ભારતે અવકાશ સંશોધન ક્ષેત્રે વધુ એક મોટું પગલું ભર્યું છે. ચંદ્રયાન અને મંગલયાનની સફળતા બાદ ભારતે શુક્રયાન મિશન પર કામ કરવાનું શરૂ કરી દીધું છે. શુક્ર એટલે શુક્ર સૌથી ગરમ ગ્રહ છે. તે પૃથ્વીની સૌથી નજીક પણ છે. તેને ડિસેમ્બર 2024માં લોન્ચ કરવામાં આવી શકે છે. બુધવારે જ ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ઈસરો)ના અધ્યક્ષ એસ. સોમનાથે આ જાહેરાત કરી છે.
જો કે હજુ સુધી શુક્ર પર મોકલવામાં આવનાર વાહનનું કોઈ સત્તાવાર નામ આપવામાં આવ્યું નથી. અનુમાન લગાવવામાં આવી રહ્યું છે કે જે રીતે ચંદ્ર પર મોકલવામાં આવેલા વાહનનું નામ ચંદ્રયાન અને મંગળ પર મોકલવામાં આવેલા વાહનનું નામ મંગલયાન રાખવામાં આવ્યું છે, તેવી જ રીતે શુક્ર પર મોકલવામાં આવેલા આ મિશનનું નામ શુક્રયાન રાખવામાં આવી શકે છે.
અમેરિકા, રશિયા, યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સી અને જાપાન પછી ભારત શુક્ર પર અવકાશયાન મોકલનાર પાંચમો દેશ હશે. આવી સ્થિતિમાં અમે તમને જણાવીશું કે ભારત માટે આ મિશન કેમ મહત્વનું છે? શુક્રયાન માટે ISRO દ્વારા શું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે અને અહીં શું સંશોધન કરવામાં આવશે?
આ પ્રશ્નનો જવાબ જાણવા માટે, અમે વિનોદ કુમાર શ્રીવાસ્તવ, નિવૃત્ત વરિષ્ઠ વૈજ્ઞાનિક અને ISRO ના જનરલ મેનેજર રેન્જ સેફ્ટીનો સંપર્ક કર્યો. તેમણે કહ્યું, ‘આ મિશન પર કામ લાંબા સમયથી ચાલી રહ્યું છે. 2024નો સમય એટલા માટે પસંદ કરવામાં આવ્યો છે કારણ કે તે સમયે શુક્ર અને પૃથ્વી સૌથી નજીક હશે. મતલબ કે બે ગ્રહો વચ્ચેનો અંતર બીજો ઘણો ઓછો હશે.
વિનોદ આગળ જણાવે છે કે, ‘કોઈપણ ગ્રહ પર વાહન મોકલવા માટે સૌથી પહેલા તેનું અંતર જોવામાં આવે છે. જ્યારે ગ્રહ પૃથ્વીની નજીક હોય ત્યારે મોકલવું ઠીક છે. જેના કારણે વાહનમાં ભરવામાં આવતું ઈંધણ પણ ઓછું પડે છે. આ સાથે નેવિગેશન અને ગાઈડન્સ સિસ્ટમ પણ સરળતાથી કામ કરે છે.તેમણે કહ્યું, ‘જો આ વાહન 2024માં નહીં મોકલવામાં આવે તો 2031માં જ બીજો પ્રયાસ કરવો પડશે.’
અવકાશમાં મોકલવાના બે વાહનો ભારત પાસે પહેલેથી જ તૈયાર છે. અન્ય વાહન પર પણ કામ ચાલી રહ્યું છે. શુક્રયાનનું સૌથી મહત્વપૂર્ણ સાધન તેનું ડ્યુઅલ ફ્રીક્વન્સી સિન્થેટિક એપરચર રડાર છે જે ચંદ્રયાન-2 મિશન માટે ISRO દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવ્યું છે. આ રડારનું રિઝોલ્યુશન અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસા દ્વારા 1989માં શરૂ કરાયેલ મેગેલન ઓર્બિટર મિશનના રડાર કરતા 4 ગણું વધારે છે. શુક્રયાન માટે GSLV Mk-II અથવા તેનાથી પણ વધુ શક્તિશાળી GSLV Mk-III લોન્ચ વ્હીકલનો ઉપયોગ કરી શકાય છે
