કોઈ પણ ચીજ-વસ્તુના ઊંડાણમાં ગયા વિના તેના વિશે સત્ય બહાર આવી શકતું નથી. આવો જ એક વિવાદ હાલ કોરોનાની રસીમાં ગાયના સીરમ ઉમેરવાને લઈને ચાલી રહ્યો છે, ત્યારે તેની પાછળ રહેલા વિજ્ઞાન અંગે માહિતી હોવી જરૂરી છે. તો કોઈપણ વ્યક્તિએ એ બાબત જાણી લેવી જરૂરી છે કે જ્યારે પણ કોઈ વાયરસને દૂર કરવા માટે રસી તૈયાર કરવામાં આવે છે, ત્યારે પ્રારંભિક સંશોધન દરમિયાન, ભેંસ, ઘોડો અને વાછરડા સહિતના અન્ય ઘણા પ્રાણીઓનો સીરમ જ વપરાય છે. આ માત્ર કોરોના સંક્રમણની આડઅસરોને ઘટાડવા માટે રચાયેલ કોવાક્સિનના નિર્માણ દરમિયાન કરવામાં આવ્યું ન હતું, પરંતુ તે તબીબી વિજ્ઞાનમાં દાયકાઓથી ચાલુ છે. તબીબી વિશ્વના વૈજ્ઞાનિકો પણ કોવાક્સિનમાં વાછરડા સીરમને લઈને દેશમાં શરૂ થયેલા વિવાદથી આશ્ચર્યચકિત છે.
આ વિજ્ઞાન પર પ્રકાશ પાડતા કસૌલીની સેન્ટ્રલ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટના ભૂતપૂર્વ ડિરેક્ટર અને ચંદીગઢ પીજીઆઈના તબીબી પરોપજીવી વિભાગના વડા, પ્રોફેસર રાકેશ સહગલ કહે છે કે કોઈ પણ રસી બનાવવા માટે પહેલા કોષો ઉગાડવામાં આવે છે, જેને તબીબી વિજ્ઞાનની ભાષામાં સેલલાઇન કહેવામાં આવે છે. તેઓ કહે છે કે જ્યારે કોષો વધવા માંડે છે, ત્યારે સીરમની જરૂર પડે છે. આ સીરમ્સ ભેંસ, ઘોડા અથવા વાછરડા સહિતના કેટલાક અન્ય પ્રાણીઓમાંથી લઈ શકાય છે. તે કહે છે કે જ્યારે કોષો વધવા પડે છે અને ચેપ લગાવે છે, ત્યારે આવા સીરમની આવશ્યકતા હોય છે જેનું પોષણ મૂલ્ય ખૂબ વધારે હોય છે. આ પ્રાણીઓમાં તેનું પ્રમાણ ખૂબ જ વધારે છે, તેથી જ તેમનો સીરમ તબીબી વિજ્ઞાનમાં દાયકાઓથી ઉપયોગમાં લેવાય છે.
આ સીરમનો ઉપયોગ પોલિયો અને હડકવા માટે થાય છે
આઇસીએમઆરના વરિષ્ઠ વૈજ્ઞાનિકો કહે છે કે પોલિયો અને હડકવા રસીઓમાં સીરમ સમાન પ્રાણીઓમાંથી લેવામાં આવે છે. તેમણે નામ ન આપવાની શરતે જણાવ્યું હતું કે કોવાક્સિન રસીમાં વાછરડા સીરમ અંગેનો વિવાદ માત્ર રાજકીય છે. તેમણે આ અંગે કોઈ ટિપ્પણી કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. પરંતુ તે કહે છે કે વિજ્ઞાન તેનું કાર્ય કરશે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે તબીબી વિજ્ઞાનમાં કોઈપણ વાયરસને નાબૂદ કરવા માટે તૈયાર કરવામાં આવેલી રસીમાં, જ્યાં સુધી આપણે કોષો તૈયાર કરીશું અને ચેપગ્રસ્ત વાયરસને તેમની અંદર નાખીશું અને તેની અસર જોવા નહીં મળે ત્યાં સુધી રસી બનાવી શકાતી નથી. કોશિકાઓના વિકાસ માટે ઉચ્ચ મૂલ્યનું પ્રોટીન સીરમ આવશ્યક છે અને આ ઉચ્ચ મૂલ્યનું પ્રોટીન સીરમ ઘોડા, ભેંસ અને વાછરડા જેવા અન્ય ઘણા પ્રાણીઓમાંથી જ મળી શકે છે. તેથી જ સલામત રસી ફક્ત તેઓનો ઉપયોગ કરીને બનાવવામાં આવે છે.
જ્યારે આ અંગે પ્રોફેસર રાકેશ સહગલ કહે છે કે જ્યારે રસી પ્રક્રિયાનો અંતિમ તબક્કો, જેમાં ઉત્પાદન તૈયાર કરવામાં આવે છે, ત્યાં સુધીમાં સીરમ બાકી રહેતું નથી. તેઓ કહે છે કે જો સીરમ રહે છે, તો પછી રસી જ બની શકે નહીં. તે કહે છે કે તેને પાણી અને રસાયણોથી સારી રીતે સાફ કરવામાં આવે છે. આ પછી તૈયાર કોષો કોરોના વાયરસથી સંક્રમિત થાય છે. જેથી તે કોષોમાં વાયરસ વિકસી શકે અને તેના પર બનાવેલી દવાની કસોટી કરી શકાય. જે પાછળથી લોકોનો જીવ બચાવી શકે છે.
