ગુજરાતમાં 2002 માં થયેલા રમખાણો (ગોધરાની ઘટના) અંગેના ન્યાયમૂર્તિ નાણાવટી-મહેતા આયોગના અહેવાલમાં વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીને રાહત મળી છે. 11 ડિસેમ્બરે ગુજરાત વિધાનસભામાં આ અહેવાલ રજૂ કરાયો હતો. આમાં પીએમ મોદીને ક્લિનચીટ આપવામાં આવી છે. ગૃહમંત્રી પ્રદીપસિંહે વિધાનસભામાં આ માહિતી આપી હતી.
કમિશનના રિપોર્ટમાં પીએમ મોદી સાથે તત્કાલીન પ્રધાન હરેન પંડ્યા, ભરત બારોટ અને અશોક ભટ્ટને પણ રાહત આપવામાં આવી છે. જો કે રાહુલ શર્મા, આઈપીએસ અધિકારી સંજીવ ભટ્ટ અને આરબી શ્રીકુમારની ભૂમિકા પર સવાલ ઉઠાવવામાં આવ્યા છે.
ગોધરાની ઘટના શું હતી? રમખાણોના મામલે પીએમ મોદી પર શું આરોપ હતો? નાણાવટી કમિશન એટલે શું? નાણાવટી કમિશનની સ્થાપના ક્યારે અને કયા હેતુથી કરવામાં આવી હતી? આ બધા પ્રશ્નોના જવાબ માટે આગળ વાંચો.
નાણાવટી કમિશન શું છે
લગભગ 18 વર્ષ પહેલાં, 27 ફેબ્રુઆરી, 2002 ના રોજ, ગુજરાતના ગોધરામાં સાબરમતી એક્સપ્રેસમાં 59 કાર સેવકો જીવતા સળગાવી મુકવાની ઘટના બની હતી. આ ઘટના બાદ સમગ્ર ગુજરાતમાં હંગામો થયો હતો. આ તોફાનોની તપાસ માટે 3 માર્ચ 2002 ના રોજ ગુજરાતના તત્કાલીન મુખ્ય પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા નાણાવટી-મહેતા આયોગની રચના કરવામાં આવી હતી.
સુપ્રીમ કોર્ટમાંથી નિવૃત્ત થયેલા જસ્ટિસ જી.ટી. નાણાવટીને આ પંચના અધ્યક્ષ બનાવવામાં આવ્યા હતા. તે જ સમયે, જસ્ટિસ કે.જી. શાહ આ કમિશનના બીજા સભ્ય હતા.
શરૂઆતમાં, આ કમિશનને સાબરમતી એક્સપ્રેસમાં બનેલ અગ્નિકાંડ સંબંધિત તથ્યોની તપાસ સોંપવામાં આવી હતી. ત્યારબાદ જૂન 2002 માં ગોધરાકાંડ બાદ રાજ્યભરમાં ફાટી નીકળેલી હિંસાની તપાસની જવાબદારી પણ સોંપાઇ હતી.
આયોગે તોફાનો દરમિયાન નરેન્દ્ર મોદી, તેમના કેબિનેટ સાથીઓ અને વરિષ્ઠ અધિકારીઓની ભૂમિકાની પણ તપાસ કરી હતી.
2009 માં જસ્ટિસ કે.જી.શાહનું નિધન થયું હતું. ત્યારબાદ ન્યાયાધીશ અક્ષય મહેતાને આયોગના સભ્ય બનાવવામાં આવ્યો.
રીપોર્ટ ક્યારે રજુ કરાયો હતો
આ કમિશને સપ્ટેમ્બર 2008 માં ગોધરાની ઘટના અંગે પોતાનો પહેલો અહેવાલ રજૂ કર્યો હતો, આ રમખાણોના 6 વર્ષ પછી. જેમાં ગુજરાતના તત્કાલીન મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીને ક્લિનચીટ આપવામાં આવી હતી.
ત્યારબાદ કમિશને સાબરમતી એક્સપ્રેસના બોગી નંબર 6 માં આગ લગાવવાનું એક આયોજિત ષડયંત્રનું પરિણામ ગણાવ્યું હતું.
ત્યારબાદથી, આયોગની મુદત લગભગ 12 વર્ષમાં 24 વખત વધારી દેવામાં આવી છે.આયોગે 45 હજાર એફિડેવિટ અને હજારો સાક્ષીઓના નિવેદનો બાદ લગભગ અઢી હજાર પાનાનો અહેવાલ તૈયાર કર્યો છે. તે 18 નવેમ્બર 2014 ના રોજ તત્કાલીન મુખ્યમંત્રી આનંદીબેન પટેલને સોંપવામાં આવ્યો હતો.
