શીખ ધર્મમાં નિહંગ શીખોને ખૂબ જ આદર અને સન્માનથી જોવામાં આવે છે. શીખ ધર્મ સાથે જોડાયેલા લોકો નિહંગ શીખ વિશે સારી રીતે જાણે છે. પરંતુ નિહંગ શીખને લઈને અન્ય ધર્મના લોકોના મનમાં અનેક પ્રકારના પ્રશ્નો ઉભા થાય છે. એક સામાન્ય માન્યતા છે કે નિહંગ શબ્દ સંસ્કૃત શબ્દ નિશંક પરથી આવ્યો છે. તેનો અર્થ છે, ‘કોઈપણ શંકા કે ડર નહીં.’ નિહંગ શબ્દ સંપૂર્ણ યોદ્ધા માટે પણ વપરાય છે. આ સિવાય શ્રી ગુરુ ગ્રંથ સાહિબમાં પણ નિહંગ શબ્દનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, પરંતુ ત્યાં તેનો અર્થ અને સંદર્ભ અલગ હતો.
નિહંગ શીખ કોણ છે
નિહંગ શીખોને શીખોની રક્ષક સેના માનવામાં આવે છે. તે વાદળી વસ્ત્રો પહેરે છે. તેમની પાસે હંમેશા આધુનિક અને પરંપરાગત શસ્ત્રો હોય છે. તેમના હાથમાં સખત લોખંડ છે. આ સાથે તેઓના હાથમાં તલવારો અથવા સાબર, ભાલા અને નાના ખંજર પણ છે. આ બધા ઉપરાંત, નિહંગો ઢાલ તરીકે તેમની ગરદન અને પીઠમાં ચક્ર અને લોખંડની સાંકળો પણ પહેરે છે.
નિહંગો નીલના વસ્ત્રો કેમ પહેરે છે
એવું માનવામાં આવે છે કે એક સમયે શીખોના દસમા ગુરુ ગુરુ ગોવિંદ સિંહના ત્રણ પુત્રો અજીત સિંહ, જુઝાર સિંહ અને જોરાવર સિંહ માર્શલ આર્ટનો અભ્યાસ કરતા હતા. આ દરમિયાન ગુરુ ગોવિંદ સિંહના ચોથા પુત્ર ફતેહ સિંહ પણ ત્યાં પહોંચ્યા અને તેમના ભાઈઓને મને પ્રેક્ટિસમાં સામેલ કરવા કહ્યું. આના પર તેમના ભાઈઓએ ના પાડીને કહ્યું કે, તું હજુ નાનો છે. આ પછી ફતેહ સિંહ ઘરની અંદર ગયો અને વાદળી રંગનો ચોલો પહેર્યો, તેના માથા પર દુપટ્ટો બાંધ્યો, કિરપાણ ઉપાડ્યું, ભાલો પકડ્યો અને દોડીને તેના ભાઈઓની વચ્ચે પહોંચી ગયો. કહ્યું હવે તો હું નાનો નથીને. કહેવાય છે કે આજે નિહંગોના પોશાકની શરૂઆત ત્યાંથી જ થઈ હતી.
નિહંગ શીખ લગ્ન કરે છે
નિહંગમાં પણ 2 જૂથ છે. એક જૂથ છે જે બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરે છે. બીજું જૂથ એવું છે કે તેઓ ઘરેલું જીવન જીવે છે. આવા નિહંગોને પત્ની અને બાળકો હોય છે જે મોટા થઇને નિહંગ જેવા વસ્ત્રો જ ધારણ કરે છે. નિહંગ શીખને શીખોની ધાર્મિક રક્ષક સેના માનવામાં આવે છે. તે અવારનવાર પ્રવાસ કરે છે. ધર્મની રક્ષા કરવાનું, કોઈપણ લાચાર, ગરીબ કે નિર્બળને અત્યાચારથી બચાવવાનું, તેનું રક્ષણ કરવાનું કામ તેમનું છે. તેઓ નિહંગ શીખોના તહેવારો પર પણ તેમની કલાનું પ્રદર્શન કરતા રહે છે
નિહંગના નિયમો
નિહંગો હંમેશા તેમના નિર્ધારિત પોશાકમાં રહે છે. તે દરરોજ ગુરબાનીનો પાઠ કરે છે. બધા નિહંગો શસ્ત્રોમાં નિપુર્ણ હોય છે. આમાં કોઈનો બચાવ કરવો અને કોઈ પર હુમલો કરવો બંનેનો સમાવેશ થાય છે. ગુરુ ગ્રંથ સાહિબ ઉપરાંત, નિહંગ શીખો શ્રી દશમ ગ્રંથ સાહિબ અને સરબલોહ ગ્રંથમાં પણ માને છે. નિહંગ શીખો સામાન્ય રીતે અમૃત પહેરે છે.
અયોધ્યાની કરી હતી રક્ષા
જ્યારે દિલ્હી અને આગ્રા પર મુઘલ શાસક ઔરંગઝેબનું શાસન હતું ત્યારે એકવાર ઔરંગઝેબે તેની શાહી સેનાને અયોધ્યા પર હુમલો કરવાનો આદેશ આપ્યો. જ્યારે બાબા વૈષ્ણવ દાસને આ સમાચાર મળ્યા તો તેમણે ગુરુ ગોવિંદ સિંહ પાસે મદદ માંગી. આ પછી ગુરુ ગોવિંદ સિંહે સમય બગાડ્યા વિના તેમની નિહંગ શીખ સેનાને રામજન્મભૂમિની રક્ષા માટે મોકલી. આ પછી, નિહંગ શીખો અને સાધુઓએ સાથે મળીને ઔરંગઝેબની શાહી સેનાનો સામનો કર્યો જ નહીં પરંતુ તેમને યુદ્ધના મેદાનમાંથી પણ ભગાડી દીધા. ખુદ શાસક ઔરંગઝેબ પણ નિહંગ શીખો અને સાધુઓની બહાદુરીથી એટલો પ્રભાવિત અને ગભરાઈ ગયો હતો કે તેણે લાંબા સમય સુધી અયોધ્યા પર ફરી હુમલો કરવાની હિંમત ન કરી.
