- ભારતને ‘પીએમ ઇન વેઇટિંગ’ની મજાક યાદ
- ગઠબંધન સરકાર મજબૂરીમાં બની પરંતુ ટકી ન શકી
- શું નીતીશ પીએમ સામગ્રી છે?
- ભારતની તાકાત નીતીશની લાચારી
કોંગ્રેસના પ્રવક્તા સુપ્રિયા શ્રીનેતે એવો દાવો કરીને રાહુલની પ્રશંસા કરી હતી કે કોંગ્રેસ એક કુદરતી નેતા છે કારણ કે તે એક મોટી વિપક્ષી પાર્ટી છે. જેડી(યુ)ના નેતા કેસી ત્યાગી સહિત નીતીશના મંત્રીઓએ તેમને પીએમ સામગ્રી ગણાવી છે. અખિલેશ યાદવ, સ્ટાલિન, હેમંત સોરેન જેવા નેતાઓએ રાજદ્વારી રેટરિક દ્વારા નેતૃત્વના મુદ્દાને જટિલ બનાવ્યો છે. બિહારમાં નીતિશ કુમારના સાથી આરજેડી નેતા તેજસ્વી યાદવે કહ્યું કે વડાપ્રધાન પદનો નિર્ણય ભારતના નવા ચૂંટાયેલા સાંસદો ચૂંટણી પછી કરશે. નેતૃત્વની મૂંઝવણના કારણે ભારત ચૂંટણી પહેલા જ ધારણાની લડાઈમાં પાછળ રહી ગયું છે.
જો પીએમ ચહેરો બનશે તો રેલીઓમાં તેઓ મોદીના નિશાના પર રહેશે.
2024ની લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપ નરેન્દ્ર મોદીના ચહેરા સાથે જ ચૂંટણીમાં ઉતરશે તે નિશ્ચિત છે. ચૂંટણી રેલીઓમાં પીએમ મોદી ભારતનું નિશાન હશે. જો ચૂંટણી થશે તો ભાજપ વિપક્ષી પાર્ટીઓના પીએમ ચહેરા પર પણ પ્રહાર કરશે. નરેન્દ્ર મોદીઃ ભાજપે 2014 અને 2019માં વિપક્ષો સામે આક્રમક ઝુંબેશ ચલાવી છે. રાહુલ ગાંધી બંને ચૂંટણીમાં ભાજપના હુમલાના નિશાન બન્યા હતા. આ બંને ચૂંટણીમાં ભાજપ સિવાય કોઈપણ પક્ષે વડાપ્રધાન પદ માટે કોઈ નેતાનું નામ આગળ કર્યું નથી. ભાજપે તેનો ફાયદો ઉઠાવ્યો. લોકોએ નરેન્દ્ર મોદીના ચહેરા પર મતદાન કર્યું. જો ટીમ ઈન્ડિયા હજુ કન્વીનર પદ માટે સર્વસંમત નથી, તો તે વડાપ્રધાન માટે નેતાની પસંદગી કેવી રીતે કરશે? નરેન્દ્ર મોદી સામે ચૂંટણી લડનારા નેતાને વિચાર અને દ્રષ્ટિના ત્રાજવે તોલવામાં આવશે તેમાં કોઈ શંકા નથી. પછી 2024માં વિપક્ષો વચ્ચેની લડાઈ મોદી વિરુદ્ધ નેતા બની જશે અને ભારત જ અદૃશ્ય થઈ જશે. ભારત મુંબઈની બેઠકમાં 28 પક્ષોના 62 નેતાઓ સામે નેતૃત્વ પસંદ કરવાનો પડકાર અકબંધ રહેશે. જો ચૂંટણી પહેલા પીએમ કોઈ ચહેરો ન શોધી શકે તો નરેન્દ્ર મોદીને જીતનો મુદ્દો મળશે.
