ઈરાન અને પાકિસ્તાને કેમ કર્યા એકબીજા પર હુમલા, હવે શું થશે, દુનિયા પર શું પડશે અસર?

ઈરાન-પાકિસ્તાન: હુમલા બાદ બંને દેશોએ શું કહ્યું ?
ઈરાન શા માટે સતત હુમલા કરી રહ્યું છે?
ભારતે કહ્યું “આતંકવાદ પ્રત્યે શૂન્ય સહિષ્ણુતા”
પાકે ઈરાનમાં 7 ઠેકાણે મિસાઈલથી હુમલો કર્યો છે
આતંકી જૂથે ઈરાની કર્નલને પણ મારી નાખ્યો

પાકિસ્તાન અને ઈરાને એકબીજા પર હુમલો કર્યો છે, અને બંને દેશોએ દાવો કર્યો છે કે તેમનાં હમલા આતંકવાદીઓ વિરુદ્ધ છે, નાગરિકો પર નહીં. આ બે ઘટનાઓએ મધ્ય પૂર્વમાં આગને દક્ષિણ એશિયા સુધી ફેલાવી દીધી છે. પાકિસ્તાન અને ઈરાન લગભગ 900 કિલોમીટર સુધી ફેલાયેલી અસ્થિર સરહદ વહેંચે છે, જેમાં એક તરફ પાકિસ્તાનનો બલૂચિસ્તાન પ્રાંત છે અને બીજી તરફ ઈરાનનો સિસ્તાન અને બલુચિસ્તાન પ્રાંત છે. બંને દેશો સરહદે અશાંત બલૂચ ક્ષેત્રમાં આતંકવાદીઓ સાથે લાંબા સમયથી લડાઈ લડી રહ્યા છે. બંને દેશોનો એક જ દુશ્મન છે, જેઓ અલગતાવાદ માટે જુસ્સાદાર છે, પરંતુ આ અલગતાવાદીઓ માટે સરહદ પારથી એકબીજાની ધરતી પર હુમલો કરવો અત્યંત અસામાન્ય છે.

આ હુમલા એવા સમયે થયા છે જ્યારે ઈરાન તરફી મિલિશિયા જૂથો ગાઝા યુદ્ધમાં ઈઝરાયેલ અને તેના સાથી દેશોને નિશાન બનાવી રહ્યા છે. તાજેતરની ઘટનાઓ અનુસાર, ઈરાને મંગળવારે રાત્રે પાકિસ્તાનના બલૂચિસ્તાન પ્રાંતમાં હુમલો કર્યો હતો, અને ઈરાને દાવો કર્યો હતો કે તેણે પાકિસ્તાનના બલૂચિસ્તાનમાં છુપાયેલા જૈશ-અલ-અદલ આતંકવાદી જૂથના અડ્ડાઓને નિશાન બનાવ્યા હતા. તે જ સમયે, પાકિસ્તાને દાવો કર્યો હતો કે ઈરાનના હુમલામાં બે બાળકોના મોત થયા છે, જ્યારે ત્રણ છોકરીઓ ઘાયલ થઈ છે. પાકિસ્તાને પણ તેને પોતાની સંપ્રભુતા અને એરસ્પેસનું ઉલ્લંઘન ગણાવ્યું હતું.

