- બ્રિક્સ ચલણના સમર્થનમાં સંગઠનના આ દેશો
- શું BRICS પોતાનું ચલણ બહાર પાડશે?
- સરહદ વિવાદ પર ચર્ચા કરતા મોદી-શી જિનપીન
- કોની શરતો પર લેવામાં આવ્યો નિર્ણય
વિશ્વના ત્રીજા શક્તિશાળી આર્થિક સંગઠન BRICSમાં 6 નવા દેશોના સમાવેશની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. આ 6માંથી 4 ઈસ્લામિક દેશો છે. ભારતે પણ આ દેશોને બ્રિક્સ સંગઠનમાં સામેલ કરવા માટે સહમતિ દર્શાવી છે. વડાપ્રધાન મોદીએ કહ્યું કે આ દેશો સાથે અમારા ઐતિહાસિક સંબંધો છે. સાઉદી અરેબિયા અને UAE સહિત 6 દેશોના સંગઠનમાં જોડાવાને તેની વધતી તાકાત સાથે જોડવામાં આવી રહી છે.
પ્રોફેસર રાજન કુમારના જણાવ્યા અનુસાર – અત્યાર સુધી આ સંગઠનમાં કોઈ ઈસ્લામિક દેશ નહોતા. ભારતમાં ઇસ્લામ ધર્મને માનનારા લોકોની મોટી વસ્તી છે. આવી સ્થિતિમાં આ સંગઠનમાં જે પ્રકારનું અસંતુલન હતું તેને ખતમ કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે. આ જ કારણ છે કે આ સંગઠનમાં સામેલ થવા માટે 4 ઈસ્લામિક દેશોને આમંત્રણ મોકલવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. જેમાં સાઉદી અરેબિયા, સંયુક્ત આરબ અમીરાત (UAE), ઈરાન અને ઈજીપ્તનો સમાવેશ થાય છે.
સાઉદી અરેબિયા અને UAE જેવા દેશોમાં માથાદીઠ આવક ઘણી વધારે છે. આ સિવાય તેમની પાસે ફોરેન રિઝર્વમાં પણ ઘણું નાણું છે. આવી સ્થિતિમાં આ દેશો બ્રિક્સમાં જોડાય તો સંગઠનને આર્થિક મજબૂતી મળશે.
તેમના જોડાવાથી, વિશ્વ બેંક અને આઈએમએફના વિકલ્પ તરીકે બ્રિક્સની નવી વિકાસ બેંકની સ્થાપના થઈ શકે છે. બ્રિક્સ સભ્યોનું માનવું છે કે IMF તરફથી મળેલી લોન કોઈપણ દેશ માટે ગૂંગળામણ સમાન છે.
BRICS NDB ને વધુ ભંડોળની જરૂર છે જેથી કરીને તેઓ વિકાસશીલ દેશોને અસરકારક રીતે મદદ કરી શકે.
સાઉદી અરેબિયા તેલ પર તેની અર્થવ્યવસ્થાની નિર્ભરતા ઘટાડી રહ્યું છે. હાલમાં તેની રોકાણ ક્ષમતા ઘણી વધારે છે. આ દેશ બ્રિક્સ સંગઠનના પ્રોજેક્ટમાં રોકાણ કરશે. તેનાથી તમામ સભ્ય દેશોને ફાયદો થશે.
વિશ્વમાં તેલ ઉત્પાદનની દ્રષ્ટિએ બે મોટા દેશો રશિયા અને સાઉદી અરેબિયા હવે BRICS ના સભ્ય બનશે.
ભારતના દૃષ્ટિકોણથી, બ્રિક્સમાં સાઉદી અરેબિયા અને યુએઈનું જોડાવું એ દેશ માટે સારી બાબત છે. તેનું કારણ એ છે કે સાઉદી અરેબિયા અને ભારત વચ્ચે સારા સંબંધો છે. તે જ સમયે, યુએઈની કુલ વસ્તીના માત્ર 30% ભારતીયો છે.
અત્યાર સુધી વિશ્વના કુલ GDPમાં BRICS દેશોનો હિસ્સો 26% હતો. જે હવે 6 નવા દેશોના ઉમેરા સાથે 33%ની આસપાસ રહેશે. જ્યારે હાલમાં સૌથી શક્તિશાળી આર્થિક સંસ્થા G7 ના GDPના 30% છે.જ્યારે કોઈ સંસ્થા વિસ્તરે છે, ત્યારે તેને સંકલનમાં ઘણી મુશ્કેલી પડે છે. સભ્ય દેશોએ વધુ સારા સંકલનના સ્તરે કામ કરવું પડશે.
ઈરાન અને રશિયા જેવા દેશો પર પશ્ચિમી દેશોમાં ઘણા બધા નિયંત્રણો છે. આવી સ્થિતિમાં, આ સંગઠન સામે પડકાર એ રહેશે કે આ પ્રતિબંધોનો સામનો કેવી રીતે કરવો.
