p આ વખતે તમામ સાવચેતીઓ સાથે સાઉદી અરેબિયામાં 7 જુલાઈથી હજ યાત્રા શરૂ થઈ છે. સાઉદી સરકાર માટે હજ ઇસ્લામિક વિશ્વમાં તેમનું મહત્વ દર્શાવે છે તો સાથે સાથે અબજો ડોલરની કમાણી પણ કરે છે.
આ વર્ષે હાજીઓની સંખ્યા વધારીને 10 લાખ કરવામાં આવી છે. જો કે કોરોના રોગચાળા પહેલા 2019 માં સમગ્ર વિશ્વમાંથી 2.5 મિલિયન મુસ્લિમો હજ માટે સાઉદી અરેબિયા ગયા હતા. 2030 સુધીમાં સાઉદી અરેબિયાએ દર વર્ષે 6.7 મિલિયન લોકોને હજ માટે બોલાવવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે. જયારે 2030 સુધીમાં 30 મિલિયન લોકોને ઉમરાહ માટે બોલાવવાનું લક્ષ્ય પણ છે. લોકો આખું વર્ષ ઉમરાહ માટે આવતા રહે છે જ્યારે હજ માટે એક નિશ્ચિત સમય હોય છે.
હજ યાત્રાળુઓની સંખ્યા
હજ અને ઉમરાહ મંત્રાલયના સત્તાવાર આંકડા અનુસાર 2021માં 58,745 લોકોએ હજની મુલાકાત લીધી હતી. જયારે છેલ્લા દસ વર્ષમાં સૌથી વધુ હાજીઓ 2012માં હજ પર પહોંચ્યા હતા. આ દરમિયાન 31 લાખથી વધુ લોકો મક્કા પહોંચ્યા હતા. ભારત અને પાકિસ્તાન જેવા એશિયન દેશોમાંથી સૌથી વધુ 1,126,633 લોકો હજ પર ગયા હતા. આફ્રિકન દેશોમાંથી 187,814, યુરોપમાંથી 67,054 અને અમેરિકા, ઓસ્ટ્રેલિયામાંથી 26,892 લોકોએ હજ કરી હતી.
હજ દરમિયાન ખર્ચ
મક્કા ચેમ્બર ઓફ કોમર્સના આંકડાઓ અનુસાર, હજ માટે વ્યક્તિ દીઠ સરેરાશ ખર્ચ $5,000 થી $6,500 છે. અંદાજ મુજબ, આ રકમનો 75 થી 80 ટકા હિસ્સો આવાસ, ભોજન, ભેટ, પરિવહન અને સંદેશાવ્યવહાર પર ખર્ચવામાં આવે છે. બાકીની રકમ મક્કા અને મદીનામાં વ્યક્તિગત ખરીદી માટે વપરાય છે. મક્કા ચેમ્બર્સ ઓફ કોમર્સના જણાવ્યા અનુસાર, હાજીઓ મક્કા અને મદીનાની દસ દિવસની મુલાકાત દરમિયાન સરેરાશ 700 થી 1,000 ડોલરનો ખર્ચ કરે છે. ઇજિપ્ત અને ઇરાકના લોકો સૌથી વધુ ખર્ચ કરનારાઓમાં સામેલ છે. આ પછી અલ્જીરિયા અને તુર્કીથી મોટી સંખ્યામાં હાજીઓ છે. જો કે તમામ હજયાત્રીઓએ હજ માટે દસ દિવસ રોકાવું જરૂરી નથી.
હજથી સાઉદીની કમાણી
ઘણા દાયકાઓથી હજ સીઝન સાઉદી સરકાર માટે અબજો ડોલરનો નફો લાવે છે. આ દરમિયાન ઘણા સાઉદી ઉદ્યોગોને સારા પૈસા કમાવવાની તક મળે છે. સાઉદી એરલાઇન્સ, હોટેલ્સ, રેસ્ટોરન્ટ્સ, શોપિંગ મોલ્સ અને ટ્રાન્સપોર્ટેશન સેક્ટર સહિત અનેક ઉદ્યોગોને આનો ફાયદો થાય છે. વર્ષ 2019માં સાઉદી સરકારે હજથી 12 અબજ ડોલરથી વધુની કમાણી કરી હતી. જેમાં હજમાંથી 8 બિલિયન ડોલર અને ઉમરાહમાંથી 4 બિલિયન ડોલરની કમાણી થઈ હતી. આ આવક સાઉદી અરેબિયાના જીડીપીના સાત ટકા અને નોન-પેટ્રોલિયમ જીડીપીના 20 ટકા છે.
