ફ્રાન્સ આ દિવસોમાં હિંસાની આગમાં સળગી રહ્યું છે. રાજધાની પેરિસ નજીક ટ્રાફિક પોલીસ દ્વારા 17 વર્ષીય યુવકની ગોળી મારીને હત્યા કરવામાં આવ્યા બાદ મંગળવારે દેશમાં હિંસા ફાટી નીકળી હતી. સ્થિતિ એટલી ખરાબ થઈ ગઈ છે કે રાષ્ટ્રપતિ ઈમેન્યુઅલ મેક્રોને છેલ્લા ચાર દિવસમાં બે વખત ઈમરજન્સી બેઠક બોલાવી છે. ગૃહમંત્રીએ કહ્યું છે કે તેઓ ઈમરજન્સીની શક્યતાને પણ નકારી રહ્યા નથી.
ઘણા શહેરો ધુમાડામાં સળગી રહ્યા છે. સરકાર સુરક્ષા દળોની વધુ તૈનાતી કરી રહી છે. દરમિયાન એ જાણવું જરૂરી છે કે ફ્રાન્સમાં હિંસા શા માટે થઈ રહી છે? ઘટનાઓની શરૂઆતથી અત્યાર સુધી શું થયું છે? પરિસ્થિતિને પહોંચી વળવા સરકાર શું કરી રહી છે? શું દેશમાં ઈમરજન્સી લાદવામાં આવી હોય તેવી સ્થિતિ સર્જાઈ છે? શું આરોપ લગાવી રહ્યા છે આંદોલનકારીઓ? ચાલો જાણીએ …
ફ્રાન્સમાં હિંસા શા માટે છે?
મંગળવારે, એક ટ્રાફિક પોલીસકર્મીએ રાજધાની પેરિસના ઉપનગર નાન્ટેરેમાં એક કિશોર નાઇલને ટ્રાફિકના નિયમો તોડવા બદલ ગોળી મારી હતી. તેના મૃત્યુનું કારણ આ જ હતું. નાઈલ્સને પોઈન્ટ બ્લેન્ક રેન્જમાંથી છાતીમાં ગોળી વાગી હતી. પહેલા પોલીસે દાવો કર્યો કે કિશોરે પોલીસકર્મીઓ પર ગાડી ચઢાવવાનો પ્રયાસ કર્યો, જેને લઈ પોલીસે ગોળીબાર કર્યો. જો કે આ ઘટનાનો વીડિયો સામે આવ્યા બાદ પોલીસનો દાવો ખોટો સાબિત થયો છે.
વાયરલ વીડિયોમાં જોઈ શકાય છે કે પીળી મર્સિડીઝમાં બેઠેલા નાઈલને બે ટ્રાફિક પોલીસ એક ચેક પોઈન્ટ પર રોકે છે. આગળ, જ્યારે તે તેની કાર ખસેડવાનો પ્રયાસ કરે છે, ત્યારે એક પોલીસકર્મી નાઇલને કહે છે કે તે તને ગરદનમાં ગોળી મારી દેશે.
દરમિયાન, સાથી પોલીસકર્મી અન્ય પોલીસકર્મીને તેને મારી નાખવાનું કહે છે. આટલું બોલતાની સાથે જ પોલીસકર્મીએ ગોળીબાર કર્યો. કિશોરને હોસ્પિટલમાં લઈ જવામાં આવ્યો, જ્યાં તેને મૃત જાહેર કરવામાં આવ્યો. આ સમાચાર ફેલાતા જ લોકોમાં રોષ ભભૂકી ઉઠ્યો હતો.
આરોપી પોલીસને જેલમાં મોકલી દેવામાં આવ્યા છે. નાન્તેરેના ફરિયાદી પાસ્કલ પ્રાચેએ જણાવ્યું હતું કે અધિકારીએ તેના હથિયારનો ઉપયોગ કરીને ગેરકાનૂની રીતે કામ કર્યું હતું. હાલમાં તે હત્યાની ઔપચારિક તપાસનો સામનો કરી રહ્યો છે અને તેને કસ્ટડીમાં રાખવામાં આવ્યો છે.
કોણ છે નાઇલ જેની હત્યા થઈ?
નાઇલ, 17, અલ્જેરિયન અને મોરોક્કન વંશનો ફ્રેન્ચ નાગરિક હતો. હાલમાં તે સેન્ટ્રલ પેરિસથી 15 મિનિટના અંતરે નાન્તેરેમાં રહેતો હતો. તેની દાદીએ કહ્યું કે તે મિકેનિક બનવા માંગતો હતો. નાઈલ્સ સ્થાનિક રગ્બી ટીમમાં પણ રમ્યા હતા જે ફ્રેન્ચ એસોસિએશન ઓવાલે સિટોયેનનો ભાગ હતી.
