વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી બુદ્ધ જયંતિના પવિત્ર અવસર પર નેપાળની મુલાકાતે છે. 16 મેના રોજ પાંચ કલાકથી ઓછા સમયની તેમની મુલાકાત બંને દેશો વચ્ચેના સદીઓ જૂના સંબંધોને મજબૂત બનાવવાનું કામ કરશે, તેમજ ભાવિ ભાગીદારી માટે રોડમેપ સેટ કરશે. વડાપ્રધાન મોદી 16 મેના રોજ સવારે દિલ્હીથી લુમ્બિની જવા રવાના થશે, પરંતુ રસ્તામાં તેમનું વિમાન ઉત્તર પ્રદેશના કુશીનગરમાં રોકાશે. આ તે સ્થાન છે જ્યાં ભગવાન બુદ્ધે પોતાનું શરીર છોડ્યું હતું. કુશીનગરથી જ પીએમ મોદી બુદ્ધના જન્મસ્થળ લુમ્બિની જશે.
લુમ્બિની પહોંચીને પીએમ મોદી પોતાના પ્રવાસની શરૂઆત માયા દેવી મંદિરના દર્શનથી કરશે. આ મંદિર એ સ્થાન છે જ્યાં ગૌતમ બુદ્ધનો જન્મ સિદ્ધાર્થ તરીકે થયો હતો. આ વાતની પુષ્ટિ 249 એડીમાં સ્થાપિત સમ્રાટ અશોકના સ્તંભ દ્વારા થાય છે.
ઉલ્લેખનીય છે કે,
નવેમ્બર 2014 માં નેપાળની તેમની છેલ્લી મુલાકાત દરમિયાન, વડા પ્રધાને આ મંદિરને બોધ ગયામાં બોધિ વૃક્ષનું એક છોડ અર્પણ કર્યું હતું. આ સાથે એવી જાહેરાત પણ કરવામાં આવી હતી કે તે ટૂંક સમયમાં લુમ્બિની જશે. જો કે પીએમ મોદીનો આ સંકલ્પ આઠ વર્ષ પછી પૂરો થવા જઈ રહ્યો છે.
માયા દેવી મંદિરમાં દર્શન કર્યા બાદ પીએમ મોદી લુમ્બિનીના મઠ વિસ્તારમાં બૌદ્ધ સાંસ્કૃતિક અને સંપત્તિ કેન્દ્રના શિલાન્યાસ કાર્યક્રમમાં પણ હાજરી આપશે. ભારતમાં હાજર આંતરરાષ્ટ્રીય બૌદ્ધ સંઘ આ કેન્દ્રનું નિર્માણ કરી રહ્યું છે. ભારતની મદદથી બનાવવામાં આવનાર આ નવું કેન્દ્ર લુમ્બિની મઠના પશ્ચિમ ભાગમાં બનાવવામાં આવશે. મઠનો વિસ્તાર એ છે જ્યાં નેપાળની ધરતી પર વિવિધ દેશોએ તેમના બૌદ્ધ કેન્દ્રો બનાવ્યા છે.
પોતાના આઠ વર્ષના કાર્યકાળમાં પાંચમી વખત નેપાળની મુલાકાતે જઈ રહેલા પીએમ મોદી માત્ર દોઢ મહિનાના ગાળામાં નેપાળના વડાપ્રધાનને પણ મળશે. નેપાળના વડા પ્રધાન શેર બહાદુર 1 થી 3 એપ્રિલ દરમિયાન ભારતની મુલાકાતે આવ્યા હતા અને આ સમયગાળા દરમિયાન વારાણસીની પણ મુલાકાત લીધી હતી. વિદેશ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, આટલા ઓછા સમયમાં ભારત તરફથી પણ પ્રવાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે. જે દર્શાવે છે કે બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો ઝડપથી આગળ વધી રહ્યા છે.
માત્ર થોડા કલાકોની નેપાળની મુલાકાતમાં, પીએમ મોદી નેપાળના વડા પ્રધાન શેર બહાદુર દેઉબા સાથે એપ્રિલમાં થયેલી તેમની દ્વિપક્ષીય વાટાઘાટોની શ્રેણીને આગળ ધપાવશે. વાટાઘાટોના એજન્ડામાં હાઇડ્રોપાવર ડેવલપમેન્ટ, ભાગીદારી અને કનેક્ટિવિટી જેવા મુદ્દાઓ સામેલ હશે.
