ઊંઘની સમસ્યાઓ અને જે જીવન જીવવા માટે નિષેધક વૃતિ કે વલણ ધરાવે છે તેને માટે ખાસ ઉપયોગી બે પદ્ધતિઓ વિશેની માહિતી આપવામાં આવી છે. આ પદ્ધતિ વિશેની માહિતી સૌરાષ્ટ્ર યુનિવર્સિટીના મનોવિજ્ઞાન ભવનના વિદ્યાર્થી રાણવા દિલીપ અને અધ્યાપક ડો. ધારા આર. દોશી દ્વારા આપવામાં આવી જે દરેકને ઉપયોગી સાબિત થશે.
આજના સમયમાં તણાવ અને ભાગદોડ એ દરેક વ્યક્તિના જીવનનો એક ભાગ બની ગયો છે. તણાવપૂર્ણ દિનચર્યાના કારણે લોકો અનેક પ્રકારની માનસિક સમસ્યાઓનો શિકાર બની રહ્યા છે અને તેના કારણે લોકોની ઊંઘ પર ઘણી ખરાબ અસર પડી રહી છે. ઘણા લોકો એવા હોય છે જેઓ સમયના અભાવે રોજ પૂરતી ઊંઘ નથી લઈ શકતા અને આ કારણે તેમને ઘણી ગંભીર સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડે છે. આવી સ્થિતિમાં, જો વ્યક્તિએ માનસિક આરામ જોઈતો હોય અને 4 કલાકમાં 8 કલાકની ઊંઘ પૂરી કરવી હોય તો વ્યક્તિ નોન સ્લીપ ડીપ રેસ્ટ એટલે કે NSDRની મદદ લઈ શકે . આ એક એવી પદ્ધતિ છે જે ઓછા સમયમાં સંપૂર્ણ આરામ મેળવવામાં મદદ કરે છે.
શું છે નોન સ્લીપ ડીપ રેસ્ટ?
એક રીતે જોઈએ તો નોન સ્લીપ ડીપ રેસ્ટ એ એક પ્રકારની મેડિટેશન પ્રોસેસ છે જેમાં મેડિટેશન સૂઈને કરવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયામાં લગભગ 20 થી 30 મિનિટ સુધી ધ્યાન કરવામાં આવે છે. તેના ઉપયોગથી તણાવથી છુટકારો અને સારું માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને ઝડપથી સારી અને ગાઢ ઊંઘ આવી શકે છે. તેના સતત અભ્યાસથી તમે માત્ર 4 કલાકમાં 8 કલાકની ઊંઘ પૂરી કરી શકો છો. પતંજલિ યોગ સૂત્રોમાં પણ તેનો ઉલ્લેખ છે. યોગ વિજ્ઞાનની ભાષામાં તેને યોગ નિદ્રા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. કહેવાય છે કે મહાભારત કાળમાં તીરંદાજ અર્જુને પણ તેનો ઉપયોગ કર્યો હતો. પરંતુ તેના વૈજ્ઞાનિક ફાયદાઓ વિશે સ્ટેનફોર્ડ સ્કૂલ ઓફ મેડિસિનના વૈજ્ઞાનિક ડૉ.એન્ડ્ર્યુ હ્યુબરમેને દુનિયાને જણાવ્યું છે.
આપણા મગજમાં વિવિધ ન્યુરોન્સ રહેલ છે જે વિવિધ પ્રકારના તરંગો ઉત્પન્ન કરે છે. આ તરંગોમાંથી જે આલ્ફા વેવ નીકળે છે તે આપણને ખુશ રાખવામાં મદદ કરે છે. યોગ અને ધ્યાનની મદદથી આપણે મગજમાં આલ્ફા વેવની પ્રવૃત્તિમાં વધારો કરી શકીએ છીએ. ઘણા સંશોધનો દ્વારા સાબિત થયું કે જ્યારે આપણું મગજ ખૂબ જ તણાવમાં હોય છે, ત્યારે આપણે મગજમાં આલ્ફા તરંગોની પ્રવૃત્તિ વધારવા માટે NSDRની મદદ લઈ શકીએ છીએ. જો કે, તે વિવિધ નિષ્ણાતો દ્વારા જુદી જુદી રીતે કરાવવામાં આવે છે પરંતુ નીચે જણાવેલ રીત દ્વારા NSDR થઇ શકે છે.