નાઇલ્સના પરિવારના વકીલે જણાવ્યું હતું કે તેની પાસે કોઈ ગુનાહિત રેકોર્ડ નથી. પરંતુ નાનટેરેના ટોચના પ્રોસિક્યુટર, પાસ્કલ પ્રાચેએ જણાવ્યું હતું કે આ કિશોર ટ્રાફિકના નિયમોનું પાલન ન કરવા બદલ પોલીસને જાણતો હતો અને આવી ઘટના માટે સપ્ટેમ્બરમાં તેને જુવેનાઈલ કોર્ટમાં સમન્સ મોકલવામાં આવ્યો હતો.
ઘટના પછી શું થયું?
નાઇલની હત્યા બાદ દેખાવકારો રસ્તા પર ઉતરી આવ્યા હતા. પ્રદર્શનકારીઓએ ‘પોલીસ હત્યા’ લખેલા પ્લેકાર્ડ હાથમાં લીધા હતા. વિરોધ કરનારાઓ નાઇલના મૃત્યુ માટે દેશમાં વંશીય પૂર્વગ્રહને જવાબદાર ઠેરવી રહ્યા છે. આ જ કારણ છે કે દેશમાં વિરોધ પ્રદર્શનો ફાટી નીકળ્યા હતા અને સેંકડો સરકારી ઈમારતોને નુકસાન થયું હતું.
શરૂઆતમાં ગુસ્સે થયેલા લોકોએ પથ્થરમારો અને આગચંપી શરૂ કરી દીધી હતી. અનેક વાહનોને આગ ચાંપી દેવામાં આવી હતી. દેખાવકારોએ નેન્ટેરે શહેરમાં આગ લગાવી દીધી હતી. ધીરે-ધીરે હિંસા દેશના અલગ-અલગ ભાગોમાં ફેલાઈ ગઈ. બસોમાં આગ લગાવી દેવામાં આવી છે. દક્ષિણ ફ્રાન્સના તુલોઝ શહેરમાં પોલીસ અને દેખાવકારો વચ્ચે પથ્થરમારો થયો હતો.
હિંસા શરૂ થયાના ત્રીજા દિવસે શુક્રવારે ફ્રાન્સના પ્રમુખ ઈમેન્યુઅલ મેક્રોને બીજી વખત ઈમરજન્સી મીટિંગ બોલાવી હતી. ચિંતાજનક વિકાસમાં, તોફાનીઓએ માર્સેલી શહેરની સૌથી મોટી લાઇબ્રેરીમાં તોડફોડ કરી અને આગ લગાડી.
શનિવારે પણ વિવિધ સ્થળોએ રમખાણો અને પ્રદર્શન જોવા મળ્યા હતા. સતત વધી રહેલો વિરોધ ખતરનાક સ્વરૂપ ધારણ કરી રહ્યો છે. ક્યાંક પોલીસ પર ગોળીબાર થયો હતો તો ક્યાંક બેંકને ઉડાવી દેવામાં આવી હતી. ઘણી જગ્યાએ તોફાનીઓએ બસોને આગ ચાંપી દીધી હતી. આ વંશીય હિંસાનો પ્રભાવ અન્ય દેશોમાં પણ જોવા મળી રહ્યો છે.
દક્ષિણ આફ્રિકામાં પણ નાઇલના સમર્થનમાં દેખાવો થઇ રહ્યા છે. કાયેનના નાના વિસ્તારમાં આસપાસના વિસ્તારમાંથી ગાઢ કાળો ધુમાડો નીકળતો હતો, જે શેરીઓને અસ્પષ્ટ કરી રહ્યો હતો. અહીં સુરક્ષા દળોએ દેખાવકારોને રોકવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. મળતી માહિતી પ્રમાણે તોફાનીઓએ એપલ સ્ટોરમાં પણ લૂંટ ચલાવી હતી.
સરકાર પરિસ્થિતિનો સામનો કરવા શું કરી રહી છે?
ફ્રાન્સના વિવિધ શહેરોમાં પેટ્રોલિંગ કરવા માટે 40,000 થી વધુ પોલીસ અધિકારીઓ તૈનાત કરવામાં આવ્યા છે. દરમિયાન, ફ્રાંસ સરકારનું કહેવું છે કે કિશોરની હત્યા બાદ રમખાણોની ચોથી રાત્રે 1,311 લોકોની ધરપકડ કરવામાં આવી છે અને 200 થી વધુ પોલીસ અધિકારીઓ ઘાયલ થયા છે. એકલા પેરિસમાં જ 5,000 સુરક્ષા જવાનો તૈનાત કરવામાં આવ્યા હતા. ફ્રાન્સના ગૃહ પ્રધાન ગેરાર્ડ ડાર્મનિને જણાવ્યું હતું કે, “ઓથોરિટીઓને રમખાણોને કાબૂમાં લેવા, ધરપકડ કરવા અને પ્રજાસત્તાક વ્યવસ્થા પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે સત્તા આપવામાં આવી છે.”
