ડ્રગ્સના નશામાં હમાસે ઈઝરાયેલમાં નરસંહાર કર્યો

યુએસએ 1980માં કેપ્ટાગોન દવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો
ગાઝા સીરિયા સાથે કેપ્ટાગોનનું જોડાણ
7 ઓક્ટોબરે હમાસે ઈઝરાયેલ પર 5000 મિસાઈલો છોડી
માર્યા ગયેલા આતંકવાદીઓના ખિસ્સામાંથી કેપ્ટાગોન ગોળીઓ મળી

ઈઝરાયેલ-હમાસના યુદ્ધ ના 14માં દિવસે પણ ખુંવારી યથાવત્ છે. બંને દેશોના યુદ્ધને લઈ રોજબરોજ નવા નવા ચોંકાવનારાઓ ખુલાસો સામે આવતા હોય છે, જ્યારે હમાસના આતંકવાદીઓને લઈ વધુ એક ભયાનક રિપોર્ટ સામે આવ્યો છે. ત્યારે હવે હમાસના આતંકીઓએ ડ્રગ્સની હેવી ડોઝ લઈને આ હુમલાને અંજામ આપ્યો હોવાનો રિપોર્ટમાં ખુલાસો થયો છે.

7 ઓક્ટોબરે ઈઝરાયેલ પર હુમલો કરવા માટે હમાસના લડવૈયાઓ કેપ્ટાગોન નામની સિન્થેટિક દવા લઈને આવ્યા હતા. ઈઝરાયેલની સ્થાનિક ટીવી ચેનલ નીર વોરીએ આ દાવો કર્યો છે. અહેવાલો અનુસાર, ઘણા માર્યા ગયેલા લડવૈયાઓના ખિસ્સામાંથી કેપ્ટાગોન ગોળીઓ મળી આવી હતી. કૅપ્ટાગોનને ‘ગરીબ માણસનું કોકેન’ પણ કહેવામાં આવે છે.

એવું માનવામાં આવે છે કે આ દવાની અસરને કારણે, લડવૈયાઓએ સરળતાથી નિઃશસ્ત્ર લોકોને મારી નાખ્યા. કૅપ્ટાગોનને કારણે તેને કલાકો સુધી ભૂખ કે થાક લાગતો નહોતો. તેઓ અટક્યા વિના તેમનું કામ કરતા રહ્યા. આતંકવાદી સંગઠન ISIS પર તેના છોકરાઓને કેપ્ટાગોન ગોળીઓ ખવડાવવાનો પણ આરોપ છે.

કેપ્ટાગોન એ કૃત્રિમ દવા છે જે મૂળ 1961માં જર્મનીમાં બનાવવામાં આવી હતી. તે અટેન્શન ડેફિસિટ ડિસઓર્ડર જેવી માનસિક વિકૃતિઓની સારવાર માટે બનાવવામાં આવી હતી. જો કે, પાછળથી મધ્ય પૂર્વના યુવાનોએ પાર્ટીઓમાં ડ્રગ્સ તરીકે કેપ્ટાગોન ગોળીઓનો ઉપયોગ કરવાનું શરૂ કર્યું.

DW ના અહેવાલ મુજબ, સીરિયન યુદ્ધમાં લડવૈયાઓએ શક્તિ વધારવા અને થાક ઘટાડવા માટે આ દવાનો ઉપયોગ કર્યો હતો. 1980માં અમેરિકા સહિત અનેક દેશોની સરકારોએ આ દવાને નશાકારક ગણાવીને તેના પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. આ દવાનું ઉત્પાદન 1980ના દાયકામાં બંધ થઈ ગયું હતું. તેમ છતાં તેનું ગેરકાયદે બાંધકામ ચાલુ છે.

ગાઝા સીરિયા સાથે કેપ્ટાગોનનું જોડાણ છેલ્લા દાયકામાં કેપ્ટાગોનનું સૌથી મોટું ઉત્પાદક અને નિકાસકાર બની ગયું છે. આ કારણથી સીરિયાને દુનિયાનું નાર્કો સ્ટેટ પણ કહેવામાં આવે છે. બ્રિટિશ સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, વિશ્વના 80 ટકા પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો સીરિયામાં ઉત્પન્ન થાય છે.

2011 આરબ સ્પ્રિંગ દરમિયાન સીરિયામાં કૅપ્ટાગોનની લોકપ્રિયતા વધી હતી. બીબીસી જેવા મોટા મીડિયા આઉટલેટ્સ દ્વારા સંશોધનાત્મક અહેવાલો જાણવા મળે છે કે કેવી રીતે સીરિયન ડ્રગ ઉદ્યોગ કેપ્ટાગોનના ઉત્પાદન અને હેરફેરને સરળ બનાવે છે.

