ભારત આજે ઈરાન સાથે એક મોટા કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવા જઈ રહ્યું છે, જેના પછી તેને દસ વર્ષ માટે ઈરાનના ચાબહાર પોર્ટનું સંચાલન મળશે. આ પગલાને ઈરાન અને મધ્ય એશિયા સુધી ભારતની ભૌગોલિક રાજકીય પહોંચ તરીકે જોવામાં આવી રહ્યું છે. અમારા સહયોગી અખબારના અહેવાલ મુજબ ભારતના શિપિંગ મંત્રી સર્બાનંદ સોનોવાલ આ કરાર માટે સોમવારે ઈરાન પહોંચી રહ્યા છે. આ પ્રથમ વખત છે જ્યારે ભારત વિદેશમાં કોઈ પોર્ટનું સંચાલન સંભાળશે. આ બંદર ભારત માટે અફઘાનિસ્તાન, મધ્ય એશિયા અને યુરેશિયન ક્ષેત્ર માટે મુખ્ય કનેક્ટિવિટી માર્ગ પ્રદાન કરશે.
ચાબહાર પોર્ટ ભારતને પાકિસ્તાનના ગ્વાદર પોર્ટ તેમજ ચીનની મહત્વાકાંક્ષી બેલ્ટ એન્ડ રોડ પહેલ (BRI)નો સામનો કરવામાં મદદ કરશે. ભારત આ બંદર દ્વારા અફઘાનિસ્તાન અને તેનાથી આગળ મધ્ય એશિયા સુધી પહોંચવા માટે પાકિસ્તાનને બાયપાસ કરી શકશે. ચાબહારને ઈન્ટરનેશનલ નોર્થ સાઉથ ટ્રાન્સપોર્ટ કોરિડોર (INSTC) સાથે વધુ જોડવાની યોજના છે, જે ભારતને ઈરાન થઈને રશિયાના સેન્ટ પીટર્સબર્ગ સુધી સીધો પ્રવેશ આપશે.
ચાબહાર પોર્ટને વિકસાવવા થઈ હતી સમજૂતી
2016માં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની ઈરાન મુલાકાત દરમિયાન ચાબહાર પોર્ટને વિકસાવવા માટે સમજૂતી થઈ હતી. 2018માં જ્યારે તત્કાલીન ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ હસન રુહાની નવી દિલ્હી આવ્યા હતા, ત્યારે બંદરમાં ભારતની ભૂમિકાના વિસ્તરણનો મુદ્દો મુખ્ય રીતે સામે આવ્યો હતો. આ પછી, જાન્યુઆરી 2024 માં વિદેશ પ્રધાન એસ જયશંકરની તેહરાનની મુલાકાત દરમિયાન પણ તેને મુખ્ય રીતે રાખવામાં આવ્યું હતું.
ભારત અને ઈરાન વચ્ચે પોર્ટ પર નવો કરાર મૂળ કરારનું સ્થાન લેશે. નવો કરાર 10 વર્ષ માટે માન્ય રહેશે અને આપોઆપ લંબાવવામાં આવશે. ચાબહાર સંબંધિત મૂળ કરારમાં, ભારતને બંદરના શાહિદ બેહેશ્તી ટર્મિનલ પર જ સંચાલન કરવાનો અધિકાર મળ્યો છે અને દર વર્ષે તેનું નવીકરણ કરવામાં આવે છે. ખાસ વાત એ છે કે અફઘાનિસ્તાન પણ આ પોર્ટમાં સ્ટેકહોલ્ડર છે. ભારતે 2016માં શાહિદ બેહેશ્તી ટર્મિનલ વિકસાવવા માટે ઈરાન, અફઘાનિસ્તાન સાથે ત્રિપક્ષીય કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા.
પાકિસ્તાનની વધી ચિંતા
અફઘાનિસ્તાન ઉપરાંત, કઝાકિસ્તાન અને ઉઝબેકિસ્તાન જેવા સંસાધનથી સમૃદ્ધ પરંતુ લેન્ડલોક મધ્ય એશિયાના દેશોએ પણ હિંદ મહાસાગર ક્ષેત્ર અને ભારતીય બજાર સુધી પહોંચવા માટે ચાબહારનો ઉપયોગ કરવામાં રસ દાખવ્યો છે. ચાબહાર પોર્ટના નિર્માણથી પાકિસ્તાન સૌથી વધુ તણાવમાં છે. પાકિસ્તાન લાંબા સમયથી કરાચી બંદરનો ઉપયોગ કરવા માટે મધ્ય એશિયાના દેશોને આકર્ષવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે, પરંતુ ચાબહારના નિર્માણ બાદ તેના પ્રયાસો નિષ્ફળ જઈ રહ્યા છે. એક સમયે તેના કટ્ટર સાથી ગણાતા તાલિબાને પણ પાકિસ્તાનના કરાચીનો ઉપયોગ કરવાનો ઇનકાર કર્યો છે.
કાબુલમાં તાલિબાન પરત આવ્યા બાદ અફઘાનિસ્તાનનો 50 ટકા વેપાર ચાબહાર બંદરથી થઈ રહ્યો છે. તાજેતરમાં તાલિબાને કહ્યું હતું કે તે ચાબહાર દ્વારા અફઘાનિસ્તાનના મોટા ભાગના વેપારને રૂટ કરવાની યોજના ધરાવે છે. એટલું જ નહીં, તાલિબાને ચાબહાર પોર્ટના નિર્માણ માટે 35 મિલિયન ડોલરનું રોકાણ કરવાની વાત પણ કરી છે.
આ પણ વાંચો: મનીષ સિસોદિયાની જામીન અરજી પર આજે હાઈકોર્ટમાં સુનાવણી, રાહત મળવાની સંભાવના
આ પણ વાંચો: PM મોદી આજે તેમના મત વિસ્તાર વારાણસીમાં કરશે ધુંઆધાર પ્રચાર
આ પણ વાંચો: સોનિયા ગાંધીનો મતદાતાઓને સંદેશ, કોંગ્રેસની ‘મહાલક્ષ્મી’ યોજના બદલશે મહિલાઓનું જીવન