પહેલા આ સંગઠનમાં માત્ર 2 હરીફ દેશો ભારત અને ચીન હતા, હવે વધુ બે સાઉદી અને ઈરાન જોડાશે. આવી સ્થિતિમાં સંસ્થાના કામકાજને અસર થઈ શકે છે.
બ્રિક્સ અમેરિકા કે યુરોપિયન દેશો સામે નથી બન્યું. આ સંગઠન કોઈપણ દેશ કે અન્ય સંગઠનની વિરુદ્ધ નથી કારણ કે તે લશ્કરી જોડાણ નથી. તે એક રાજકીય અને આર્થિક સંસ્થા છે. અમેરિકા સાથે ભારતના સંબંધો ઘણા સારા છે.
અમેરિકાના રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર જેક સુલિવને તાજેતરમાં કહ્યું છે કે અમે બ્રિક્સને અમેરિકા વિરોધી જોડાણ તરીકે જોતા નથી. તેનું એક કારણ એ છે કે આપણા મિત્ર દેશો પણ આ સંગઠનના મજબૂત સભ્યો છે.
એ વાત ચોક્કસ છે કે બ્રિક્સ પશ્ચિમી દેશોના વર્ચસ્વની વિરુદ્ધ છે, પરંતુ આ સંગઠન ઈન્ટરનેશનલ રુલ ઓફ લો, ઈન્ટરનેશનલ ઓર્ડર અને મોટી આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ દ્વારા બનાવેલા નિયમોમાં વિશ્વાસ રાખે છે. તે તેમની વિરુદ્ધ નથી.
BRICS સમિટ 2023ના યજમાન દેશ સિરિલ રામાફોસાએ બેઠકના છેલ્લા દિવસે એક પત્રકાર પરિષદ યોજી હતી. આમાં, બ્રિક્સ ચલણ વિશે વાત કરતા તેમણે કહ્યું – તમામ દેશોના નાણા મંત્રીઓ અને રિઝર્વ બેંકને તેના પર વિચાર કરવા માટે કહેવામાં આવ્યું છે. હવે આવતા વર્ષે આ મુદ્દા પર ચર્ચા થશે. રામાફોસાના શબ્દોએ સ્પષ્ટ કર્યું કે બ્રિક્સ ચલણને લઈને સભ્ય દેશો વચ્ચે કોઈ સહમતિ ન હોવા છતાં તેના પર ચર્ચા ચાલુ રહેશે.
1) બ્રાઝિલના રાષ્ટ્રપતિ લુલા ડી સિલ્વા બ્રિક્સ ચલણના મુદ્દા પર સૌથી વધુ વાત કરે છે. તેમનું માનવું છે કે વેપાર માટે દેશો પર ડોલર લાદવો જોઈએ નહીં. બ્રિક્સ ચલણ સભ્ય દેશોની નિકાસ માટે ચૂકવણી કરવાનો વિકલ્પ વધારશે. જેના કારણે વિશ્વના જે લાચાર દેશો પાસે ડોલરનો મોટો ભંડાર નથી તેમને ફાયદો થશે.
2) રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ પુતિને સમિટના છેલ્લા દિવસે પોતાની વાત થોડા શબ્દોમાં પૂરી કરી હતી, પરંતુ તેઓ BRICS ચલણનો ઉલ્લેખ કરવાનું ભૂલ્યા ન હતા. તેનું કારણ યુક્રેન યુદ્ધના કારણે રશિયા પર લગાવવામાં આવેલા પ્રતિબંધો છે. રશિયા ડોલરનો ઉપયોગ કરવામાં અસમર્થ છે. આવી સ્થિતિમાં, તે બ્રિક્સના તે દેશોમાં સામેલ છે, જે બ્રિક્સ ચલણના સૌથી મોટા સમર્થક છે.
આ બંને દેશો બ્રિક્સ ચલણના સમર્થનમાં અવાજ ઉઠાવતા નથી. જુલાઈમાં, વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકરે કહ્યું હતું – BRICS ચલણ અંગે કોઈ વિચાર નથી. આ બંને દેશો બ્રિક્સ ચલણને બદલે સભ્ય દેશો વચ્ચે રાષ્ટ્રીય ચલણના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવાનો આગ્રહ કરી રહ્યા છે.
ચીન- રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગે ચલણ અંગે કોઈ ઉલ્લેખ કર્યો નથી. જો કે, એવું ચોક્કસપણે કહેવાય છે કે આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય અને નાણાકીય વ્યવસ્થામાં પરિવર્તન લાવવાની જરૂર છે.
BRICS ચલણને લઈને હજુ સુધી કોઈ મહત્વપૂર્ણ વિકાસ થયો નથી. ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડિયાના અહેવાલ મુજબ, જો ક્યારેય બ્રિક્સ ચલણ આવે છે, તો તે વિશ્વમાં ડોલરની સ્થિતિનો પાયો હચમચાવી શકે છે.