ન્યૂયોર્ક ટાઈમ્સના અહેવાલ મુજબ, સીરિયામાં કેપ્ટાગોન દવાઓનું ઉત્પાદન કરતી કંપનીઓ સીરિયાના રાષ્ટ્રપતિ બશર અલ-અસદના સંબંધીઓની છે. તે જ સમયે, બશર અલ-અસદને હિઝબુલ્લાહનું સંપૂર્ણ સમર્થન છે. જે ગાઝામાં હમાસને સમર્થન આપે છે. જેરુસલેમ પોસ્ટના અહેવાલ મુજબ, તાજેતરના દિવસોમાં ગાઝામાં કેપ્ટાગોન ડ્રગની દાણચોરી અને ઉપયોગ વધ્યો છે.

કેપ્ટાગોન માત્ર સીરિયા માટે જ સમસ્યા નથી. હવે તે જોર્ડન, સાઉદી અરેબિયા અને UAE જેવા મધ્ય પૂર્વના દેશોમાં નિકાસ કરવાનું શરૂ કર્યું છે. કેપ્ટાગોન આ દેશો માટે ચિંતાનો મુદ્દો બની ગયો છે. અલ જઝીરાના રિપોર્ટ અનુસાર કેપ્ટાગોન એક એવો મુદ્દો છે, જેના કારણે સીરિયાને ફરીથી આરબ લીગમાં સામેલ કરવું પડ્યું. જેથી તેનું ઉત્પાદન બંધ કરવા માટે તેના પર સીધું દબાણ લાવી શકાય.

આરબ દેશોમાં ડ્રગ્સ લેવા કે તેના ધંધામાં સામેલ થવા પર આકરી સજા છે. જોર્ડનની સેનાએ સીરિયા સાથેની સરહદ પર ડ્રગના દાણચોરોને જોતા જ ગોળીબાર કરવાનો આદેશ આપ્યો છે. ઑગસ્ટ 2022માં, સાઉદી સત્તાવાળાઓએ કૅપ્ટાગોનની 46 મિલિયન ગોળીઓ જપ્ત કરી હતી, જે રિયાધ બંદર પરથી પસાર થતા લોટના કન્સાઇનમેન્ટમાં છુપાવવામાં આવી હતી. સાઉદીમાં, ડ્રગના વેપારમાં સંડોવણી મૃત્યુની સજાને પાત્ર છે.જ્યારે હમાસના આતંકવાદીઓએ 7 ઓક્ટોબરે ઈઝરાયેલ પર હુમલો કર્યો ત્યારે તેઓ નશામાં હતા. મળતી માહિતી મુજબ આતંકીઓએ જે ડ્રગનું સેવન કર્યું હતું તે કેપ્ટાગોન હતું. આ દવા દક્ષિણ યુરોપમાં બનાવવામાં આવે છે.

જ્યારે હમાસના આતંકવાદીઓએ 7 ઓક્ટોબરે ઈઝરાયેલ પર હુમલો કર્યો ત્યારે તેઓ નશામાં હતા. મળતી માહિતી મુજબ આતંકીઓએ જે ડ્રગનું સેવન કર્યું હતું તે કેપ્ટાગોન હતું. એવું કહેવાય છે કે આ દવા દક્ષિણ યુરોપમાં તૈયાર કરવામાં આવી છે, જે સિન્થેટિક એમ્ફેટામાઈન પ્રકારનું ઉત્તેજક છે. ત્યાંથી તુર્કી થઈને અરબ દ્વીપકલ્પમાં તેની દાણચોરી કરવામાં આવે છે. ઉલ્લેખનીય છે કે 7 ઓક્ટોબરે હમાસે ઈઝરાયેલ પર લગભગ 5000 મિસાઈલો છોડી હતી.