NSDRના સોપાનો/કઈ રીતે કરશો યોગનિંદ્રા
- #શાંત અને ઝાંખા પ્રકાશવાળી જગ્યાએ પીઠ પર સૂઈ જવાનું શરીરને સંપૂર્ણપણે ઢીલું છોડી દેવાનું અને હથેળીઓ આકાશ તરફ ખુલ્લી રાખો.
- #ઊંડો શ્વાસ લો, પછી સામાન્ય રીતે શ્વાસ લેવાની પ્રક્રિયા કરો અને શ્વાસ લેતી વખતે જમણા પગના અંગૂઠા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું. આ દરમિયાન, તમારા મનમાં અવ્યવસ્થિત વિચારો ન આવે તેનું ધ્યાન રાખો
- #તમારું ધ્યાન અંગૂઠાથી ઘૂંટણ સુધી, પછી જાંઘ તરફ લાવો. ધીમે ધીમે ઉપરની તરફ શરીરના દરેક અંગો તરફ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો.આ સમગ્ર પ્રક્રિયા ડાબા પગમાં પણ કરો. આ કરતી વખતે, ગળા, છાતી વગેરે પર ધ્યાન આપો.
- #ઊંડો શ્વાસ લો અને થોડીવાર આ સ્થિતિમાં સૂઈ જાઓ. હવે આસપાસના વાતાવરણ પર ધ્યાન આપો. જમણી બાજુ પીઠ રાખી અને ડાબા નસકોરા વડે શ્વાસ બહાર કાઢો.
- #આમ કરવાથી શરીરનું તાપમાન ઘટી જશે. થોડી વાર પછી ધીમે ધીમે ઉઠો અને બેસો. ધીમે ધીમે તમારી આંખો ખોલો.
NSDR યોગનિંદ્રાના ફાયદાઓ
- યોગ નિદ્રા સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક છે, તણાવ, ચિંતા અને હતાશાના લક્ષણો ઘટાડે છે અને શરીરને આરામ આપે છે. જેમને ઊંઘની તકલીફ પડે છે, તેઓને સારી ઊંઘ આવવામાં મદદ મળી રહે છે . મનને શાંત કરે છે. ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની ક્ષમતા વધે છે. માનસિક થાક દૂર થાય છે. શરીરના દુખાવામાં રાહત આપે છે. થાક અને નકારાત્મક વિચાર દૂર કરે છે.એકાગ્રતામાં વધારો કરે છે.
- જીવનને અર્થમય બનાવતી થેરાપી: લોગોથેરાપી
- લોગોથેરાપી એ એક ઉપચારાત્મક અભિગમ છે જે લોકોને જીવનમાં વ્યક્તિગત અર્થ શોધવામાં મદદ કરે છે. તે મનોરોગ ચિકિત્સાનું એક સ્વરૂપ છે જે ઉજ્જવળ ભવિષ્ય પર અને જીવનના ઉદ્દેશ્યની શોધ દ્વારા મુશ્કેલીઓ અને દુઃખ સહન કરવાની વ્યક્તિની ક્ષમતા પર કેન્દ્રિત છે.
- વિક્ટર ફ્રેન્કલ માનતા હતા કે દુઃખને સિદ્ધિ અને પ્રસિદ્ધિમાં ફેરવવું શક્ય છે. વ્યક્તિને જીવન જીવવાનો જયારે અર્થ મળી રહે ત્યારે તે દુઃખમાં પણ શાંત ચિતે રહીને ઉજ્જવળ ભવિષ્યની કામના કરીને જીવન જીવી શકે છે. તેની પદ્ધતિઓ નીચે મુજબ છે.
વિચલન
વિચલનનો ઉદ્દેશ્ય વ્યક્તિને પોતાની જાતથી અન્ય લોકો તરફ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મદદ કરે છે જે વ્યક્તિને “સંપૂર્ણ” બનવામાં મદદ કરે છે અને સમસ્યા અથવા ચિંતામાં વ્યસ્ત રહેવામાં ઓછો સમય પસાર કરે છે. આ ટેકનીક “હાયપર-રિફ્લેક્શન” અથવા ચિંતા-ઉશ્કેરણીજનક પરિસ્થિતિ અથવા ઑબ્જેક્ટ પર અત્યંત ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનો છે. આગોતરી ચિંતા ધરાવતા લોકોમાં હાયપર-રિફ્લેક્શન ઘણીવાર સામાન્ય છે. જેને આ ટેકનીક મદદ કરે છે.
