શુક્રવારે ગોવામાં શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન (SCO)ના વિદેશ મંત્રીઓની બેઠક બાદ ભારતના વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકરે આતંકવાદને લઈને પાકિસ્તાનને જડબાતોડ જવાબ આપ્યો હતો. તેમણે પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી બિલાવલ ભુટ્ટોને આતંકવાદી દેશના પ્રવક્તા ગણાવ્યા. તેમણે કહ્યું કે આતંકનો ભોગ બનેલા અને કાવતરાખોરો સાથે બેસીને વાત કરી શકતા નથી.
પ્રેસને સંબોધતા જયશંકરે કહ્યું કે SCOની બેઠકમાં બિલાવલ સાથે વિદેશ મંત્રી તરીકે વ્યવહાર કરવામાં આવ્યો હતો. તે આતંકવાદી ઉદ્યોગનો પ્રવક્તા છે. પાકિસ્તાનની કોઈ વાત પર વિશ્વાસ કરી શકાય નહીં. આ સવાલ પર બિલાવલ ભુટ્ટો આતંકવાદ પર ભારત સાથે મળીને કામ કરવાની વાત કરી રહ્યા છે.
જયશંકરે કહ્યું કે બિલાવલ સાથે SCO સભ્ય દેશના વિદેશ મંત્રી તરીકે યોગ્ય વર્તન કરવામાં આવ્યું હતું. પરંતુ તે આતંકવાદના ઉદ્યોગના પ્રવક્તા છે. આવી સ્થિતિમાં આતંકનો ભોગ બનેલા અને કાવતરાખોરો સાથે મળીને વાત કરી શકતા નથી. અહીં આવીને આવી બેવડી વાતો કરવાની જરૂર નથી. આતંકવાદને લઈને આપણા બધામાં ગુસ્સો છે. પાકિસ્તાનની વિશ્વસનીયતા તેના ઘટતા વિદેશી હૂંડિયામણના ભંડાર કરતાં ઝડપથી ઘટી રહી છે.
કાશ્મીરમાં G-20 બેઠકો પર પાકિસ્તાનના વાંધાઓ પર જયશંકરે કહ્યું કે પાકિસ્તાનને G-20 સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી. તેમને શ્રીનગર અને કાશ્મીર સાથે પણ કોઈ લેવાદેવા નથી. તેઓએ જણાવવું જોઈએ કે તેઓ પીઓકેમાં ગેરકાયદે કબજો ક્યારે ખાલી કરી રહ્યા છે. જમ્મુ-કાશ્મીર સાથે જોડાયેલા સવાલ પર જયશંકરે કહ્યું કે જમ્મુ-કાશ્મીર ભારતનું છે અને ભારતનું જ રહેશે. G-20ની બેઠક સમયસર જમ્મુ-કાશ્મીરમાં યોજાશે.
આ દરમિયાન જયશંકરે કહ્યું કે જમ્મુ-કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 હટાવવાની વાત હવે ઈતિહાસ બની ગઈ છે, તેને જેટલી જલ્દી સમજાશે તેટલું સારું રહેશે. ચીન સાથેના ભારતના વર્તમાન સંબંધો પર જયશંકરે કહ્યું કે જ્યાં સુધી સરહદ પરની સ્થિતિનો ઉકેલ ન આવે ત્યાં સુધી ચીન સાથેના સંબંધો સામાન્ય નહીં થઈ શકે.
ચીન વારંવાર કહી રહ્યું છે કે સરહદ પર શાંતિ અને સ્થિરતા છે. પરંતુ જયશંકરે બેફામપણે કહ્યું કે સરહદ પર અસામાન્ય સ્થિતિ છે. અમે આ વિશે ચર્ચા કરી. આપણે સરહદ પરના દળોને પાછા ખેંચવાની પ્રક્રિયા પર કામ કરવું જોઈએ. જ્યાં સુધી સરહદ પર મડાગાંઠ છે ત્યાં સુધી ભારત અને ચીન વચ્ચેના સંબંધો સામાન્ય નહીં થઈ શકે.
