આજકાલ લોકો બિટકોઈનમાં રોકાણ કરી રહ્યા છે. જેમાં કેટલાક લોકોને ઘણો ફાયદો પણ થયો છે. તે જ સમયે, કેટલાક લોકોને નુકશાન પણ થયું છે. પરંતુ વિશ્વમાં એક એવું સ્થળ છે જ્યાં 500 વર્ષ પહેલા બિટકોઇન ચલણમાં હતું. આ તેમની ધનવાનતા દર્શાવવાનું પ્રતિક હતું. આ તે દેશની કરન્સી પદ્ધતિ હતી. આ ગોળાકાર છિદ્ર વાળા પથ્થરના બદલામાં આ દેશના લોકોને ખોરાક અને અન્ય સરસામાન ખરીદી શકતા હતા. તેઓ લગ્નોમાં પણ આ ગોળ પથ્થર જેવી કરન્સીનો ઉપયોગ કરતા હતા. આજના ચલણી નોટોની જેમ જ તેનો જે તે સમયે ઉપયોગ કરવામાં આવતો હતો. તેને સંઘર્ષ, રાજકીય સમાધાન અથવા વારસાગત મિલકત તરીકે પણ આપી શકાતું.
ડુનટ જેવો દેખાતી આ ધનરાશી ગોળ છિદ્રવાળા ગોળાકાર પત્થરો જેવી હોય છે. પશ્ચિમ માઇક્રોનેસીયાના યાપ ટાપુ પર આ ચલણ ચાલે છે. આને રાય સ્ટોન સર્કલ કહેવામાં આવે છે. તેને ચૂનાના પથ્થરમાંથી પીસીને બનાવવામાં આવે છે. એક પત્થર 12 ફૂટની ઊંચાઈ સુધી હોઇ શકે છે. તેમ છતાં તેઓ તમામ સાઈઝમાં આવે છે. નાના બિસ્કીટથી માંડીને બળદગળાના પૈડા જેવા આકાર માં જોવા મળે છે.
એવું કહેવામાં આવે છે કે યાપ ટાપુ પર કોઈ ધાતુ કે આવા પત્થર નથી. અહીંથી આશરે 640 કિલોમીટર દૂર એક ટાપુ છે જે અનાગુમાંગ કહેવાય છે. જ્યારે યાપ આઇલેન્ડના લોકો આશરે 500 વર્ષ પહેલા અનાગુમાંગ આઇલેન્ડ ગયા હતા, ત્યારે ત્યાં ચૂનાના પુષ્કળ પ્રમાણને જોઇને તેઓ આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા હતા. અનાગુમાંગ આઇલેન્ડના લોકોએ યાપ આઇલેન્ડના લોકોને આ પત્થરોની ખાણ અને પરિવહન કરવાની મંજૂરી આપી. પરંતુ એમ પણ કહ્યું કે યાપ આઇલેન્ડના લોકો એનાગુમાંગ આઇલેન્ડના લોકોને સેવાઓ આપશે અને માલસામાન લાવી આપશે. આ પછી યાપ આઇલેન્ડના લોકો આ પત્થરો તેમના ટાપુ પર લાવ્યા.
આ પથ્થર ફક્ત પૈસાના ઉપયોગ માટે જ નહોતો, તેને સામાજિક મૂલ્ય તરીકે જોવામાં આવતો હતો. સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમોમાં ભેટ તરીકે મોટા પથ્થરો આપવામાં આવ્યા હતા. જેમ કે લગ્ન અથવા વારસાગત મિલકત. લડાઇઓ સમાપ્ત કરવા માટે તેની અદલા બદલી કરવામાં આવી હતી. અથવા રાજકીય ઉપયોગ માટે. આ રાઇ પત્થરો હવે ફક્ત મોટા પ્રસંગો પર જ વપરાય છે. તેથી જ તમને આ ટાપુ પરના દરેક ઘર, ઉદ્યાન, રસ્તાની બાજુમાં આવા ગોળાકાર પત્થરો મળશે. નાના પત્થરો રોકડ તરીકે ઉપયોગમાં લેવાય છે.
આ પત્થરોના વજન અને કદને લીધે, તેને પર્સમાં રાખીને ફરી શકાય નથી. આ પથ્થરોને સામાન્ય રીતે સાર્વજનિક સ્થાન અથવા ઘરની બહાર રાખવામાં આવતું હતું. કોણ તેમના માલિક છે, તે સમગ્ર સમુદાય દ્વારા નક્કી કરવામાં આવતું હતું. અને બધા તે યાદ પણ રાખતા હતા. લોકો હંમેશાં યાદ રાખતા હતા કે કયો રાઈ પત્થર કયા વ્યક્તિ અથવા સંગઠનનો છે. જેથી બીજા કોઈ પથ્થર પર દાવો કરી શકે નહીં. જો આવું ક્યારેય થયું હોય, તો તેના માટે મતદાન કર્યા પછી, સંબંધિત વ્યક્તિને પત્થરની માલિકી આપવામાં આવી હતી.