કૅપ્ટાગોનનું નામ પહેલી વાર 2015માં ચર્ચામાં આવ્યું હતું. ત્યારબાદ ISIS આતંકવાદી હુમલા દરમિયાન ડર દૂર કરવા માટે આ દવાનું સેવન કરતી હતી. ISIS જેવા આતંકવાદી સંગઠનોનો પ્રભાવ ઓછો થતાં લેબનોન અને સીરિયાએ બાગડોર સંભાળી. આ પછી તેણે મોટા પાયે દવાનું ઉત્પાદન અને વિતરણ કરવાનું શરૂ કર્યું. આમાં, આ ડ્રગ્સ ગાઝાના યુવાનોમાં ખૂબ લોકપ્રિય બની હતી. આ દવા Captagon ની કિંમત અલગ-અલગ દેશોમાં અલગ-અલગ છે. જ્યારે ગરીબ દેશોમાં તે માત્ર એક કે બે ડોલરમાં ઉપલબ્ધ છે, જ્યારે સમૃદ્ધ દેશોમાં તેની કિંમત પ્રતિ ગોળી $20 સુધી પહોંચી જાય છે.

મળતી માહિતી મુજબ કેપ્ટાગોનની દાણચોરી ISISના સભ્યોની આવકનો મુખ્ય સ્ત્રોત બની ગઈ છે. તે સીરિયા માટે પણ આવકનો મુખ્ય સ્ત્રોત બની ગયો છે, જેને હિઝબુલ્લાહનું સમર્થન પણ છે. અંદાજો અનુસાર, 2020માં એકલા સીરિયામાંથી કૅપ્ટાગોનની નિકાસ ન્યૂનતમ $3.5 બિલિયન સુધી પહોંચી ગઈ છે. આ સીરિયાના કાનૂની નિકાસ ઉદ્યોગોના સંયુક્ત મૂલ્ય કરતાં પાંચ ગણું હતું. આમાં હિઝબુલ્લાહની ભાગીદારી પણ સામેલ છે.

ગાઝા ડ્રગ્સનું લોકપ્રિય બજાર બની ગયું છે, ખાસ કરીને ડ્રગના વ્યસની યુવાનોમાં. કૅપ્ટાગોન શરૂઆતમાં નાર્કોલેપ્સી અને ડિપ્રેશન માટે વિકસાવવામાં આવ્યું હતું. તેના અત્યંત વ્યસનકારક સ્વભાવ અને સાયકોએક્ટિવ પ્રતિક્રિયાઓ પ્રેરિત કરવાની ક્ષમતા હોવા છતાં, તે તેની પોષણક્ષમતા અને ઉત્પાદનની સરળતાને કારણે મધ્ય પૂર્વમાં ખૂબ લોકપ્રિય બન્યું હતું. ગરીબ દેશોમાં આ દવા એક કે બે ડોલરમાં ખરીદી શકાય છે, જ્યારે સમૃદ્ધ દેશોમાં તેની કિંમત પ્રતિ ગોળી $20 સુધી હોઈ શકે છે. તેની પ્રાથમિક અસરોમાં આનંદની લાગણીઓ ઉભી કરવી, ઊંઘની જરૂરિયાત ઘટાડવી, ભૂખને દબાવવી અને સતત ઉર્જા પૂરી પાડવાનો સમાવેશ થાય છે. લેબનોન અને સીરિયાના તબીબી વ્યાવસાયિકોના જણાવ્યા મુજબ, કેપ્ટાગોન માત્ર લડવૈયાઓમાં જ પ્રચલિત નથી, પરંતુ સંઘર્ષ વિસ્તારોમાં રહેતા ભયાવહ નાગરિકો દ્વારા પણ તેનો વારંવાર ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

ISISના સભ્યો એક સમયે આ ડ્રગની દાણચોરીથી ખૂબ પૈસા કમાતા હતા. પરંતુ હવે કેપ્ટાગોન સીરિયા માટે આવકનો મુખ્ય સ્ત્રોત બની ગયો છે અને તેને હિઝબોલ્લાહ દ્વારા સક્રિયપણે ટેકો મળે છે. લગભગ બે વર્ષ પહેલાં ધ ન્યૂ યોર્ક ટાઈમ્સ દ્વારા કરવામાં આવેલી તપાસમાં જાણવા મળ્યું હતું કે સીરિયાના સરમુખત્યાર બશર અસદ સાથે સંકળાયેલા વ્યક્તિઓએ, પરિવારના સભ્યો સહિત, કૅપ્ટાગોનનું ઉત્પાદન કરવા માટે એક સમૃદ્ધ ઉદ્યોગ સ્થાપ્યો હતો.

