જેઓ જ્ઞાની હોય છે તેઓ નમ્ર બને છે અને લોકોને મદદ કરે છે જ્યારે અર્ધ-જ્ઞાની હોય છે તેઓ પોતાને મહાન વિદ્વાન સમજવા લાગે છે અને નાની નાની બાબતોમાં પોતાની વિદ્વતા દર્શાવે છે. જેમને પોતાના જ્ઞાન પર ગર્વ હોય છે, તેઓ બીજા લોકોને અપમાનિત કરવામાં કોઈ કસર છોડતા નથી. આવું કરવું વિદ્વાનોને શોભતું નથી. આજે અમે તમને એવી જ એક ઘટના જણાવી રહ્યા છીએ, જેનો સાર એ છે કે જે લોકો પોતાના જ્ઞાનની સામે બીજાને નીચા માને છે, તેમને પોતાની ભૂલને કારણે શરમાવું પડે છે.
જ્યારે પંડિતજીને જ્ઞાનનું અભિમાન થયું
એક વિદ્વાનને પોતાના અભ્યાસ પર ખૂબ ગર્વ હતો. તેઓ વિચારતા હતા કે તેમના સિવાય દુનિયામાં બીજો કોઈ વિદ્વાન નથી. આ કારણે તે બધાને પોતાનાથી ઓછા માનતા હતા. એક દિવસ વિદ્વાનને કોઈ કામ માટે બીજા ગામમાં જવાનું થયું. રસ્તામાં એક નદી આવી.
પંડિતજી હોડીમાં બેઠા. હોડી ચલાવનાર માણસ સાદો માણસ હતો. પંડિતજીનું ગૌરવ અહીં પણ તેમની સાથે હતું. ગર્વથી તેણે નાવિકને પૂછ્યું, “તમે ક્યાં સુધી શિક્ષણ મેળવ્યું છે?”
નાવિકે સરળ રીતે કહ્યું, “બહુ નહીં, પંડિતજી થોડું લખે છે અને વાંચે છે. આનાથી વધુની ક્યારેય જરૂર નહોતી.”
પંડિતજી અભિમાનમાં આવ્યા અને પૂછ્યું, “તમને વ્યાકરણ વિશે જ્ઞાન છે?”
નાવિકે ધીમેથી કહ્યું, “ના.”
પંડિતજીએ કહ્યું, “તમે ફક્ત વ્યાકરણનો અભ્યાસ ન કરીને તમારું અડધું જીવન ગુમાવ્યું.”
થોડી વાર પછી પંડિતજીએ ફરીથી નાવિકને પૂછ્યું, “તમે ઇતિહાસ અને ભૂગોળનો અભ્યાસ કર્યો છે?”
નાવિકે ફરીથી નકારમાં માથું હલાવ્યું.
વિદ્વાનને પોતાના પર ગર્વ થયો અને કહ્યું… “તો પછી તારું આખું જીવન બરબાદ થઈ ગયું.”
નાવિક માથું નમાવીને બેઠો રહ્યો, થોડીવાર પછી પવન ઝડપથી ફૂંકાવા લાગ્યો, જેના કારણે નદીનો પ્રવાહ તીવ્ર બન્યો. હોડી નદીની વચ્ચોવચ ફરવા લાગી. આ જોઈને પંડિતજી ભયથી ધ્રૂજવા લાગ્યા.
નાવિકે પંડિતજીને પૂછ્યું, “સાહેબ, તમને તરતા આવડે છે ?”
પંડિતજીએ કહ્યું… “ના, મને તરતા આવડતું નથી.”
નાવિકે કહ્યું, “તો તમારે મદદ માટે તમારો ઇતિહાસ, ભૂગોળ બોલાવવો પડશે કારણ કે હવે આ હોડી ડૂબવાની છે.”
આ સાંભળીને પંડિતજી વધુ ડરી ગયા. પરંતુ પોતાના અનુભવના આધારે નાવિકે કોઈક રીતે હોડી પાર પાડી. થોડી વાર પછી તોફાન પણ શમી ગયું, પછી પંડિતજીને પોતાની ભૂલ સમજાઈ અને નાવિકની માફી માંગી અને પ્રતિજ્ઞા લીધી કે હવેથી તેઓ ક્યારેય કોઈને પોતાનાથી નીચા સમજીને તેની મજાક નહીં ઉડાવે.
નિષ્કર્ષ એ છે કે…
કેટલાક લોકો વધુ જ્ઞાન મેળવવાને કારણે અહંકારી બની જાય છે જ્યારે જ્ઞાન મેળવ્યા પછી નમ્ર બનવું જોઈએ. આવા લોકો વાત-વાતમાં પોતાની વિદ્વતા પ્રદર્શિત કરે છે અને બીજાને અપમાનિત કરવાનો પ્રયાસ કરે છે.