આ વર્ષે 30 અબજ ડોલરની કમાણી થવાનો અંદાજ
સાઉદી અરેબિયાને આ વર્ષે હજથી 30 અબજ ડોલરની કમાણી થવાનો અંદાજ હતો. હાલમાં સરકારે હજ માટે સ્થાનિક ટ્રાન્સપોર્ટ અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં $51.2 બિલિયનનું રોકાણ કર્યું છે, જેનાથી એક લાખથી વધુ નોકરીઓનું સર્જન થવાની અપેક્ષા છે. માસ્ટરકાર્ડના નવીનતમ ગ્લોબલ ડેસ્ટિનેશન સિટીઝ ઈન્ડેક્સ મુજબ મક્કા 2018માં સૌથી મોટું પ્રવાસન સ્થળ હતું, જેણે સાઉદીને $20 બિલિયનની કમાણી કરી હતી.
તેલ બાદ હજથી કમાણી પર સરકારની વ્યૂહરચના
છેલ્લા ઘણા દાયકાઓથી સાઉદી સરકાર તેલમાંથી અબજો ટ્રિલિયન ડોલરની કમાણી કરી રહી છે, પરંતુ દર વર્ષે હજયાત્રીઓની સંખ્યામાં વધારો થતાં હવે સરકાર હજથી તિજોરી ભરવાની વ્યૂહરચના પર કામ કરી રહી છે. 2015માં સાઉદી કિંગ સલમાન બિન અબ્દુલ અઝીઝે સત્તા સંભાળ્યા બાદ જ સાઉદી સરકારે 21 અબજ ડોલરનો પ્રોજેક્ટ શરૂ કર્યો હતો.
આ પ્રોજેક્ટનો હેતુ મક્કામાં ગ્રાન્ડ મસ્જિદનું વિસ્તરણ કરવાનો હતો જેથી ત્યાં હજ કરવા માટે વધુ ત્રણ લાખ શ્રદ્ધાળુઓ માટે વ્યવસ્થા કરી શકાય. આ તે સમયગાળો હતો જ્યારે મોહમ્મદ બિન સલમાન જે તે સમયે ડેપ્યુટી ક્રાઉન પ્રિન્સ હતા તેઓ સમજી ગયા હતા કે હજની આવકનો ઉપયોગ અર્થતંત્રને પુનર્જીવિત કરવા માટે કરી શકાય છે. આ જ કારણ છે કે સાઉદી સરકારના વિઝન 2030માં હજ પર વિશેષ ધ્યાન આપવામાં આવ્યું છે. સાઉદી અરેબિયા વિશ્વભરમાં તેલના સૌથી મોટા નિકાસકારોમાંનું એક છે. વિશ્વની સૌથી નફાકારક તેલ કંપની સાઉદી અરામકો સાઉદી અરેબિયામાં છે. પરંતુ સાઉદી તેલના મામલે ઘણા દેશોની ભાવિ સ્પર્ધાને લઈને પણ ચિંતિત છે, પરંતુ હજના મામલામાં એવું નથી.
હજ યાત્રા પર સાઉદીનો એકાધિકાર
હજ યાત્રા પર સાઉદી અરેબિયાનો એકાધિકાર છે કારણ કે મુસ્લિમોના બે પવિત્ર તીર્થસ્થળો મક્કા અને મદીના સાઉદીમાં છે. ઇસ્લામ ધર્મની માન્યતા અનુસાર, દરેક મુસ્લિમને તેના જીવનમાં ઓછામાં ઓછું એકવાર હજ યાત્રા કરવાનું કહેવામાં આવ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં, હજ સાઉદી અરેબિયા માટે આવકનો કાયમી સ્ત્રોત છે.
અલ અવમાના રિપોર્ટ અનુસાર, સાઉદી અરેબિયાએ આ વર્ષે હજ કરવા જતા હજયાત્રીઓ પર ટેક્સ વધારી દીધો છે. કેટલાક દેશો સાઉદી સરકાર પર નફો કમાવવા માટે મનસ્વી રીતે ટેક્સ વધારવાનો આરોપ પણ લગાવી રહ્યા છે. સાઉદી સરકારના આ પગલાના વિરોધનો અવાજ ટ્યુનિશિયામાંથી સંભળાઈ રહ્યો છે. ટ્યુનિશિયાના ઈમામના સંઘના એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ હજના બહિષ્કાર અને બચેલા પૈસાને ગરીબોના કલ્યાણ માટે વાપરવાનું આહ્વાન કર્યું છે.
ઉલ્લેખનીય છે કે ઇસ્લામમાં હજ યાત્રાને ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. તેને ઇસ્લામના પાંચ સ્તંભોમાંથી એક માનવામાં આવે છે જેમાં કલમાનો પાઠ કરવો, નમાઝનો પાઠ કરવો, ઉપવાસ કરવો, જકાત આપવી (દાન આપવી) અને હજનો સમાવેશ થાય છે. આર્થિક રીતે સમૃદ્ધ મુસ્લિમો માટે તેમના જીવનમાં એકવાર હજ પર જવું જરૂરી માનવામાં આવે છે.