નોંધનીય છે કે, લુમ્બિની યાત્રાના છેલ્લા કાર્યક્રમમાં પીએમ મોદી અને નેપાળના સમકક્ષ દેઉબા નેપાળ સરકાર દ્વારા આયોજિત બુદ્ધ જયંતિ કાર્યક્રમમાં હાજરી આપશે. આ કાર્યક્રમમાં બૌદ્ધ સાધુઓ અને વિદ્વાનો ભાગ લેશે. ઉલ્લેખનીય છે કે પીએમ મોદી પણ આ સભાને સંબોધશે.
વિદેશ સચિવ વિનય મોહન ક્વાત્રાના જણાવ્યા અનુસાર પીએમની આ મુલાકાત સંબંધોમાં સકારાત્મકતાની ગતિ વધારશે. આ સાથે, તે પડોશી માટે પ્રાથમિકતા વધારવાના પ્રયાસોના પુરાવા પણ આપશે. બંને દેશો વચ્ચે ભાગીદારીનો વ્યાપ ઘણો વિશાળ છે. વિકાસ સહકારનો મામલો હોય કે કનેક્ટિવિટી પ્રોજેક્ટ્સની સમીક્ષાની વાત હોય કે પછી લોકો-થી-લોકોના નવા સંપર્કો બનાવવાની હોય અને હાઇડ્રોઇલેક્ટ્રિક પ્રોજેક્ટ્સ સહિતના તમામ વિષયો પર ચર્ચા શક્ય છે.
આ મહિને નેપાળમાં ભારતીય રાજદૂતના વિદેશ સચિવ બનેલા ક્વાત્રાને સરહદી બાબતો વિશે પૂછવામાં આવતાં કહ્યું કે આ વિષય પર બંને દેશો વચ્ચે એક સ્થાપિત વ્યવસ્થા છે. અમે હંમેશા કહ્યું છે કે આ મુદ્દાઓ પર વાત કરવાની યોગ્ય રીત એ છે જેમાં આપણે રાજનીતિ કર્યા વિના ખુલીને વાત કરી શકીએ. તેથી સીમા સંબંધિત મુદ્દાઓ પર સ્થાપિત તંત્ર દ્વારા જ ચર્ચા કરવામાં આવશે.
હાઇડ્રોઇલેક્ટ્રિક પ્રોજેક્ટ્સ પર ચોક્કસપણે વાત થશે. ભારતે નેપાળના હાઈડ્રોપાવર સેક્ટરમાં મોટા પાયે રોકાણ કર્યું છે. બંને દેશો વચ્ચે ઈલેક્ટ્રિસિટી બિઝનેસ પણ મજબૂત છે. નેપાળના પીએમ દેઉબાની ગયા મહિને ભારતની મુલાકાત દરમિયાન નેપાળથી 360 મેગાવોટ વીજળી આયાત કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. નેપાળથી ભારતમાં નિકાસની વાત હોય કે ભારતથી નેપાળમાં ઊર્જાની નિકાસની વાત હોય કે નેપાળથી ત્રીજા દેશમાં વીજળીના સંચારની વાત હોય, આ તમામ બાબતોમાં સતત સંવાદ ચાલી રહ્યો છે. જો બંને પીએમ મળે તો પણ દેખીતી રીતે આ મુદ્દા પર પણ ચર્ચા થશે.
ભારત-નેપાળ સંબંધોની સૌથી મહત્વપૂર્ણ વિશેષતા એ બંને દેશો વચ્ચેનો સહિયારો સાંસ્કૃતિક વારસો અને નાગરિક સંપર્કો છે જે સદીઓ જૂના છે. વિદેશ સચિવે એ વાત પર ભાર મૂક્યો હતો કે વડાપ્રધાન 2014માં તેમની મુલાકાતથી આ બાબતે વિશેષ ધ્યાન આપી રહ્યા છે.