તેનું કારણ બ્રિક્સ સંગઠનની મજબૂત અર્થવ્યવસ્થા છે. આ સંગઠનમાં ચીન અને ભારત એવા બે દેશોનો સમાવેશ થાય છે જે વિશ્વની ટોચની 5 સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થાઓમાં સામેલ છે. જો તેઓ ડોલરમાં વેપાર ઘટાડશે તો તેની સીધી અસર તેની સ્થિતિ પર પડશે.
સાઉદી અરેબિયા હવે સંગઠનમાં જોડાઈ રહ્યું છે. જે વિશ્વના સૌથી મોટા તેલ નિકાસકારોમાં સામેલ છે. ચીન અને ભારત હજુ પણ તેલની આયાત કરવા માટે ડોલરનો ઉપયોગ કરતા હતા. તેઓ બ્રિક્સ ચલણનો ઉપયોગ કરશે, ડૉલર નબળો પડે તે સ્વાભાવિક છે.
બ્રિક્સ સમિટના છેલ્લા દિવસે 24 ઓગસ્ટે પીએમ મોદી અને ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ વચ્ચે દક્ષિણ આફ્રિકામાં મુલાકાત થઈ હતી. 25 ઓગસ્ટે એટલે કે આજે ચીનના વિદેશ મંત્રાલયે દાવો કર્યો હતો કે આ બેઠક ભારતની વિનંતી પર થઈ હતી. જો કે વિદેશ મંત્રાલયે ચીનના આ દાવાને ફગાવી દીધો છે.
વિદેશ મંત્રાલયે જણાવ્યું છે કે ચીન તરફથી દ્વિપક્ષીય બેઠકની વિનંતી ઘણા મહિનાઓથી પેન્ડિંગ હતી. આ પછી જ બંને નેતાઓ વચ્ચે વાતચીત થઈ. પીએમ મોદી અને શી જિનપિંગ વચ્ચેની વાતચીત અનૌપચારિક હતી.
ચીનના વિદેશ મંત્રાલયે કહ્યું હતું કે બેઠક દરમિયાન ચીનના રાષ્ટ્રપતિ જિનપિંગે બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો સુધારવા પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે કહ્યું- બંને નેતાઓ વચ્ચે નિખાલસ અને ઊંડાણપૂર્વક વાતચીત થઈ.
આ દરમિયાન રાષ્ટ્રપતિ જિનપિંગે શાંતિ અને વિકાસ માટે સારા સંબંધો જરૂરી ગણાવ્યા. આ સાથે તેમણે સરહદ વિવાદ પર બંને દેશો તરફથી યોગ્ય અભિગમની વાત કરી, જેથી શાંતિ સ્થાપી શકાય. તે જ સમયે, પીએમ મોદીએ વાસ્તવિક નિયંત્રણ રેખા (LAC) પર તણાવનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો.
શી જિનપિંગ સાથેની ચર્ચા દરમિયાન લદ્દાખમાં સૈનિકોની તૈનાતી ઘટાડવા પર સહમતિ બની હતી, વડાપ્રધાને કહ્યું કે સરહદ પર શાંતિ જરૂરી છે, જેથી બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો સામાન્ય રહે .
બંને નેતાઓ વચ્ચે તણાવ ઓછો કરવા માટે અધિકારીઓ વચ્ચે ચર્ચા કરવા પર સહમતિ સધાઈ હતી.
આ પહેલા સમિટના છેલ્લા દિવસે બંને નેતાઓ પ્રેસ કોન્ફરન્સ પહેલા વાત કરતા જોવા મળ્યા હતા. કોન્ફરન્સ બાદ મોદી અને જિનપિંગે હાથ મિલાવ્યા હતા. બાદમાં વિદેશ સચિવ વિનય ક્વાત્રાએ કહ્યું- મોદી અને જિનપિંગ એ વાત પર સહમત થયા છે કે લદ્દાખમાં સૈન્ય તૈનાતી ઘટાડવામાં આવશે અને તણાવ ઓછો કરવામાં આવશે.
અગાઉ નવેમ્બર 2022માં પીએમ મોદી અને જિનપિંગે ઈન્ડોનેશિયામાં આયોજિત G20 સમિટમાં સરહદ વિવાદ અંગે વાત કરી હતી, જેની જાણકારી આ વર્ષે આપવામાં આવી હતી.
આ પણ વાંચો: જ્યારે પીએમ મોદીએ ગર્વથી ન્યુઝ પેપરમાં બતાવ્યું ‘પ્રાઈડ ઓફ ઈન્ડિયા’! ચંદ્રયાન-3નો ફોટો
આ પણ વાંચો:અટકળો પર લાગ્યો વિરામ! પીએમ મોદી અને જિનપિંગ વચ્ચે થઇ મુલાકાત અને વાતચીત
આ પણ વાંચો:ચંદ્ર બાદ હવે ISRO ની નજર સૂર્ય પર, લોન્ચ થશે મિશન આદિત્ય-L1, જાણો સંપૂર્ણ વિગતો
