હિન્દુ ધર્મમાં અનેક દેવી-દેવતાઓ છે, ભગવાન ધન્વંતરી પણ તેમાંથી એક છે. કારતક મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની ત્રયોદશી તિથિ પર તેમની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ તારીખ ધનતેરસ તરીકે ઓળખાય છે. આ વખતે આ તહેવાર 22 ઓક્ટોબર, શનિવારે છે. ભગવાન ધનવંતરી કોણ છે, તેમની ઉત્પત્તિ કેવી રીતે થઈ તે વિશે બહુ ઓછા લોકો જાણે છે. ધનતેરસના અવસર પર જાણો તેમના વિશે ખાસ વાતો…
ભગવાન ધનવંતરી કોણ છે, તેમની ઉત્પત્તિ કેવી રીતે થઈ? (ભગવાન ધનવંતરી કોણ છે)
શાસ્ત્રો અનુસાર ધન્વંતરી ભગવાન વિષ્ણુનો અવતાર છે. તેને ચાર હાથ છે. ઉપરના બે હાથોમાં આયુર્વેદ ગ્રંથો અને અમૃત કલશ છે, જ્યારે નીચેના હાથમાંના એકમાં શંખ અને બીજામાં દવા છે. જ્યારે દેવતાઓ અને દાનવોએ મળીને સમુદ્ર મંથન કર્યું ત્યારે તેમાંથી અનેક રત્નો નીકળ્યા જેમ કે કામધેનુ, અપ્સરાઓ, ઐરાવત હાથી વગેરે. છેલ્લે, ભગવાન ધન્વંતરી અમૃત કલશ સાથે પ્રસ્થાન કરે છે. તેથી જ તેમના દરેક ચિત્રમાં અમૃત કલશ ચોક્કસપણે દર્શાવવામાં આવ્યો છે.
ધનતેરસ પર જ ધન્વંતરીની પૂજા શા માટે થાય છે? (શા માટે આપણે ધનતેરસ પર ધન્વંતરીની પૂજા કરીએ છીએ?)
પુરાણો અનુસાર, જે દિવસે ભગવાન ધનવતારી અમૃત કલશ લઈને સમુદ્રમાંથી પ્રગટ થયા, તે દિવસે કારતક મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની ત્રયોદશી તિથિ હતી. આ કારણથી ધનતેરસ પર ભગવાન ધન્વંતરીની પૂજા કરવાનો નિયમ છે. તેમની પ્રિય ધાતુ પિત્તળ છે, તેથી જ ધનતેરસ પર પિત્તળના વાસણો ખરીદવાની પરંપરા છે. દવાઓના સ્વામી અને આરોગ્યના દેવ હોવાને કારણે, તબીબી સંસ્થાઓમાં તેમની વિશેષ પૂજા કરવામાં આવે છે.
ધન્વંતરી આયુર્વેદના સ્વામી છે
ભગવાન ધન્વંતરીને આયુર્વેદના પિતા પણ કહેવામાં આવે છે. ગ્રંથો અનુસાર, તેમણે જ જીવન આપતી દવાઓ શોધી કાઢી હતી અને તેના ઉપયોગ વિશે જણાવ્યું હતું. આયુર્વેદનું વર્ણન ધન્વંતરી સંહિતામાં જ જોવા મળે છે. કાશીરાજ ધન્વની તપસ્યાથી પ્રસન્ન થઈને ભગવાને તેમના પુત્ર તરીકે જન્મ લીધો અને ધન્વંતરી નામ ધારણ કર્યું. મહર્ષિ વિશ્વામિત્રના પુત્ર સુશ્રુતે તેમની પાસેથી આયુર્વેદિક ચિકિત્સાનું શિક્ષણ મેળવ્યું અને આયુર્વેદની ‘સુશ્રુત સંહિતા’ની રચના કરી.