90ના દાયકામાં ભાજપ દરેક ચૂંટણી પ્રચારમાં પીએમ પદના ઉમેદવાર સાથે ચૂંટણી લડતી રહી છે. તેની શરૂઆત 1996માં અટલ બિહારી વાજપેયીથી થઈ હતી. અટલના ચહેરા પર, ભાજપ ગઠબંધને 1998 અને 1999માં સરકાર બનાવી. 2004 અને 2009માં લાલકૃષ્ણ અડવાણી વડાપ્રધાન પદ માટે પાર્ટીના ઉમેદવાર બન્યા. આ બંને ચૂંટણીમાં બીજેપી ગઠબંધન એનડીએ હારી ગયું અને વિપક્ષોએ લાંબા સમય સુધી લાલકૃષ્ણ અડવાણીને ‘પીએમ ઇન વેઇટિંગ’ કહીને તેમની મજાક ઉડાવી. 2014માં નરેન્દ્ર મોદીએ પૂર્ણ બહુમતી સાથે સરકાર બનાવી ત્યારે જ વિપક્ષનો સૂર બદલાયો હતો. ભારતના નેતાઓને એ ખતરો સમજાઈ ગયો છે કે ચૂંટણી પછી પીએમ ચહેરાને લાંબા સમય સુધી ‘પીએમ ઇન વેઇટિંગ’ના ટોણાનો સામનો કરવો પડશે. મુંબઈમાં વિપક્ષી સહયોગી ભારત (ભારત)ની બેઠકમાં વડાપ્રધાનના ચહેરાની જાહેરાત કરવામાં આવશે નહીં.
જે રીતે વિપક્ષો ભાજપ સામે એકઠા થયા છે, આવો પ્રયોગ 1989 અને 1996માં કોંગ્રેસ સામે થઈ ચૂક્યો છે. વિપક્ષે ખંડિત જનાદેશ અને ચૂંટણી પછીના જોડાણ પછી સરકાર બનાવી. 1989માં ભાજપના બાહ્ય સમર્થનથી વીપી સિંહની જન મોરચાની સરકાર બની હતી. ત્યારે કોંગ્રેસના બળવાખોર વીપી સિંહે બોફોર્સ કૌભાંડને મુદ્દો બનાવ્યો હતો. તેમની સરકાર પણ લગભગ એક વર્ષ જ ચાલી. ત્યારબાદ ચંદ્રશેખરે જનતા દળ તોડીને કોંગ્રેસના સમર્થનથી સરકાર બનાવી. 1996 અને 1998 ની વચ્ચે, કોંગ્રેસના બાહ્ય સમર્થનથી સંયુક્ત મોરચાની બંને સરકારોની રચના કરવામાં આવી, પરંતુ તે કામ કરી શકી નહીં. 2004 થી 2014 સુધી ચાલતી સંયુક્ત પ્રગતિશીલ ગઠબંધન સરકારોએ તેમનો કાર્યકાળ પૂર્ણ કર્યો કારણ કે જોડાણે કોંગ્રેસનું નેતૃત્વ સ્વીકાર્યું હતું. 1998 થી 2004 સુધી, અટલ બિહારી વાયપેયીની સરકાર ગઠબંધનનો વિશ્વાસ માણતી હતી. ભાજપે ગઠબંધનનું કુદરતી નેતૃત્વ સંભાળ્યું હતું. ભારત ચૂંટણી લડતા પહેલા નેતા અને નેતૃત્વ પણ નક્કી કરવું પડશે. જો આમ નહીં કરવામાં આવે તો ભારતની મૂંઝવણનો ફાયદો ભાજપને મળશે અને ચૂંટણી પહેલા મોદીને જીતનો મુદ્દો આપશે.
મતા બેનર્જી પાસેથી સમજો. તેણીએ કોંગ્રેસ સાથે લડાઈ કરી અને અલગ થયા બાદ પશ્ચિમ બંગાળના રાજકારણમાં પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત કર્યું. તે પછી, તેણે કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ઈન્ડિયા-માર્કસિસ્ટની આગેવાની હેઠળના ડાબેરી મોરચાને હરાવીને TMCને સત્તામાં લાવી. કંઈક અંશે શરદ પવાર જેવા. પરંતુ, મમતા પણ શરદની જેમ કોંગ્રેસ સાથે હાથ મિલાવશે કે કેમ, તે એક પ્રશ્ન છે. અને હાથ મિલાવ્યા વિના વન ટુ વન હરીફાઈનો ટોન સેટ કરી શકાય કે કેમ, તે મુંબઈમાં નક્કી થઈ શકે છે. નીતિશની આ ફોર્મ્યુલાની લેબોરેટરી નક્કી થઈ ગઈ હતી. યુપીની ઘોસી પેટાચૂંટણી જ્યાં 5 સપ્ટેમ્બરે મતદાન થશે. કોંગ્રેસે સમાજવાદી પાર્ટીની તરફેણમાં કોઈ ઉમેદવાર ઉભા રાખ્યા નથી. માયાવતીનું અત્યાર સુધીનું વલણ એનડીએ અને ભારત બંનેથી દૂર રહેવાનું છે, પરંતુ ઘોસી પાસે ઉમેદવાર નથી. રસપ્રદ વાત એ છે કે માયાવતીએ પેટાચૂંટણી ન લડવાની પરંપરા છોડી દીધી છે. આઝમગઢમાં 2020ની વિધાનસભા પેટાચૂંટણી અને લોકસભાની પેટાચૂંટણીમાં બસપાના ઉમેદવારો મેદાનમાં હતા. એટલા માટે ઘોસીનું ચૂંટણી પરિણામ ભારત માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ સાબિત થવાનું છે. બીજી તરફ નીતીશ કુમારે મુંબઈ જતા પહેલા જાહેરમાં કહ્યું હતું કે ભારતનો પરિવાર 26ને પાર થવા જઈ રહ્યો છે.