વિરોધાભાસી ઇરાદો
વિરોધાભાસી ઇરાદો એ એક એવી પદ્ધતિ છે જે તમને તે વસ્તુની ઇચ્છા કરવા આમંત્રણ આપે છે જેનો તમે સૌથી વધુ ડર અનુભવો છો. આ મૂળભૂત રીતે અસ્વસ્થતા અથવા ફોબિયાના કિસ્સામાં ઉપયોગ માટે સૂચવવામાં આવ્યું હતું, જેમાં જ્યારે વિકૃતભય હોય ત્યારે રમૂજ અને ઉપહાસનો ઉપયોગ કરી ભય દુર કરી શકાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો તમને મૂર્ખ દેખાવાનો ડર હોય, તો તમને હેતુપૂર્વક મૂર્ખ દેખાવાનો પ્રયાસ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવશે. વિરોધાભાસી રીતે, જ્યારે તમે શક્ય તેટલું મૂર્ખતાપૂર્વક વર્તન કરવાનો ઇરાદો સેટ કરશો ત્યારે તમારો ડર દૂર થઈ જશે.
સોક્રેટિક સંવાદ
સોક્રેટિક સંવાદ એ એક એવી પદ્ધતિ છે જેનો ઉપયોગ વ્યક્તિના પોતાના શબ્દોને ધ્યાનમાં લઈને અને અર્થઘટન કરીને સ્વ-શોધની પ્રક્રિયામાં વ્યક્તિને મદદ કરવા માટે થાય છે. સોક્રેટિક સંવાદ દરમિયાન, તમારા ચિકિત્સક તમે જે રીતે વસ્તુઓનું વર્ણન કરો છો અને તમારા શબ્દોની પેટર્ન દર્શાવે છે તે ધ્યાનથી સાંભળે છે, જે તમને તેનો અર્થ સમજાવે છે અને તમને તમારી જાત વિશે સમજણ આપવામાં મદદ કરશે આ તમારી અંદર પહેલેથી જ હાજર હોય છે અને માત્ર શોધવાની રાહ જોઈ રહ્યા હોય છે.
લોગોથેરાપીનો ઉપયોગ
ચિંતા, ડીપ્રેશન, વિકૃતભય, ઉતર આઘાત તણાવ વિકૃતિ, સ્કીઝોફ્રેનીયા, વ્યસન વગેરે માનસિક બીમારીમાં ઉપયોગ થાય છે.
કઈ રીતે શરુઆત કરી શકો?
લોગોથેરાપીને પ્રાથમિક ઉપચારાત્મક અભિગમ તરીકે અથવા તેના સિદ્ધાંતોને અન્ય પ્રકારની ઉપચાર અથવા સારવાર વિકલ્પ સાથે જોડી શકાય છે. લોગોથેરાપી વ્યક્તિગત રીતે અથવા ઑનલાઇન ઓફર કરી શકાય છે, અને વ્યક્તિગત રીતે અથવા જૂથ ઉપચાર તરીકે સંચાલિત કરી શકાય છે.
હમેશા યાદ રાખો કે
- #તમે શરીર, મન અને ભાવનાથી બનેલા છો, અને તમારી ભાવના તમારા જાત માટે સારી છે.
- #તમારા જીવનનો અર્થ તમારા સંજોગોમાં છુપાયેલ હોય છે.
- #બધા લોકો પાસે તેમના જીવનમાં અર્થ શોધવાની તાકાત હોય છે, અને તે અર્થને ઉજાગર કરવાથી આપણને પીડા અને વેદના સહન કરવાની શક્તિ મળે છે.
- #તમારી પાસે હંમેશા તમારો પોતાનો અર્થ શોધવાની સ્વતંત્રતા હોય છે, અને તમે બદલી ન શકો તેવી પરિસ્થિતિઓમાં પણ તમે તમારું વલણ પસંદ કરી શકો છો.
- #બધી વ્યક્તિઓ અનન્ય અને અજોડ છે. તે વ્યક્તિઓ બદલી ન શકાય તેવી છે.
આ પણ વાંચો : 73 ટકા તરૂણોને સતાવી રહી છે એકલતા : 70 ટકા તરૂણોને ઘર છોડી ભાગી જવાનું મન થાય છે
