જજની જુબાની પટાવાળાની જુબાનીથી વધુ ન હોઈ શકે'

Ahmedabad News : ગુજરાત હાઈકોર્ટે એક વૃદ્ધ કોર્ટ કર્મચારીની જેલની સજા રદ કરી હતી. જિલ્લા ન્યાયાધીશની તપાસમાં રોકડ અને કીમતી ચીજવસ્તુઓ ગાયબ હોવાનું બહાર આવ્યું હતું, જેના કારણે નવો ચુકાદો આવ્યો હતો.

શું ફોજદારી કેસમાં ન્યાયાધીશની જુબાની એ જ કોર્ટમાં કામ કરતા પટાવાળાની જુબાની કરતાં વધુ વજન ધરાવે છે? તે આ આધાર પર હતું કે ગુજરાત હાઇકોર્ટે કોર્ટના મુદ્દામાલમાંથી રોકડ અને કીમતી ચીજવસ્તુઓ ગુમ થયા બાદ સજા પામેલા એક ઓકટોજરિયન , ભૂતપૂર્વ કોર્ટ કર્મચારીને સાત વર્ષની જેલની સજા ફટકારતો હુકમ રદ કર્યો હતો . હાઈકોર્ટે હવે નીચલી કોર્ટને ત્રણ દાયકાથી વધુ જૂના કેસ પર નવો નિર્ણય લેવાનો આદેશ આપ્યો છે. આ કેસમાં 85 વર્ષીય અકબરઅલી સૈયદનો સમાવેશ થાય છે, જેઓ છોટા ઉદેપુરની સિવિલ કોર્ટમાં નઝીર (ક્યુરેટર) હતા, જે તે સમયે વડોદરા જિલ્લાનો ભાગ હતો.

14 નવેમ્બર, 1991ના રોજ, વડોદરાના જિલ્લા ન્યાયાધીશે છોટા ઉદેપુર કોર્ટમાં મુદ્દામાલની અઘોષિત તપાસ હાથ ધરી હતી. સમયની અછતને કારણે, જિલ્લા ન્યાયાધીશે બીજા દિવસે નિરીક્ષણ ચાલુ રાખવાનો નિર્ણય કર્યો. તેણે સિવિલ જજને સ્ટ્રોંગરૂમનું આધિપત્ય સોંપ્યું અને તેને કિંમતી અને બિન-મૂલ્યવાન મુદ્દામાલ પર સીલ લગાવવાનો આદેશ આપ્યો અને સ્ટ્રોંગરૂમની ચાવી રાખવા કહ્યું.
જિલ્લા ન્યાયાધીશે બીજા દિવસે મુલાકાત લીધી ન હતી, પરંતુ એક દિવસ પછી, 16 નવેમ્બર, 1991ના રોજ આવ્યા હતા. ફાટેલા પરબિડીયાઓ મળી આવ્યા હતા અને મુદ્દામાલમાંથી ચાંદીના ઘરેણાં અને કાંડા ઘડિયાળ સાથે રૂ. 80,833ની રોકડ ગાયબ હતી.
મુદ્દામાલમાંથી ગુમ થયેલી રોકડ અને કિંમતી ચીજવસ્તુઓએ કોર્ટના સિવિલ જજ અને જ્યુડિશિયલ મેજિસ્ટ્રેટ ફર્સ્ટ ક્લાસ (જેએમએફસી)ને કોર્ટના નાઝીર સૈયદ સામે તેની કસ્ટડીમાં રહેલી રોકડ અને કિંમતી ચીજવસ્તુઓની ગેરઉપયોગ માટે ફોજદારી ફરિયાદ નોંધાવી હતી. ટ્રાયલ દરમિયાન, કોર્ટના પટાવાળાએ જુબાની આપી હતી કે ફરિયાદી જેએમએફસીએ પોતે 15 નવેમ્બર, 1991 ના રોજ ઓફિસ સમય પછી સ્ટ્રોંગરૂમ ખોલ્યો હતો, પટાવાળા અને ઈન્ચાર્જ નઝીરે તેમને કહ્યું હતું કે જિલ્લા ન્યાયાધીશે કોઈને પણ આ વિસ્તારમાં પ્રવેશવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. નિરીક્ષણની મધ્યમાં. જજ રાત્રે 9 વાગે ફાનસ લઈને રૂમમાં પ્રવેશ્યા કારણ કે પાવર આઉટ થયો હતો. આ હકીકતને JMFC દ્વારા પણ નકારી કાઢવામાં આવી ન હતી, જેમણે કોર્ટને જાણ કરી હતી કે તે મુદ્દામાલની કેટલીક બિન-મૂલ્યવાન વસ્તુઓની તપાસ કરવા માટે જ સ્ટ્રોંગરૂમમાં પ્રવેશ્યો હતો.