તો બીજી તરફ પાકિસ્તાન પર હુમલા બાદ ઈરાને દાવો કર્યો હતો કે તેણે પાકિસ્તાનની ધરતી પર માત્ર ઈરાની આતંકવાદીઓને નિશાન બનાવ્યા હતા અને કોઈ પાકિસ્તાની નાગરિકોને નિશાન બનાવ્યા નથી. પરંતુ આ હુમલાથી પાકિસ્તાનમાં રોષ ફેલાયો હતો. પાકિસ્તાની વિદેશ મંત્રાલયે આ હુમલાને આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા અને પાકિસ્તાન અને ઈરાન વચ્ચેના દ્વિપક્ષીય સંબંધોની ભાવનાનું ઘોર ઉલ્લંઘન ગણાવ્યું છે. ઈરાનની ન્યૂઝ એજન્સીએ કહ્યું કે તે સુન્ની આતંકવાદી જૂથ જયશ અલ-અદલના ગઢને નિશાન બનાવી રહ્યું છે, જે ઈરાનમાં જયશ અલ-ધુલ્લામ અથવા આર્મી ઑફ જસ્ટિસ તરીકે ઓળખાય છે. અલગતાવાદી આતંકવાદી જૂથ ઈરાન-પાકિસ્તાન સરહદની બંને બાજુઓ પર કામ કરે છે અને અગાઉ ઈરાની લક્ષ્યો પર હુમલાની જવાબદારી સ્વીકારી ચૂક્યું છે. તેનું અંતિમ લક્ષ્ય ઈરાનના સિસ્તાન અને બલુચિસ્તાન પ્રાંતની સ્વતંત્રતા છે.

ઈરાનના હુમલાને કારણે પાકિસ્તાનમાં સરકાર પ્રત્યે લોકોનો ગુસ્સો સતત વધી રહ્યો હતો. ત્યારે ચૂંટણી પહેલા, રખેવાળ સરકાર આ વિરોધનો સામનો કરી શકે તેવી સ્થિતિમાં ન હતી. આવી સ્થિતિમાં પાકિસ્તાને જવાબી કાર્યવાહી કરવાનું પસંદ કર્યું છે. ઈરાની હુમલાના બે દિવસ બાદ પાકિસ્તાને સિસ્તાન અને બલુચિસ્તાનમાં અલગતાવાદી ઠેકાણાઓ પર હવાઈ હુમલા કર્યા હોવાના અહેવાલ છે. પાકિસ્તાને તેને અત્યંત સંકલિત અને ખાસ કરીને ચોક્કસ સૈન્ય હુમલાઓની શ્રેણી તરીકે ગણાવ્યું હતું. ગુરુવારે સ્ટ્રાઈકની જાહેરાત કરતા પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રાલયે કહ્યું કે ઘણા આતંકવાદીઓ માર્યા ગયા છે, અને તે જ સમયે, ઈરાની અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે શ્રેણીબદ્ધ વિસ્ફોટોમાં ઓછામાં ઓછા સાત લોકો માર્યા ગયા હતા જેમાં ત્રણ મહિલાઓ અને ચાર બાળકો છે.

આપને જણાવી દઈએ કે એકબીજાની સરહદોની બંને બાજુથી કાર્યરત અલગતાવાદીઓ સામે પાકિસ્તાન અને ઈરાનનો સંઘર્ષ નવો નથી. છેલ્લા કેટલાક સમયથી બંને દેશો વચ્ચે અશાંત સરહદ પર ઘાતક અથડામણો અવારનવાર બનતી રહી છે. ગયા મહિને જ, ઈરાને જૈશ અલ-અદલ આતંકવાદીઓ પર સિસ્તાન અને બલુચેસ્તાનમાં એક પોલીસ સ્ટેશન પર હુમલો કરવાનો આરોપ મૂક્યો હતો, જેના પરિણામે 11 ઈરાની પોલીસ અધિકારીઓના મોત થયા હતા, એક ન્યુઝ એજન્સીના જણાવ્યા અનુસાર. જો કે, સૌથી અસાધારણ બાબત એ છે કે બંને પક્ષોએ પહેલા એકબીજાને જાણ કર્યા વિના જ બીજાની જમીન પર હુમલો કર્યો.

