નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરીએ 2022નું બજેટ રજૂ કરશે. અર્થશાસ્ત્રી ડૉ. શરદ કોહલીનું કહેવું છે કે પાંચ રાજ્યોમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીને ધ્યાનમાં રાખીને બજેટમાં ગરીબો, ખેડૂતો અને મધ્યમ વર્ગ માટે આકર્ષક જાહેરાતો હોઈ શકે છે. સૌથી વધુ ભાર રોજગાર, સરકારી ખર્ચ અને ખાનગી રોકાણ વધારવા પર રહેશે. જો નિષ્ણાંતોનું માનીએ તો, રાજકોષીય ખાધને ધ્યાનમાં લેતા, કરવેરાના મોરચે વધુ રાહત અપેક્ષિત નથી. પરંતુ, આવકવેરા કાયદાની કલમ 80C અને પ્રમાણભૂત કપાતમાં છૂટ આપી શકાય છે.
રોગચાળો ફાટી નીકળ્યો ત્યારથી, દેશમાં બેરોજગારીનો દર સતત વધી રહ્યો છે, જે માંગથી લઈને વપરાશ અને ખર્ચ સુધીના સર્વાંગી 1 ને અસર કરી રહ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં સરકાર માટે બેરોજગારીનો સામનો કરવો સૌથી મોટો પડકાર છે. ડિસેમ્બર 2021માં બેરોજગારી 7.9 ટકા પર પહોંચી, જે પાંચ મહિનાની સૌથી ઊંચી સપાટી છે. તે જ સમયે, સપ્ટેમ્બર-ડિસેમ્બર 2021 દરમિયાન, બેરોજગારોની સંખ્યા 3.18 કરોડ પર પહોંચી ગઈ છે. ખાસ વાત એ છે કે તેમાંથી 3.03 કરોડ એટલે કે 95 ટકા 29 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના છે. ડૉ. કોહલી કહે છે કે આ સમયે રોજગાર એક સળગતી સમસ્યા છે, જે લોકોને પરેશાન કરી રહી છે. ખાસ કરીને શહેરી વસ્તીની સમાન સ્થિતિ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં પણ બેરોજગારીના મોરચે છે. આવી સ્થિતિમાં ચૂંટણી પહેલા મળેલી તકનો લાભ ઉઠાવવા સરકાર રોજગાર સર્જન માટે મોટી જાહેરાતો કરી શકે છે. સાદી ભાષામાં કહીએ તો આ બજેટ રોજગાર વધારનારું હશે.
મહામારીમાંથી બહાર આવ્યા બાદ ભારતને $5 ટ્રિલિયનની અર્થવ્યવસ્થા બનાવવા માટે, આ બજેટ રાજકોષીય ખાધની ચિંતા કર્યા વિના સરકારી ખર્ચ વધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે. ડૉ.કોહલી કહે છે કે અર્થતંત્રમાં બે મોટા એન્જિન છે. પ્રથમ સરકારી ખર્ચ અને બીજું ખાનગી રોકાણ. વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં સરકાર પાસે ખર્ચ કરવા સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ નથી. નેશનલ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પાઈપલાઈન (NIP) પાસે રૂ. 100 લાખ કરોડ છે. જો આ પૈસા ખર્ચવામાં નહીં આવે તો અમે કેવી રીતે આગળ વધીશું?
છેલ્લા બે વર્ષમાં દેશમાં કોઈ મોટું ખાનગી રોકાણ થયું નથી. આવી સ્થિતિમાં, સરકાર તેને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ઉત્પાદન આધારિત પ્રોત્સાહન જેવી યોજનાઓ અને સુધારાની જાહેરાત કરી શકે છે. ખાનગી રોકાણ વધવાથી વધુ ફેક્ટરીઓ ખુલશે. નોકરીઓનું સર્જન થશે અને માંગ વધશે.
મેક ઇન ઇન્ડિયા રોજગાર વધારવાનો ત્રીજો રસ્તો છે. સરકાર પણ આના પર ભાર આપી રહી છે. ચીનને બદલવા માટે મેક ઇન ઇન્ડિયા હેઠળ મેન્યુફેક્ચરિંગને મજબૂત બનાવવું પડશે. વ્યવસાય કરવાની સરળતા, શ્રમ સુધારાઓ રોજગારની દ્રષ્ટિએ મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્ર માટે નીતિઓ લાવી શકે છે.