2013માં નરેન્દ્ર મોદીનો વિરોધ કરીને પહેલીવાર ભાજપથી અલગ થઈ ગયેલા નીતિશ કુમાર 2023માં એવા નથી. આમાં કોઈ શંકા નથી. કહેવા માટે કે આજે પણ જેડીયુ તેમને પીએમ મટિરિયલ કહે છે પરંતુ તે 2013ની વાત નથી. જ્યારે કોંગ્રેસ સત્તામાં હતી ત્યારે મોદીનો વિરોધ કરીને તેઓ વિપક્ષના પોસ્ટર બોય બન્યા હતા. આજે કોંગ્રેસ સંઘર્ષ કરી રહી છે પરંતુ રાહુલ ગાંધીની ભારત જોડો યાત્રા અને કર્ણાટક-હિમાચલમાં જીત બાદ દ્રશ્ય બદલાઈ ગયું છે. બીજી તરફ, મમતા બેનર્જી સિવાય અરવિંદ કેજરીવાલ, ઉદ્ધવ ઠાકરે અને કેસીઆરની રાજનીતિ ભાજપનો વિરોધ કરવા પર ટકેલી છે. આવી સ્થિતિમાં, ગયા વર્ષે 9 ઓગસ્ટની સવાર સુધી ભાજપ સાથે રહેલા નીતિશ કુમારને પીએમ સામગ્રી તરીકે સ્વીકારવું સરળ નથી.
કદાચ એટલે જ ભારતના કન્વીનર બનવા પર પણ વકતૃત્વ તીવ્ર છે. હતાશ થઈને નીતિશે એમ પણ કહ્યું છે કે તેઓ કોઈ પદથી સંબંધિત નથી અને તેઓ માત્ર બધાને એક કરી રહ્યા છે. વાસ્તવમાં નીતિશ તટસ્થ વલણ જાળવીને પોતાની શક્તિ વધારી રહ્યા છે. મારી માહિતી મુજબ તેઓ અકાલી દળ, કેસીઆર અને નવીન પટનાયકને મનાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. તેમની ખૂબ નજીકના એક નેતાએ કહ્યું કે વૈચારિક નિકટતાને કારણે નવીન બાબુ નીતિશની વાતને મહત્વ આપે છે. જો કે નવીન પટનાયકની રાજનીતિ ઓડિશામાં સ્પષ્ટ છે. સમાનતા હોવા છતાં નીતીશની જેમ તેમની નજર દિલ્હી તરફ નથી. તેથી, તેઓ બંને ગઠબંધનથી અંતરની સુવર્ણ રણનીતિને વળગી રહી શકે છે. ત્યાં પોતે, નીતીશ કુમાર પર રાષ્ટ્રીય જનતા દળનું દબાણ છે. તેજસ્વી મહાગઠબંધનનું નેતૃત્વ કરવા તૈયાર છે. નીતીશની વ્યૂહરચના બિહારની રાજનીતિને દિલ્હી શિફ્ટ કરવાની છે. તેનો અનુભવ જૂનો છે. તેમણે અટલ બિહારી વાજપેયી યુગમાં અનેક મંત્રાલયો સંભાળ્યા છે. જ્યારે પણ તેઓ બિહારમાં હારી જતા ત્યારે તેઓ દિલ્હી શિફ્ટ થઈ જતા હતા. જ્યારે તેઓ પહેલીવાર સાત દિવસ માટે સીએમ બન્યા ત્યારે પણ તેઓ કેન્દ્રમાં મંત્રી હતા. જ્યારે તેઓ બહુમત સાબિત ન કરી શક્યા ત્યારે તેઓ દિલ્હી પરત ફર્યા. તેથી, ભારતની તાકાત વાસ્તવમાં નીતિશની લાચારી પણ છે. એમાં કોઈ શંકા નથી કે પાંચ બાબતો નીતિશના પક્ષમાં છે.