ત્યારે હવે ઈરાન પાકિસ્તાન તણાવ પર નિષ્ણાતોએ પણ પોતાનાં મત રજુ કર્યા છે…નિષ્ણાતો કહે છે કે મોટા પ્રાદેશિક સંઘર્ષે ઈરાનને તેની સરહદોની બહારના લક્ષ્યોને અનુસરવા માટે વધુ સક્રિય થવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા છે. ખાસ કરીને કારણ એ કે અમેરિકાએ આ ક્ષેત્રને નિયંત્રિત કરવા માટે ઈરાનની આસપાસ તેની સૈન્ય શક્તિ વધારી છે. પાકિસ્તાનમાં હુમલાના એક દિવસ પહેલા ઈરાને ઈરાક અને સીરિયા પર બેલેસ્ટિક મિસાઈલો છોડી હતી. ઈરાને દાવો કર્યો હતો કે તે ઈઝરાયેલી દળો અને “ઈરાન વિરોધી આતંકવાદી જૂથો” માટે જાસૂસી મથકને નિશાન બનાવી રહ્યું છે, દરમિયાનમાં ઇઝરાયેલ અને શક્તિશાળી ઇરાન સમર્થિત જૂથ હિઝબુલ્લાહ વચ્ચે લેબનોન સરહદ પર ભારે લડાઈ ચાલુ છે. યુ.એસ. યમનમાં ઈરાન સમર્થિત હુથી બળવાખોરો સામે લડી રહ્યું છે, જેમણે ગાઝા પર ઈઝરાયેલના હુમલાના બદલામાં લાલ સમુદ્રમાં જહાજો પર હુમલો કર્યો છે.

કાર્નેગી એન્ડોવમેન્ટ ફોર ઇન્ટરનેશનલ પીસના વરિષ્ઠ ફેલો કરીમ સદજદપોરે જણાવ્યું હતું કે, “જો તમે ઈરાન અને તેના પ્રોક્સીઓની નિંદા નહીં કરો તો. તેઓને તે પ્રવૃત્તિઓ ચાલુ રાખવામાં કોઈ રસ નથી.” તેમણે કહ્યું કે યમન અને સીરિયા જેવા સંઘર્ષગ્રસ્ત દેશોથી વિપરીત, મધ્ય પૂર્વમાં ઈરાનની પ્રબળ સ્થિતિનો અર્થ એ છે કે તેને પ્રાદેશિક અસ્થિરતા અને “શક્તિ શૂન્યાવકાશ ભરવા” થી ફાયદો થશે અને ઈરાનની પ્રવૃત્તિઓ હવે આમાંથી ઘણાને આગળ વધારવાનું લક્ષ્ય રાખે છે.

ત્યારે હવે સવાલ એ થાય કે ઈરાન શા માટે સતત હુમલા કરી રહ્યું છે? યુએસ આર્મીના નિવૃત્ત જનરલ અને નાટોના ભૂતપૂર્વ સર્વોચ્ચ સહયોગી કમાન્ડર વેસ્લી ક્લાર્કે જણાવ્યું હતું કે વિવિધ દુશ્મનાવટ “પ્રદેશમાં એક નેતા તરીકે તેની ભૂમિકાને મજબૂત” કરવાના ઈરાનના પ્રયત્નોને પ્રતિબિંબિત કરે છે. તેમણે વધુમાં કહ્યું કે, ઈરાન પ્રાદેશિક આધિપત્ય બતાવવા માટે આવું કરી રહ્યું છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે આ સમયે અમેરિકા અને ઈઝરાયેલ મધ્ય પૂર્વમાં મજબૂતીથી ઉભા છે. આવી સ્થિતિમાં ઈરાનને જવાબી કાર્યવાહી કરવાની અને પોતાની વાત પર ભાર મૂકવાની જરૂર લાગે છે.

આપને જણાવી દઈએ કે પાકિસ્તાન, અફઘાનિસ્તાન અને ઈરાન જ્યાં મળે છે ત્યાં બલૂચ લોકો રહે છે. તેઓએ લાંબા સમયથી પોતાની સ્વતંત્રતા માટે ઉગ્ર સંઘર્ષ કર્યો છે. તેઓએ હંમેશા પાકિસ્તાન અને ઈરાન સામે નારાજગી વ્યક્ત કરી છે અને તેના કારણે આ વિસ્તાર દાયકાઓથી વિદ્રોહી દળોનો અડ્ડો બનીને રહ્યો છે. આ દળોની સરહદની બંને બાજુએ લગભગ સમાન અસર છે. તેઓ જ્યાં રહે છે તે વિસ્તાર પ્રાકૃતિક સંસાધનોથી પણ સમૃદ્ધ છે, પરંતુ બલૂચ અલગતાવાદીઓની ફરિયાદ છે કે તેમને તેનો લાભ મળતો નથી. આ વિસ્તાર હજુ પણ બંને દેશોમાં સૌથી પછાત, અભણ અને અવિકસિત છે. ઈરાન તેના કુર્દિશ, આરબ અને બલુચ લઘુમતીઓ દ્વારા બળવાખોરીનો લાંબો ઈતિહાસ પણ સહન કરે છે.

