કોહિનૂર હીરા વિશે આપણે ઘણી બધી વાતો સાંભળતા રહીએ છીએ. કહેવાય છે કે એક સમયે કોહિનૂર હીરો ભારતનું ગૌરવ હતું, જે આજે લંડનની મહારાણી એલિઝાબેથના તાજનું ગૌરવ વધારી રહ્યું છે.
કોહિનૂર હરો મહાભારત સમયનો છે
કોહિનૂર હીરા વિશે કહેવાય છે કે તે કૃષ્ણા નદી પાસેની ખાણોમાંથી મળી આવ્યો હતો. આ ખાણો કુલુર ખાણો તરીકે ઓળખાય છે. હાલમાં, આ ખજાનો ભારતના આંધ્ર પ્રદેશ રાજ્યમાં સ્થિત છે. વાત 1850ની છે, આ સમય દરમિયાન આપણા દેશમાં ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની હતી. ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીના ડાયરેક્ટરને તેના વિશે જાણવા મળ્યું તો અહીંના લોકોનું માનવું હતું કે આ હીરો મહાભારત સમયનો છે. એટલે કે લગભગ 50000 વર્ષ પહેલાનો કહેવાય છે કે મહાભારતના સમયમાં આ હીરો મળી આવ્યો હતો તે સમયે તેને રત્ન કહેવામાં આવતુ. તે સમયના હિસાબે આ હીરાનું વજન 793 5/8 (5 બાય 8) કેરેટ હોવાનું કહેવાય છે.
ઈતિહાસના પાના પર નજર કરીએ તો..
જયારે ઈતિહાસના પાના પર નજર કરીએ તો આ હીરાનો ઉલ્લેખ બાબરનામામાં પહેલીવાર થયો હતો. બતાડે બાબરનામા બાબરની આત્મકથા છે. આ અંતર્ગત એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે બાબરે તેના પ્રિય પુત્ર હુમાયુને કોફીના રૂપમાં રત્ન આપ્યું હતું. આ દરમિયાન જ્યારે હુમાયુ હીરાની કિંમત જાણવા માંગતો હતો ત્યારે બાબરે તેને કહ્યું કે આ હીરાની કિંમત એક લોગ છે. એટલે કે, કોઈના હાથમાં ભારે લોગ હશે, આ હીરા તેનો જ હશે. બાબરનામામાં એવું પણ લખ્યું છે કે જ્યારે હુમાયુએ સુલતાન ઈબ્રાહિમ લોદીને હરાવ્યા ત્યારે પાણીપતનું યુદ્ધ થયું હતું. તેને હરાવવાની સાથે હુમાયુએ આગ્રાના કિલ્લાની તમામ સંપત્તિ છીનવી લીધી. આ દરમિયાન ગ્વાલિયરના રાજાએ હુમાયુને હીરાની ભેટ આપી હતી. તેણે આ હીરો તેના પિતાને આપ્યો હતો. 17મી સદીમાં બાબરના શિક્ષિત પૌત્ર શાહજહાંએ જ્યારે પોતાના માટે એક વિશાળ સિંહાસન બનાવ્યું ત્યારે આ સિંહાસન બનાવવા માટે સોનાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો, સાથે જ તેમાં ઘણા રત્નો પણ લગાવવામાં આવ્યા હતા. આ સિંહાસનને બનાવવામાં 7 વર્ષ લાગ્યા હતા અને તેને સૈયદ ગિલાની નામના કારીગર દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. આ સિંહાસનનું નામ તખ્ત-એ-મુરસા હતું. જો કે, થોડા સમય પછી આ સિંહાસન પીકોક થ્રોન તરીકે લોકપ્રિય બન્યું. બાબર દ્વારા લાવેલા હીરાને પણ આ સિંહાસનમાં સ્થાપિત કરવામાં આવ્યો હતો.
હીરા લગાવવાને કારણે સિંહાસનની કિંમત અનેકગણી વધી ગઈ, ત્યારપછી દુનિયાભરના ઝવેરીઓ તેને જોવા માટે આવવા લાગ્યા. આ બધામાંથી વેનિસ શહેરમાંથી હોર્ટેન્સ બોર્જિયા પણ આ સિંહાસન જોવા માટે આવ્યા હતા. આ હીરાની ચમક વધારવા માટે ઔરંગઝેબે તેને હોર્ટેન્સો બોર્જિયાને આપ્યો હતો. પરંતુ તેણે તેના કામમાં કંઈક ખોટું કર્યું, હીરાના ઘણા ટુકડાઓ મળી ગયા. હવે આ હીરા 793 કેરેટને બદલે માત્ર 186 કેરેટનો બચ્યો હતો. આ કૃત્ય માટે બોર્ગિયાને રૂપિયા 10000નો દંડ ફટકારવામાં આવ્યો હતો.
વર્ષ 1739માં શાહ નાદિર દ્વારા દિલ્હી પર કબજો કરવામાં આવ્યો હતો. દિલ્હીમાં નાદિરના લોકોનો નરસંહાર થયો અને તેને રોકવા માટે મુગલ સુલતાન મોહમ્મદ શાહે તેને આ હીરા સહિત 2.5 લાખના ઝવેરાત આપ્યા. શાહ નાદિર આ હીરાને કોહ-એ-નૂર કહે છે, જેનો અર્થ થાય છે પ્રકાશનો પર્વત. જ્યારે નાદિરની હત્યા કરવામાં આવી ત્યારે આ હીરા પર અહેમદ શાહ દુર્રાનીનો કબજો હતો. દુર્રાનીના પુત્રનું નામ શાહ શુજા હતું. શાહ જ્યારે લાહોર જેલમાં હતા, ત્યારે મહારાજા રણજીત સિંહે કોહિનૂર લેવામાં ન આવે ત્યાં સુધી તેમના પરિવારને ભૂખ્યા અને તરસ્યા રાખ્યા હતા.
ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીએ કોહિનૂર હીરા પર કબજો મેળવ્યો
એક સમય એવો આવ્યો જ્યારે ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીએ શીખોને હરાવી કોહિનૂર હીરા પર કબજો જમાવી લીધો. આ સમય દરમિયાન ભારતના વાઈસરોય, જેનું નામ ડેલહાઉસી હતું, તેને પોતાની સ્લીવમાં સીવ્યું અને લંડન લઈ ગયા અને તેમણે ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીના ડિરેક્ટરોને આ હીરા ભેટમાં આપ્યા. હીરાની કિંમત ઘણી વધારે હતી તેથી કંપનીના કામમાં તેનો ઉપયોગ થતો ન હતો. અને કંપનીએ આ હીરા રાણી વિક્ટોરિયાને ભેટમાં આપ્યા હતા. આ દિવસ 29 માર્ચ, 1849નો હતો. હીરાની કિંમત ઘણી ઊંચી હોવાથી રાણીએ તેને પોતાના તાજમાં સ્થાપિત કરાવ્યો. ત્યારથી આ હીરા રાણીના તાજનું ગૌરવ વધારી રહ્યું છે. આ હીરાને રાણીના તાજમાં મૂકવામાં આવ્યો હતો કારણ કે તે સમયે રાણીના હાથમાં સૌથી વધુ શક્તિ હતી. અને બાબરે એમ પણ કહ્યું હતું કે આ હીરો એનો હશે જેના હાથમાં સૌથી મોટો લોગ હશે. રાણીના તાજમાં આ હીરાના આગમનથી આ સાબિત થયું.