1947માં બંને દેશો આઝાદ થયા ત્યારથી સંબંધો વણસેલા છે. બંને દેશો અત્યાર સુધીમાં ત્રણ યુદ્ધ લડી ચૂક્યા છે. આમાંથી બે યુદ્ધ કાશ્મીર માટે થયા છે. ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચેના સંબંધો ખૂબ જ તંગ છે. છેલ્લી વખત 2014માં પાકિસ્તાનના તત્કાલિન વડાપ્રધાન નવાઝ શરીફ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના શપથ ગ્રહણ સમારોહમાં ભાગ લેવા ભારત આવ્યા હતા. ત્યારપછી પાકિસ્તાનના કોઈ નેતાએ ભારતની મુલાકાત લીધી નથી.
જો કે આ પછી 2015માં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી નવાઝ શરીફની પૌત્રી મેહરુન્નિસાના લગ્નમાં હાજરી આપવા પાકિસ્તાન પહોંચ્યા હતા. નવાઝ શરીફનો જન્મદિવસ પણ એ જ દિવસે હતો. વડાપ્રધાન મોદીની આ મુલાકાત અચાનક થઈ. 2016માં ઉરી હુમલા અને ત્યારબાદ 2019માં પુલવામા હુમલા બાદ સંબંધો વધુ ખરાબ થયા હતા. પુલવામા હુમલા બાદ બંને દેશો વચ્ચે યુદ્ધ જેવી સ્થિતિ સર્જાઈ હતી. અમેરિકાના પૂર્વ વિદેશ મંત્રી માઈક પોમ્પિયોએ દાવો કર્યો હતો કે આ હુમલા બાદ ભારત અને પાકિસ્તાન પરમાણુ યુદ્ધની નજીક આવી ગયા છે.
SCO કેટલું શક્તિશાળી
SCO ની રચના 15 જૂન 2001ના રોજ થઈ હતી. ત્યારબાદ ચીન, રશિયા, કઝાકિસ્તાન, કિર્ગિસ્તાન, તાજિકિસ્તાન અને ઉઝબેકિસ્તાને ‘શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન’ની સ્થાપના કરી. આ પછી, વંશીય અને ધાર્મિક તણાવ દૂર કરવા ઉપરાંત, વેપાર અને રોકાણ વધારવાનો પણ ઉદ્દેશ્ય બની ગયો. શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશનમાં 8 સભ્ય દેશોનો સમાવેશ થાય છે. જેમાં ચીન, રશિયા, કઝાકિસ્તાન, કિર્ગિસ્તાન, તાજિકિસ્તાન, ઉઝબેકિસ્તાન, ભારત અને પાકિસ્તાનનો સમાવેશ થાય છે.
આ સિવાય ચાર નિરીક્ષક દેશો ઈરાન, અફઘાનિસ્તાન, બેલારુસ અને મંગોલિયા છે. આ સંસ્થા પાસે યુરેશિયા એટલે કે યુરોપ અને એશિયાનો 60% થી વધુ વિસ્તાર છે. વિશ્વની 40% થી વધુ વસ્તી તેના સભ્ય દેશોમાં રહે છે. ઉપરાંત, વિશ્વના જીડીપીમાં તેનો એક ચતુર્થાંશ હિસ્સો છે. એટલું જ નહીં, તેના સભ્ય દેશોમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદના બે સ્થાયી સભ્યો (ચીન અને રશિયા) અને ચાર પરમાણુ શક્તિઓ (ચીન, રશિયા, ભારત અને પાકિસ્તાન) સામેલ છે.
2005માં કઝાકિસ્તાનના અસ્તાનામાં આયોજિત સમિટમાં ભારત, પાકિસ્તાન, ઈરાન અને મંગોલિયાએ પણ ભાગ લીધો હતો. આ પ્રથમ વખત હતું જ્યારે ભારતે SCO સમિટમાં ભાગ લીધો હતો. 2017 સુધી, ભારત SCOનો નિરીક્ષક દેશ રહ્યો.
2017 માં, 17મી SCO સમિટમાં, ભારત અને પાકિસ્તાનને સંગઠનના વિસ્તરણના ભાગ રૂપે સંપૂર્ણ સભ્યનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો હતો. SCO ને હાલમાં વિશ્વની સૌથી મોટી પ્રાદેશિક સંસ્થા માનવામાં આવે છે. આ સંગઠનમાં ચીન અને રશિયા પછી ભારત સૌથી મોટો દેશ છે.