હવે આખરે વિધાનસભામાં રજૂ કરવામાં આવ્યું.
એક આરટીઆઈ અનુસાર, આખી તપાસમાં સાત કરોડ રૂપિયાથી વધુનો ખર્ચ થયો છે.
ગોધરાકાંડ – ત્યારે શું થયું
27 ફેબ્રુઆરી 2002: ગોધરા રેલ્વે સ્ટેશન નજીક સાબરમતી ટ્રેનના એસ -6 કોચ પર ટોળાએ ગોળીબાર કર્યા બાદ 59 કારસેવકો માર્યા ગયા. આ કેસમાં 1500 લોકો સામે એફઆઈઆર નોંધાઈ હતી.
28 ફેબ્રુઆરી 2002: ગુજરાતના ઘણા વિસ્તારોમાં તોફાનો ફાટી નીકળ્યા. જેમાં 1200 થી વધુ લોકોનાં મોત નીપજ્યાં હતાં. રમખાણોમાં માર્યા ગયેલા મોટાભાગના લોકો લઘુમતી સમુદાયના હતા.
03 માર્ચ, 2002: ગોધરા ટ્રેન સળગાવવાના કેસમાં ધરપકડ કરાયેલા લોકો સામે આતંકવાદ વિરોધી વટહુકમ (પોટા) લાદવામાં આવ્યો હતો.
06 માર્ચ 2002: ગુજરાત સરકારે ગોધરાકાંડ અને તેના પછીની ઘટનાઓની તપાસ માટે કમિશન ઓફ ઇન્કવાયરી એક્ટ હેઠળ કમિશનની રચના કરી.
9 માર્ચ, 2002: પોલીસે તમામ આરોપીઓ સામે ભારતીય દંડ સંહિતા (આઈપીસી) ની કલમ 120-બી (ગુનાહિત કાવતરું) લગાવી.
25 માર્ચ, 2002: કેન્દ્ર સરકારના દબાણને કારણે તમામ આરોપીઓ પરથી પોટા હટાવવામાં આવી.
18 ફેબ્રુઆરી 2003: ગુજરાતમાં ભાજપ સરકાર ફરી ચૂંટાઇ અને આરોપીઓ સામે ફરીથી આતંકવાદ વિરોધી કાયદો લાદવામાં આવ્યો.
21 નવેમ્બર, 2003: સુપ્રીમ કોર્ટે ગોધરામાં ટ્રેન સળગાવવાના મામલા સહિતના તોફાનોને લગતા તમામ કેસો પર ન્યાયિક સુનાવણી સ્થગિત કરી.
04 સપ્ટેમ્બર 2004: જ્યારે આરજેડી નેતા લાલુ પ્રસાદ યાદવ રેલ્વે પ્રધાન હતા ત્યારે સુપ્રીમ કોર્ટના જજ યુસી બેનરજીની અધ્યક્ષતાવાળી એક સમિતિ કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળના નિર્ણયના આધારે રચાઇ હતી. આ સમિતિને ઘટનાના કેટલાક પાસાઓની તપાસ કરવાનું કામ સોંપાયું હતું.
21 સપ્ટેમ્બર 2004: નવી રચાયેલી યુપીએ સરકાર પોટા કાયદાને રદ કરી અને એરોપાઇટ્સ સામેના પોટા આરોપોની સમીક્ષા કરવાનો નિર્ણય લીધો.
17 જાન્યુઆરી 2005: યુસી બેનરજી સમિતિએ તેનો પ્રારંભિક અહેવાલ રજૂ કર્યો. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ટ્રેનની એસ -6 માં લાગેલી આગ ‘અકસ્માત’ હતી. સમિતિએ બહારના તત્વો દ્વારા આગ લગાવવાની કે થવાની સંભાવનાને નકારી કાઢી હતી.
16 મે, 2005: પોટા સમીક્ષા સમિતિએ એવો આરોપ મૂક્યો કે આરોપીઓ પર પોટા હેઠળ આરોપ મૂકવો ન જોઇએ.
13 ઓક્ટોબર, 2006: ગુજરાત હાઇકોર્ટે જણાવ્યું છે કે યુસી બેનર્જી સમિતિની રચના ‘ગેરકાયદેસર’ અને ‘ગેરબંધારણીય’ છે. નાણાવટી-શાહ પંચ પહેલાથી જ રમખાણોના દરેક પાસાની તપાસ કરી રહ્યું છે. બેનરજી સમિતિની તપાસ અહેવાલ પણ અમાન્ય જાહેર કરાઈ હતી.
