નવી દિલ્હીઃ કેન્દ્રીય નાણાં પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણ ગુરુવારે (1 ફેબ્રુઆરી) વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરવા જઈ રહ્યાં છે. આ બજેટ આ વર્ષે યોજાનારી લોકસભાની ચૂંટણી પહેલા રજૂ કરવામાં આવી રહ્યું છે. આ બજેટને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની આગેવાની હેઠળની સરકારના બીજા કાર્યકાળનું સૌથી નિર્ણાયક બજેટ માનવામાં આવી રહ્યું છે, કારણ કે તે અમુક હદ સુધી સામાન્ય ચૂંટણીની દિશા નક્કી કરશે. આજે રજૂ થયેલું વચગાળાનું બજેટ નવા નાણાકીય વર્ષ સુધી માન્ય રહેશે.
દરેકની નજર દેશના વચગાળાના બજેટ પર છે, કારણ કે તેમાં કેટલીક મોટી જાહેરાતો કરવામાં આવે તેવી અપેક્ષા છે. સાથે જ એ પણ ચર્ચા થઈ રહી છે કે બ્રિટનનું બજેટ શું છે, જે દેશથી ભારતને અંગ્રેજોથી આઝાદી મળી હતી. કોઈપણ દેશમાં ત્રણ મુખ્ય ક્ષેત્રો હોય છે એટલે કે શિક્ષણ, આરોગ્ય અને સંરક્ષણ. આવી સ્થિતિમાં, ચાલો એ સમજવાનો પ્રયાસ કરીએ કે બ્રિટન દર વર્ષે આ ત્રણ ક્ષેત્રો પર કેટલો ખર્ચ કરે છે અને તેની સરખામણીમાં ભારતનું બજેટ શું છે.
ભારત અને બ્રિટન શિક્ષણ પાછળ કેટલો ખર્ચ કરે છે?
ઓક્સફર્ડથી લઈને કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટી સુધી, વિશ્વની કેટલીક અગ્રણી શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ બ્રિટનમાં હાજર છે. બ્રિટનની એજ્યુકેશન સિસ્ટમ વિશ્વમાં શ્રેષ્ઠ ગણાય છે. ‘ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર ફિસ્કલ સ્ટડીઝ’ અનુસાર, નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં શિક્ષણનું બજેટ 116 અબજ પાઉન્ડ (લગભગ 11.6 લાખ કરોડ રૂપિયા) હતું.
2023 માં ભારતનું શિક્ષણ બજેટ 1.12 લાખ કરોડ રૂપિયા હતું, જેમાં અગાઉના નાણાકીય વર્ષ 2022-23ની તુલનામાં 13 ટકાનો વધારો જોવા મળ્યો હતો. આ ભારતના કુલ ખર્ચના 2.9 ટકા હતો. જો કે, ભારતનું શિક્ષણ બજેટ બ્રિટન કરતાં લગભગ 10 ગણું ઓછું છે.
આરોગ્ય પર ખર્ચના સંદર્ભમાં ભારત અને બ્રિટનની સ્થિતિ શું છે?
કોવિડ રોગચાળા પછી, સમગ્ર વિશ્વમાં આરોગ્ય પર ખર્ચમાં વધારો થયો છે. બ્રિટન અને ભારતમાં પણ આવું જ જોવા મળ્યું છે. નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં બ્રિટનમાં 187 અબજ પાઉન્ડ (આશરે રૂ. 18.7 લાખ કરોડ) ખર્ચવામાં આવ્યા હતા. આગામી વર્ષમાં બ્રિટન તેનું સ્વાસ્થ્ય બજેટ વધારીને 190 બિલિયન પાઉન્ડ કરવા જઈ રહ્યું છે.
ભારતનું સ્વાસ્થ્ય બજેટ પણ બ્રિટનની સરખામણીમાં ઘણું ઓછું છે. 2023-24 માટે ભારતનું આરોગ્ય બજેટ 89,155 કરોડ રૂપિયા હતું, જે 2022-23ની સરખામણીમાં 13 ટકા વધારે છે. 2022-23માં આરોગ્ય બજેટ 79,145 કરોડ રૂપિયા હતું. ભારતે ઘણી મેડિકલ કોલેજો ખોલવાની પણ જાહેરાત કરી હતી.
ભારત અને બ્રિટન સંરક્ષણ પાછળ કેટલા પૈસા ખર્ચે છે?
બ્રિટિશ સરકારની સત્તાવાર વેબસાઇટ અનુસાર, નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં બ્રિટનનું સંરક્ષણ બજેટ 54.8 અબજ પાઉન્ડ (લગભગ 5.4 લાખ કરોડ રૂપિયા) રહ્યું છે. યુક્રેન યુદ્ધને ધ્યાનમાં રાખીને, તેમાં લગભગ 5 અબજનો વધારો થયો. કુલ સરકારી ખર્ચના 5.7 ટકા સંરક્ષણ બજેટ પર ખર્ચવામાં આવ્યા હતા.
તે જ સમયે, બ્રિટન કરતાં ભારતમાં સંરક્ષણ પર વધુ નાણાં ખર્ચવામાં આવે છે. નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં ભારતનું સંરક્ષણ બજેટ 5.9 લાખ કરોડ રૂપિયા હતું, જે દેશના કુલ ખર્ચના 13.18 ટકા હતું. ભારતનું સંરક્ષણ બજેટ દર વર્ષે વધી રહ્યું છે. તેનું કારણ આધુનિક હથિયારોની સતત ખરીદી છે.
આ પણ વાંચોઃ
આ પણ વાંચોઃ
આ પણ વાંચોઃ
