New Delhi News : દર વર્ષે આરબીઆઈ રોકાણમાંથી મળેલી ડિવિડન્ડની આવક એક નિશ્ચિત રકમના રૂપમાં કેન્દ્ર સરકારને ટ્રાન્સફર કરે છે. આ વખતે બેંકોના શાનદાર પ્રદર્શનને કારણે RBIએ કેન્દ્ર સરકારને 2.11 લાખ કરોડ રૂપિયા (2,10,874 કરોડ)ના ડિવિડન્ડની જાહેરાત કરી છે.
લોકસભાની ચૂંટણી વચ્ચે સરકારની તિજોરી ભરાઈ ગઈ છે. હકીકતમાં, તમામ અંદાજોને પાછળ છોડીને, RBIએ કેન્દ્ર સરકારની તિજોરી ભરવા માટે ડિવિડન્ડ તરીકે મોટી રકમ આપવાનું નક્કી કર્યું છે. 2023-24માં રૂ. 3 લાખ કરોડનો નફો મેળવનાર બેન્કોના ઉત્કૃષ્ટ પ્રદર્શનને કારણે, RBIએ કેન્દ્ર સરકારને રૂ. 2.11 લાખ કરોડ (2,10,874 કરોડ)નું ડિવિડન્ડ આપવાની જાહેરાત કરી છે.
આરબીઆઈએ 22 મેના રોજ એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે આ ડિવિડન્ડ બિમલ જાલાન સમિતિની ભલામણો અનુસાર આપવામાં આવી રહ્યું છે, જેને કેન્દ્રીય બેંક દ્વારા 26 ઓગસ્ટ, 2019ના રોજ અપનાવવામાં આવી હતી. દર વર્ષે આરબીઆઈ રોકાણમાંથી મળેલી ડિવિડન્ડની આવક એક નિશ્ચિત રકમના રૂપમાં કેન્દ્ર સરકારને ટ્રાન્સફર કરે છે. ગયા નાણાકીય વર્ષમાં, સેન્ટ્રલ બેંકે કેન્દ્રને ડિવિડન્ડ તરીકે રૂ. 87,416 કરોડ આપ્યા હતા.
આવનારી સરકાર માટે સારા સમાચાર છે
પરંતુ આ વર્ષની રકમ અમુક અંશે સૌથી મોટી છે અને FY23 કરતાં 141% વધુ છે. તમે અંદાજ લગાવી શકો છો કે આવનારી સરકારને આ ડિવિડન્ડથી કેટલી મદદ મળશે. આ રકમ સરકારને તેની નાણાકીય ખાધ ઘટાડવામાં મદદ કરશે અને નવી યોજનાઓ પર ખર્ચ કરવામાં પણ મદદ કરશે. આટલું જ નહીં, આટલી મોટી રકમ મળવાથી ભારત સરકારને ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ ટાર્ગેટ ચૂકી ગયા બાદ રેવન્યુ કલેક્શનમાં થયેલી ખામીને ભરપાઈ કરવાની તક મળશે. આ સાથે સરકારની જન કલ્યાણકારી યોજનાઓ માટે નાણાં એકત્ર કરવાનું પણ આ રકમ મળ્યા બાદ ઘણી હદ સુધી સરળ બની જશે.
કોટક મહિન્દ્રા બેંકના મુખ્ય અર્થશાસ્ત્રી ઉપાસના ભારદ્વાજ કહે છે કે આવા ઐતિહાસિક ડિવિડન્ડથી નાણાકીય વર્ષ 25માં રાજકોષીય ખાધ 0.4% ઘટશે. આગામી બજેટમાં ઘોષણા કરવામાં આવેલ ઘટાડાના ઋણ અવકાશ હવે બોન્ડ માર્કેટને નોંધપાત્ર રાહત આપશે.