2000 માં, એક ટ્રાયલ કોર્ટે સૈયદને આઈપીસીની કલમ 409 (જાહેર અધિકારી દ્વારા વિશ્વાસનો ફોજદારી ભંગ) હેઠળ દોષી ઠેરવ્યો હતો અને તેને સાત વર્ષની જેલની સજા ફટકારી હતી અને તેના પર 5,000 રૂપિયાનો દંડ લાદ્યો હતો. 2004માં એપેલેટ કોર્ટ દ્વારા સજાને યથાવત રાખવામાં આવી હતી. આનાથી સૈયદને હાઈકોર્ટમાં લાવવામાં આવ્યો હતો જ્યાં તેણે પોતાનો વારો આવવા માટે બે દાયકા સુધી રાહ જોવી પડી હતી; તે સમયગાળા દરમિયાન તે જામીન પર બહાર હતો.
સૈયદનું પ્રતિનિધિત્વ કરનારા એડવોકેટ ઝુબિન ભરડાએ 15 નવેમ્બર, 1991ના રોજ સ્ટ્રોંગરૂમમાં જજના પ્રવેશ અંગેની હકીકતને રેખાંકિત કરી હતી અને તે દિવસે સૈયદ રજા પર હતો. જિલ્લા ન્યાયાધીશે જજને સ્ટ્રોંગરૂમનું આધિપત્ય આપી દીધું હતું અને સૈયદ સ્ટ્રોંગરૂમનો હવાલો પણ ન હતો. તેમ છતાં, ન્યાયાધીશે ફરિયાદ દાખલ કરી હોવાને કારણે, કોર્ટના કર્મચારીઓને દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યા હતા. નીચલી અદાલતોએ તેમની પોસ્ટને કારણે પટાવાળાના નિવેદન કરતાં ન્યાયાધીશના નિવેદનને ખોટી રીતે વધુ મહત્વ આપ્યું. આ એવિડન્સ એક્ટની જોગવાઈઓ વિરુદ્ધ છે, ખાસ કરીને જ્યારે બંને – જજ અને પટાવાળા – ફરિયાદી સાક્ષી હોય. ભરડાએ દલીલ કરી હતી કે એપેલેટ કોર્ટે પુરાવા અંગે તેની શંકા પણ નોંધી હતી, પરંતુ તેમ છતાં દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યો હતો. કેસની સુનાવણી કર્યા બાદ જસ્ટિસ જે.સી.દોશીએ નિષ્કર્ષ આપ્યો કે એપેલેટ કોર્ટ પક્ષપાતી દેખાય છે. JMFC ફરિયાદી હોવાથી નાઝીરને દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યો છે. હાઈકોર્ટે ફરિયાદી પક્ષના કેસમાં અંતર ભરવાના પ્રયાસ બદલ એપેલેટ જજને ખેંચી લીધા હતા. “વિદ્વાન એપેલેટ જજ એક વરિષ્ઠ ન્યાયાધીશ છે અને તેમની પાસેથી અપેક્ષિત છે કે તેઓ ફોજદારી ન્યાયશાસ્ત્રના મૂળભૂત તોપનું પાલન કરે અને એ હકીકત દ્વારા તોલવામાં ન આવે કે એફઆઈઆર વિદ્વાન જેએમએફસી દ્વારા દાખલ કરવામાં આવી છે અને આરોપી સીઓસી (કોર્ટના કારકુન) કમ નઝીર છે. “એચસીએ અવલોકન કર્યું અને કેસને નવા ચુકાદા માટે કોર્ટમાં મોકલ્યો