બિનસાંપ્રદાયિકતાના નામે હંમેશા ભાજપનો વિરોધ કરનારા લાલુ પ્રસાદ યાદવ અને નીતિશ કુમાર સમાજવાદી નેતાઓની બીજી પેઢીમાં સામેલ છે જેમણે ઈમરજન્સી જોઈ અને ઈન્દિરા ગાંધીના વિરોધમાં જયપ્રકાશ નારાયણ સાથે એક થયા. તેમનો પ્રયાસ 2024માં ભાજપ વિરૂદ્ધ એવું જ ગઠબંધન તૈયાર કરવાનો છે જે રીતે 1977માં કોંગ્રેસ સામે ગઠબંધન કરવામાં આવ્યું હતું. ઈન્દિરા વિરુદ્ધ ગઠબંધન એક હતું પણ જનતા પાર્ટી, ભારતીય લોકદળ, જનસંઘ, સ્વતંત્ર પક્ષ સહિત દરેકે પોતપોતાના પ્રતીક પર ચૂંટણી લડી હતી. આ નિર્ણય વ્યૂહરચના હેઠળ લેવામાં આવ્યો હતો કારણ કે તે સમયે આવી કોઈ સંચાર ક્રાંતિ નહોતી. જે વિસ્તારનો પક્ષ મજબૂત હતો તે વિસ્તારના મતદારો તેને તેના પ્રતિકથી જ ઓળખતા હતા. આ વખતે પણ રણનીતિ એ જ હશે પરંતુ ગઠબંધન માટે કોમન લોગો બહાર પાડવાની તૈયારી ચાલી રહી છે. આ દરમિયાન મુંબઈના રસ્તાઓ પર જીતેગા ઈન્ડિયાના પોસ્ટર લગાવવામાં આવ્યા છે. એ પણ નોંધનીય છે કે ભારતની આ ત્રીજી બેઠક છે અને એજન્ડામાં શું હશે તે જાહેર કરવામાં માત્ર નીતિશ-લાલુ જ આગળ રહ્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે, નીતીશ કુમાર પહેલા જ કહી ચૂક્યા છે કે સીટ વહેંચણી મુંબઈના એજન્ડામાં સામેલ છે પરંતુ ભાજપ સામે લડવાની ફોર્મ્યુલા જણાવવી એ અલગ વાત છે અને તેને જમીન પર મૂકવો એ એક મોટો પડકાર છે. હકીકતમાં, બિહાર એકમાત્ર રાજ્ય છે જ્યાં અગાઉની યુપીએની પ્રકૃતિ સ્પષ્ટ છે. કોંગ્રેસ, લેફ્ટ, જેડીયુ અને આરજેડી સાથે છે. પહેલેથી જ ઉલ્લેખ કર્યો છે તેમ તે કેરળ, પશ્ચિમ બંગાળમાં જોવા મળે છે. ઉત્તર પ્રદેશ અને પંજાબમાં તેનું પુનરાવર્તન કરવું એક મોટો પડકાર છે. તેથી, મુંબઈમાં આ એજન્ડા ભારતના ભવિષ્ય માટે નિર્ણાયક સાબિત થઈ શકે છે.
આ પણ વાંચો:INDIA ગઠબંધને PM મોદીની ઊંઘ ઉડાવી દીધી, મુંબઈની બેઠક પહેલા અધીર રંજન ચૌધરીની ટોણો
આ પણ વાંચો: મધ્યપ્રદેશમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી પહેલા ભાજપને મોટો ફટકો: આ દિગ્ગજ નેતાએ છોડી પાર્ટી
આ પણ વાંચો:ચંદ્ર પર ‘રમી’ રહ્યું છે પ્રજ્ઞાન રોવર, વિક્રમ લેન્ડરે મોકલ્યો એક ખાસ વીડિયો