IRCA ચીફ ઇકોનોમિસ્ટ અદિતિ નાયરે જણાવ્યું હતું કે, ‘2.11 ટ્રિલિયનની રકમ નાણાકીય વર્ષ 2025ના વચગાળાના બજેટમાં ડિવિડન્ડ અને નફા હેઠળ રૂ. 1.5 ટ્રિલિયનના અંદાજિત આંકડા કરતાં ઘણી વધારે છે, જેમાં PSUsના ડિવિડન્ડનો પણ સમાવેશ થાય છે. બજેટ કરતાં વધુ RBI ડિવિડન્ડ નાણાકીય વર્ષ 2025 માં ભારત સરકારના સંસાધનોને વધારવામાં મદદ કરશે. આ ઉપરાંત, આરબીઆઈ બોર્ડ પણ આકસ્મિક જોખમ બફરને અગાઉના 6%થી વધારીને 6.5% કરવા માટે સંમત થયા છે.
આ પગલું RBI અને કેન્દ્ર સરકાર વચ્ચે બહેતર સંકલન દર્શાવે છે. તમને જણાવી દઈએ કે, આરબીઆઈ દ્વારા સરકારને અત્યાર સુધી આપવામાં આવેલ આ રેકોર્ડ ડિવિડન્ડ છે. 2023-24માં આરબીઆઈએ સરકારને ડિવિડન્ડ તરીકે 87 હજાર 416 કરોડ રૂપિયા ટ્રાન્સફર કર્યા હતા. આ પહેલા વર્ષ 2019માં સરકારને RBI તરફથી 1.2 લાખ કરોડ રૂપિયાનું રેકોર્ડ ડિવિડન્ડ મળ્યું હતું.
RBI પાસે આટલા પૈસા ક્યાંથી આવ્યા?
આરબીઆઈ સરકારને તેની વધારાની આવકમાંથી ડિવિડન્ડ આપે છે. RBI આ પૈસા રોકાણ અને ડૉલરના હોલ્ડિંગ પછી મૂલ્યાંકનમાં વધારાથી કમાય છે. આ સાથે ચલણ છાપવા માટે મળતી ફી પણ તેમાં સામેલ છે.
નિયમો અનુસાર, RBI માટે તેની બેલેન્સ શીટના 5.5%-6.5% CRB (કન્ટિજન્ટ રિસ્ક બફર) તરીકે રાખવાનું ફરજિયાત છે. 2022-23 દરમિયાન આર્થિક પ્રવૃત્તિઓમાં ઉછાળાને કારણે, CRB વધારીને 6 ટકા કરવામાં આવ્યો હતો અને જો વૃદ્ધિ ચાલુ રહે છે, તો તે 2023-24માં વધારીને 6.5 ટકા કરવામાં આવી હતી. આ સિવાય આરબીઆઈની સિક્યોરિટીઝ સ્થાનિક બજારમાં અને વિદેશમાં રાખવામાં આવે છે, જેમાંથી તે કમાણી પણ કરે છે.
બેંકોએ RBIની કમાણી વધારી!
જો કે, આ વર્ષે વિદેશી વિનિમય વ્યવહારોમાંથી આવક ઓછી રહેવાની ધારણા છે, કારણ કે આરબીઆઈએ 2022-23ની તુલનામાં 2023-24માં વધુ ડોલરનું વેચાણ કર્યું નથી. આ વર્ષે માર્ચમાં આરબીઆઈના ફોરેક્સ રિઝર્વમાં $67 બિલિયનનો વધારો થયો હતો. વધતા ડિવિડન્ડને કારણે નાણા મંત્રાલય તેના બોન્ડનું વેચાણ ઘટાડી શકે છે. ફેબ્રુઆરીમાં વચગાળાના બજેટ અનુસાર, ભારત સરકારે 2024-25 માટે બોન્ડ દ્વારા 14.13 લાખ કરોડ રૂપિયા એકત્ર કરવાની યોજના બનાવી છે.
આ પણ વાંચો:અભિનેત્રી યામી ગૌતમના ઘરે કિલકારીઓ ગૂંજી! બેબી બોયના નામનો આ છે અર્થ…
આ પણ વાંચો:ધર્મેન્દ્રને પાપારાઝી પર કેમ આવ્યો ગુસ્સો, મતદાન દરમ્યાન અભિનેતા સાથે એવું શું બન્યું
આ પણ વાંચો:કોણ છે નેન્સી ત્યાગી? જેની કાન્સમાં સતત ચર્ચાઓ થઈ રહી છે…