18 સપ્ટેમ્બર 2008: નાણાવટી પંચે ગોધરા ઘટનાની તપાસ રજૂ કરી. તેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે તે એક પૂર્વ-આયોજિત કાવતરું હતું અને એસ -6 કોચને પેટ્રોલથી લોકોએ બાળી દીધું હતું.
01 મે, 2009: સુપ્રીમ કોર્ટે ગોધરા કેસની સુનાવણી પરનો પ્રતિબંધ હટાવ્યો. ભૂતપૂર્વ સીબીઆઈ ડિરેક્ટર આર.કે. રાઘવનની અધ્યક્ષતાવાળી એક વિશેષ તપાસ ટીમે ગોધરાકાંડ અને રમખાણોથી સંબંધિત અન્ય આઠ કેસની તપાસ શરૂ કરી હતી.
01 જૂન, 2009: અમદાવાદની સાબરમતી સેન્ટ્રલ જેલની અંદર ગોધરા કેસની સુનાવણી શરૂ થઈ.
06 મે 2010: સુપ્રીમ કોર્ટે ગોધરા ઘટના સહિત ગુજરાતના રમખાણોને લગતા નવ અન્ય સંવેદનશીલ કેસોમાં સુનાવણીની અદાલતને ચૂકાદા આપતા અટકાવ્યો હતો.
28 સપ્ટેમ્બર 2010: સુનાવણી પૂર્ણ. પરંતુ સુપ્રીમ કોર્ટના સ્ટેને કારણે ચુકાદો આપ્યો ન હતો.
18 જાન્યુઆરી 2011: સુપ્રીમ કોર્ટે ચૂકાદાની જાહેરાત પર પ્રતિબંધ હટાવ્યો.
22 ફેબ્રુઆરી 2011: વિશેષ અદાલતે ગોધરાકાંડમાં 31 લોકોને દોષી ઠેરવ્યા. તે જ સમયે, અન્ય 63 ને નિર્દોષ જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા.
1 માર્ચ, 2011: ગોધરા ઘટનામાં વિશેષ અદાલતે 11 ને ફાંસીની સજા અને 20ને ઉમરકેદની સજા સંભળાવી હતી.
18 નવેમ્બર, 2014: ગોધરા ઘટનાની તપાસ કરી રહેલા નાણાવટી પંચે પોતાનો અહેવાલ ગુજરાત સરકારને આપ્યો.
11 ડિસેમ્બર 2019: નાણાવટી-મહેતા આયોગનો અંતિમ અહેવાલ ગુજરાત વિધાનસભામાં રજુ કરાયો હતો.
શુ આરોપ હતો
વિધાનસભામાં અહેવાલ રજૂ કરતાં ગુજરાતના ગૃહમંત્રી પ્રદીપસિંહે કહ્યું કે ‘તત્કાલીન મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી પર આરોપ હતો કે તેઓ કોઈને પણ માહિતી આપ્યા વિના ગોધરા ગયા છે. બીજું, ગોધરા રેલ્વે સ્ટેશન પર જ તમામ 59 કર સેવકોનું પોસ્ટ મોર્ટમ કરાયું હતું.
પ્રદિપસિંહે કહ્યું કે પંચનો પ્રથમ આરોપ નામંજૂર કરવામાં આવ્યો છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે બધી સરકારી એજન્સીઓને તે અંગેની જાણકારી હતી. તે જ સમયે, બીજા આરોપના કિસ્સામાં, કમિશને કહ્યું છે કે પોસ્ટમોર્ટમ મુખ્ય પ્રધાન નહીં, અધિકારીઓના આદેશથી કરવામાં આવ્યું હતું.
નીચે આપેલી લીંક પર ક્લિક કરીને જોડાવ મંતવ્ય ન્યૂઝ સાથે…
તમે અમને ફેસબુક, ટ્વીટર, ઇન્સ્ટાગ્રામ અને યુ ટ્યુબ પર પણ લાઇક અને ફોલો કરી શકો છો.
લેટેસ્ટ ન્યૂઝ અપડેટ્સ આપના ફોન પર સૌથી ઝડપી મેળવવા માટે આજે જ ડાઉનલોડ કરો “મંતવ્ય ન્યૂઝ” ની નવી મોબાઇલ એપ્લિકેશન.
