વર્ષ 1857 માં એટલે કે આ દિવસે, બ્રિટિશ શાસનને ઉથલાવી દેવાના નિર્ધાર સાથે, પ્રથમ સ્વતંત્રતા સંગ્રામ શરૂ થયો, જેણે બ્રિટિશ શાસનનો પાયો હચમચી નાખ્યો. 1857 ભારતીય ઈતિહાસમાં પ્રથમ સ્વતંત્રતા યુદ્ધ, સ્વતંત્રતા લડાઈ, કેન્ટોનમેન્ટ બળવો જેવા અનેક નામોથી ઓળખાય છે. આજે આ વિદ્રોહને 165 વર્ષ થઈ ગયા છે. વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ મંગળવારે 1857ના લડવૈયાઓને શ્રદ્ધાંજલિ આપી હતી અને કહ્યું હતું કે 10 મે, 1857ના રોજ શરૂ થયેલા ઐતિહાસિક પ્રથમ સ્વતંત્રતા સંગ્રામે દેશભક્તિની ભાવના ભરી હતી અને સંસ્થાનવાદી શાસનને નબળા પાડવામાં યોગદાન આપ્યું હતું.
આ પ્રસંગે વડાપ્રધાને ટ્વિટ પણ કર્યું હતું. પોતાના ટ્વિટમાં તેમણે કહ્યું કે, “1857માં આ દિવસે ઐતિહાસિક પ્રથમ સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ શરૂ થયો હતો, જેણે દેશવાસીઓમાં દેશભક્તિની ભાવના જગાડી હતી અને બ્રિટિશ શાસનને નબળું પાડવામાં યોગદાન આપ્યું હતું. સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ સાથે સંબંધિત વિવિધ વિકાસનો એક ભાગ હતો. 1857 ના. હું તેમની ઉત્કૃષ્ટ બહાદુરી માટે ત્યાં રહેતા તમામ લોકોને શ્રદ્ધાંજલિ આપું છું.”
delhi
10 મે, 1857 ભારતીય ઈતિહાસમાં વિશેષ સ્થાન ધરાવે છે. આ દિવસે ભારતનો પ્રથમ સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ શરૂ થયો હતો. મેરઠ તેની ચળવળનું કેન્દ્ર હતું. દેશની આઝાદીની લડાઈ ઉત્તર પ્રદેશના મેરઠથી શરૂ થઈ હતી. આ દિવસે કેટલાક ભારતીય સૈનિકોએ બ્રિટિશ રાજ સામે વિદ્રોહનું રણશિંગુ ફૂંક્યું હતું. હકીકતમાં, મેરઠ છાવણીમાં નવી એનફિલ્ડ રાઈફલ આવવાથી ભારતીય સૈનિકોમાં અસંતોષ હતો. અસંતોષ પણ આ આંદોલનનું તાત્કાલિક કારણ હોવાનું કહેવાય છે. એનફિલ્ડ રાઈફલના કારતુસમાં ડુક્કરની ચરબીની હાજરી, જે રાઈફલમાં ભરતા પહેલા મોંમાંથી કાપવાની હતી. સૈનિકોએ તેનો વિરોધ કર્યો. આ વિદ્રોહને છાવણી બળવો પણ કહેવામાં આવે છે અને આ ક્રાંતિના હીરો મંગળ પાંડે હતા.
આ સૈન્ય બળવો સ્વતંત્રતા સંગ્રામનો પાયો સાબિત થયો, જેણે દેશવાસીઓને દેશભક્તિની ભાવનાથી ભરી દીધા. આઝાદીની આ લહેરને જોઈને આખા દેશમાં ફેલાઈ ગઈ. ઋષિમુનિઓથી લઈને સૈનિકો સુધી, બાળકોથી લઈને વડીલો સુધી આ સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં ભાગ લીધો હતો. બહાદુર શાહ ઝફરથી લઈને ઝાંસીની રાણી લક્ષ્મીબાઈ સુધીના મહાપુરુષોએ આ સંઘર્ષમાં ભાગ લીધો અને તેને એક મોટા આંદોલનમાં ફેરવી દીધું. બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની સામેનો આ સંઘર્ષ ઈતિહાસમાં નિષ્ફળ ગણાય છે. કારણ એ હતું કે આ આંદોલનમાં એકીકૃત નેતૃત્વનો અભાવ હતો. આમ છતાં, આ બળવાએ દેશને ઘણા નાયકો આપ્યા છે અને તેને ક્રાંતિકારી ચળવળ તરીકે ફગાવી શકાય તેમ નથી.