મંગળવારે ઈરાનના હુમલાઓએ રાજદ્વારી વિવાદને વેગ આપ્યો છે, ત્યારે સૌ કોઈને એક જ પ્રશ્ન છે કે હવે આગળ શું થશે?આપને જણાવી દઈએ કે પાકિસ્તાને ઈરાનમાંથી તેના રાજદૂતને પાછા બોલાવ્યા અને તેના પાડોશીની તમામ ઉચ્ચ સ્તરીય મુલાકાતો સ્થગિત કરી છે. પાકિસ્તાનના હુમલા બાદ, ઈરાને ગુરુવારે તેના પાડોશી પાસેથી “તાત્કાલિક સ્પષ્ટતા”ની માંગ કરી હતી. આ તણાવ પર પડોશી દેશોએ પણ નિવેદનો આપ્યા છે જેમાં ભારતે કહ્યું કે તે “આતંકવાદ પ્રત્યે શૂન્ય સહિષ્ણુતા ધરાવે છે.” અને તે હુમલો “ઈરાન અને પાકિસ્તાન વચ્ચેનો મામલો છે.”જ્યારે ચીને બંન્ને દેશોને સંયમ રાખવા અને વધુ વધતા તણાવને ટાળવા વિનંતી કરી છે.યુ.એસ પ્રવક્તા મેટ મિલરે જણાવ્યું હતું કે વોશિંગ્ટન મધ્ય પૂર્વને સંપૂર્ણ સ્તરના સંઘર્ષમાં ફંટાતા અટકાવવા માટે કામ કરી રહ્યું છે. તેમણે પાકિસ્તાન, ઈરાક અને સીરિયાનો ઉલ્લેખ કરતા કહ્યું કે, “અમે જોયું છે કે ઈરાન છેલ્લા કેટલાક દિવસોમાં તેના ત્રણ પડોશીઓની સાર્વભૌમ સરહદોનું ઉલ્લંઘન કરે છે. તેમણે વધુમાં એમ પણ કહ્યું કે અમે આશા રાખીએ છીએ કે આ એક એવો મુદ્દો છે જે શાંતિપૂર્ણ રીતે ઉકેલી શકાય છે.”

ત્યારે હવે ઈરાની ધરતી પર પાકિસ્તાનના અનુગામી હુમલા દર્શાવે છે કે તેણે માત્ર રાજદ્વારી પરિણામો કરતાં વધુ જવાબ આપવાનું નક્કી કર્યું છે. બંને પક્ષોએ તેમના હુમલા બાદ નિવેદનો જારી કર્યા જે દર્શાવે છે કે વસ્તુઓને વધુ વણસવા ન દેવાની ઈચ્છા છે. પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રાલયે ઈરાનને “ભાઈચારો દેશ” ગણાવ્યો અને “સંયુક્ત ઉકેલ શોધવા”ની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો છે. ઈરાનના વિદેશ મંત્રીએ પણ પાકિસ્તાનને “મૈત્રીપૂર્ણ દેશ” ગણાવ્યું હતું અને કહ્યું હતું કે તેની હડતાલ પ્રમાણસર હતી અને માત્ર આતંકવાદીઓને નિશાન બનાવવામાં આવી હતી.

આપને જણાવી દઈએ કે પાકિસ્તાને ઈરાનમાં 7 ઠેકાણે મિસાઈલથી હુમલો કર્યો છે અને પાક.માં રહેલા આતંકી જૂથે ઈરાની કર્નલને પણ મારી નાખ્યો.