પથ્થરોની આપ-લે ફક્ત જાહેર કાર્યોમાં જ કરવામાં આવતી હતી જેથી સમગ્ર સમુદાય જોઈ શકે અને ત્યાં કોઈ મૂંઝવણ ન થાય. વર્ષ 2019 માં, તેનો અભ્યાસ ઓરેગોન યુનિવર્સિટીના પુરાતત્ત્વવિદો અને અર્થશાસ્ત્રીઓ દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો. પછી તેઓએ તેને ક્રિપ્ટોકરન્સી બિટકોઇન સાથે જોડ્યું. બિટકોઇન એ વિકેન્દ્રિત ડિજિટલ ચલણ છે, જેને કોઈપણ કેન્દ્રીય સત્તાની જરૂર હોતી નથી. ઉદાહરણ તરીકે, બેંક જ્યાંથી તેમની પર પ્રક્રિયા કરવામાં આવે છે. તેમના વ્યવહારોનો રેકોર્ડ રાખવા માટે, એક સાર્વજનિક વ્યવહાર ખાતાવહી બનાવવામાં આવે છે જેમાં તેમનું કોડિંગ કરવામાં આવે છે. આને બ્લોકચેન્સ કહેવામાં આવે છે.
આ રાઇ પત્થરોની આપ-લે ફક્ત જાહેરમાં કરવામાં આવી હતી, જે સમુદાયના લોકો દ્વારા પ્રમાણિત હતી. બિટકોઇન ટ્રાન્ઝેક્શનની જેમ ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ પર જાહેર સંમતિ મળે છે. જયારે આ રાઈ પથ્થરમાં સામુદાયિક વિશ્વાસ અને જ્ઞાનના આધારે તેનો વ્યવહાર થતો હતો. તે 21 મી સદીની ક્રિપ્ટોકરન્સી સિસ્ટમ જેવું જ છે.
ઓરેગોન યુનિવર્સિટીના નાણાં વિભાગમાં સહયોગી પ્રોફેસર અને આ અધ્યયન સાથે સંકળાયેલા સ્ટીફન મૈક્કીવેન કહે છે કે રાઈ પત્થરો અને બિટકોઇનનું સંચાલન જાહેરમાં ઉપલબ્ધ છે. આ એવી આર્થિક વ્યવસ્થા છે કે જેનો કોઈ વિરોધ કરી શકે નહીં, કારણ કે તે બધાની સામે થાય છે. કોઈ તૃતીય પક્ષ નાણાકીય સિસ્ટમ જરૂરી નથી.
આ અધ્યયન કરનારા અગ્રણી પુરાતત્ત્વવિદ સ્કોટ ફિટ્સપેટ્રિક કહે છે કે ઇતિહાસ પોતાને પુનરાવર્તિત કરે છે. બિટકોઇન સિસ્ટમ આ યાપ મોડેલ પર બનેલી હોય તેવું લાગે છે. ફક્ત એટલો જ તફાવત એ છે કે બિટકોઇન ડિજિટલ છે અને તે શારીરિક વ્યવહારની રકમ હતી. સૌથી મોટો તફાવત સાંસ્કૃતિક પૃષ્ઠભૂમિ છે. તે હજી યાપ ટાપુ પર અકબંધ છે. આજે પણ લોકો તેનો ઉપયોગ મોટી ઘટનાઓમાં કરે છે.
સૈદ્ધાંતિક રીતે, રાઈ પત્થરો સમજાવે છે કે આજની ચલણ સિસ્ટમ કેવી રીતે કાર્ય કરે છે. ચલણ એટલે શું – ચલણ. કોઈ પણ માલ અથવા સેવાઓના બદલામાં એક એવું માધ્યમ છે જેનું વિનિમય થાય છે. 21 મી સદીમાં જે પ્રકારનું ચલણ વપરાય છે તેનું કોઈ સાંસ્કૃતિક મૂલ્ય નથી. તમે આ નોટો ને ખાઇ શકતા નથી. પહેરી શકતા નથી તે કોઈ કિંમતી ચીજવસ્તુ સાથે સંકળાયેલ નથી. સોનાની જેમ. તેઓ મૂલ્યવાન છે કારણ કે તેમને સરકારનો ટેકો મળ્યો છે. સરકારે આ નોટોને એક અલગ પ્રકારનું મૂલ્ય આપ્યું છે. મૂલ્ય નિશ્ચિત છે.