શું દેશમાં ઈમરજન્સી લાદવામાં આવી હોય તેવી સ્થિતિ સર્જાઈ છે?
ફ્રાન્સના વડા પ્રધાન એલિઝાબેથ બોર્ને (Élisabeth Borne )કહ્યું છે કે સરકાર કટોકટીની સ્થિતિ જાહેર કરવા સહિતની વ્યવસ્થાને પુનઃસ્થાપિત કરવા માટેના તમામ વિકલ્પો પર વિચાર કરી રહી છે. તે જ સમયે, દેશના ગૃહ પ્રધાન ડર્મનિને કહ્યું છે કે તેઓ કટોકટીની આશંકાઓને પણ નકારી રહ્યા નથી. 60 વર્ષમાં ચાર વખત દેશમાં ઈમરજન્સી લાગુ કરવામાં આવી છે.
ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે જો સ્થિતિ વધુ બગડે છે તો ગૃહ મંત્રાલય તેની સત્તામાં વધુ વધારો કરવા તૈયાર છે. ઇમરજન્સીનો પણ વિકલ્પ છે. તેમણે જણાવ્યું કે 2005ના રમખાણો દરમિયાન 10માં દિવસે તેની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી.
રાષ્ટ્રપતિ મેક્રોને કેવી પ્રતિક્રિયા આપી?
ફ્રાન્સની સરકાર 2005 નું પુનરાવર્તન ટાળવા માટે કામ કરી રહી છે, જ્યારે ત્રણ અઠવાડિયાના રમખાણો વચ્ચે બે કિશોરોના મૃત્યુથી કટોકટીની સ્થિતિ સર્જાઈ હતી. દેશની પરિસ્થિતિને જોતા, મેક્રોને (Emmanuel Macron) બ્રસેલ્સમાં યુરોપિયન કાઉન્સિલ સમિટમાં ભાગ લીધો ન હતો જે શુક્રવાર સુધી ચાલશે.
રાષ્ટ્રપતિએ ઉજવણીના કાર્યક્રમો અને ઘણા મેળાવડા સહિત ફ્રાન્સમાં તમામ મોટા પાયે કાર્યક્રમો પર પ્રતિબંધની જાહેરાત કરી હતી. આ સાથે તેમણે વાલીઓને વિનંતી કરી કે તેઓ પોતાના બાળકોને ઘરે રાખે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે અટકાયતમાં લેવાયેલા લગભગ 900 લોકોમાંથી ત્રીજા ભાગના યુવાનો હતા.
મેક્રોને સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પર પણ હિંસા રોકવામાં મદદ કરવા માટે આહ્વાન કર્યું છે. તેઓએ TikTok અને Snapchat ને અત્યંત સંવેદનશીલ સામગ્રી પાછી ખેંચી લેવા અને એવા વપરાશકર્તાઓને ઓળખવા કહ્યું છે જેઓ અવ્યવસ્થા પેદા કરવા અથવા હિંસાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સોશિયલ નેટવર્કનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે.
શું આરોપ લગાવી રહ્યા છે આંદોલનકારીઓ?
વિરોધ પ્રદર્શનમાં સામેલ લોકો દાવો કરે છે કે નાઇલની લઘુમતી તેની હત્યાનું એક કારણ હતું. તેમણે ફ્રાન્સમાં લઘુમતી સમુદાયો સામે પોલીસ ભેદભાવનો આરોપ લગાવ્યો હતો. એમ્નેસ્ટી ઈન્ટરનેશનલ જેવા અધિકાર જૂથોએ ફ્રેન્ચ પોલીસ પર વંશીય ભેદભાવનો આરોપ મૂક્યો છે અને ભેદભાવના નિવારણ માટે ઊંડા, પ્રણાલીગત સુધારાની ભલામણ કરી છે.
ભેદભાવ વિરોધી ઝુંબેશ કરનારાઓ કહે છે કે નાઇલના મૃત્યુનું કારણ તેની જાતિ હતી. શુક્રવારે એક નિવેદનમાં, યુએન હાઈ કમિશનર ફોર હ્યુમન રાઈટ્સના પ્રવક્તાએ ફ્રાંસને કાયદાના અમલીકરણમાં જાતિવાદ અને ભેદભાવના ઊંડા મુદ્દાઓને સંબોધવા હાકલ કરી હતી.
ફ્રાન્સના વિદેશ મંત્રાલયે પાછળથી યુએનની ટિપ્પણીઓને નકારી કાઢી હતી અને કહ્યું હતું કે, “ફ્રાન્સ અને તેનું પોલીસ દળ જાતિવાદ અને તમામ પ્રકારના ભેદભાવ સામે નિશ્ચય સાથે લડે છે.” આ પ્રતિબદ્ધતા વિશે કોઈ શંકા નથી.