ઇટાલી, ગ્રીસ, મલેશિયા અને ઇજિપ્તમાં કેપ્ટાગોન પુનઃપ્રાપ્ત થવા સાથે દવાની પહોંચ સાઉદી અરેબિયાની બહાર વિસ્તરે છે. તે જોર્ડનમાં ઓછા ખર્ચે સહેલાઈથી ઉપલબ્ધ છે, જે તેને શાળા વયના યુવાનોમાં વધુને વધુ લોકપ્રિય બનાવે છે. કોઈ શંકા વિના કેપ્ટાગનની લોકપ્રિયતા દર વર્ષે વધી રહી છે. ડિસેમ્બર 2021 માં, કુવૈતી સત્તાવાળાઓએ નારંગીના કન્સાઇનમેન્ટમાં છુપાયેલ નવ મિલિયન કેપ્ટાગોન ગોળીઓ જપ્ત કરી હતી. માત્ર એક અઠવાડિયા પહેલા, દુબઈના સત્તાવાળાઓએ લીંબુના કાર્ગોમાં છુપાયેલ આશરે $380 મિલિયનની કિંમતની 1.5 ટન કૅપ્ટાગોન ગોળીઓની દાણચોરીને અટકાવી હતી.

પશ્ચિમના દેશોમાં તો તેનો ઉપયોગ ડિપ્રેશનમાંથી રાહત મેળવવા માટે અનેક વર્ષોથી ઉપયોગ થતો રહ્યો. પરંતુ ત્યારબાદ જ્યારે નશા અંગેની વિગતો સામે આવી તો તેના ઉપયોગ પર રોક લગાવવામાં આવી. આ ગોળી વિશે થોડા સમય પહેલા સુધી એવું માનવામાં આવતું હતું કે તેનું ઉત્પાદન આતંકી સંગઠન ઈસ્લામિક સ્ટેટ(ISIS) ની આવકનો એક મહત્વપૂર્ણ સ્ત્રોત છે. આથી તેને મીડિલ ઈસ્ટમાં ડ્રગ ઓફ ટેરેરિસ્ટ નું નામ પણ મળ્યું હતું. ન્યૂયોર્ક ટાઈમ્સમાં એક અહેવાલ છપાયેલો છે જે મુજબ સીરિયાના શક્તિશાળા રાષ્ટ્રપતિ બશર અલ અસદ (Bashar al-Assad) તો ખુલ્લેઆમ આ નશાની ગોળી કેપ્ટાગોનના ઉત્પાદનની સાથે તેના વેચાણને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યા છે. અસદ નશાના આ ગેરકાયદેસર વેપાર દ્વારા એક સમૃદ્ધ વિસ્તારને નાર્કો સ્ટેટમાં ફેરવી રહ્યા છે.

જો કે સીરિયાની સરકારે અનેકવાર કેપ્ટાગોનના ઉત્પાદન સાથે સંકળાયેલા હોવાની વાતે ફગાવી છે અને કહ્યું કે જે પણ અહેવાલો આવ્યા છે તે બધા ખોટા છે. ગત વર્ષે ડિસેમ્બરમાં સીરિયાના ગૃહમંત્રીએ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ ફેસબુક પર એક પોસ્ટ શેર કરીને કહ્યું હતું કે ‘સીરિયા અપરાધ સાથે લડવાના આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રયત્નોનું સમર્થન કરે છે, ખાસ કરીને ડ્રગ તસ્કરીની વિરુદ્ધ.’

જો કે આ સમગ્ર મામલે કેટલાક અન્ય સંગઠનોએ પણ તપાસ હાથ ધરી હતી. તેમના જણાવ્યાં મુજબ આ ડ્રગ સીરિયાની મુખ્ય નિકાસ બની ગઈ છે. અત્રે જણાવવાનું કે સીરિયાની સરકારની ડ્રગ્સમાં સંડોવણી અંગે અમેરિકી થિંક ટેંક ન્યૂલાઈન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઉપરાંત જોર્ડન, ઈટાલી સહિત અનેક દેશોના કોસ્ટગાર્ડના રિપોર્ટ ઉપરાંત ન્યૂયોર્ક ટાઈમ્સ અને ધ ગાર્ડિયનના રિપોર્ટ, સેન્ટર ફોર ઓપરેશનલ એનાલિસિસ અને રિસર્ચ થા ઓર્ગેનાઈઝ્ડ ક્રાઈમ એન્ડ કરપ્શન રિપોર્ટિંગ પ્રોજેક્ટ આ બધા સંગઠન પણ સીરિયાની ભૂમિકા પર સવાલ ઉઠાવતા રહ્યા છે. તેમણે કરેલી તપાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે બશર અલ અસદના અનેક ખાસ લોકો આ કાળી કમાણીના ગંદા ખેલમાં સામેલ છે. નાના ભાઈ માહેર અલ અસદ પણ સામેલ છે જે સીરિયાની સેનાની ચોથી ડિવિઝનના કમાન્ડર છે.