ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર ચંદ્રયાન-3ના સફળ સોફ્ટ લેન્ડિંગ પછી, સૂર્ય મિશન આદિત્ય L1 તૈયાર છે. ગઈકાલે ઈસરોએ જાહેરાત કરી હતી કે, આ મિશન 2 સપ્ટેમ્બરના રોજ સવારે 11 વાગ્યે શ્રીહરિકોટા, આંધ્રપ્રદેશના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી લોન્ચ કરવામાં આવશે. પૃથ્વીથી સૂર્યનું અંતર 1.4 મિલિયન કિલોમીટર છે, એટલે કે તે ચંદ્ર કરતાં 4 ગણું વધુ દૂર છે. સૂર્ય પર ખૂબ ગરમી છે. આનાથી સ્પષ્ટ થાય છે કે ‘મિશન સન’ મિશન મૂન કરતાં વધુ મુશ્કેલ હશે, આ માટે ઈસરોએ અનેક ગણી વધુ તૈયારીઓ કરવી પડશે. આવી સ્થિતિમાં, સૂર્યના કદ અને તાપમાન જેવી બાબતોને લઈને લોકોના મનમાં વિવિધ પ્રકારના પ્રશ્નો ઉભા થઈ હશે. તો ચાલો આ તમામ પ્રશ્નોના સમાધાન આપણે અહીં મેળવીશું.
આદિત્ય L-1 એ ભારતનું પ્રથમ સૂર્ય મિશન છે. તેને લોન્ચ કરીને ભારત સૌર વાતાવરણની ગતિશીલતા એટલે કે ક્રોમોસ્ફિયર અને કોરોનાનો અભ્યાસ કરવા માંગે છે. આ સાથે, તે કોરોનામાંથી મોટા પ્રમાણમાં ઉર્જા મુક્ત થવાના રહસ્યો પણ ખોલવા માંગે છે. વધુમાં, આદિત્ય L-1 દ્વારા, ISRO આંશિક રીતે આયોનાઇઝ્ડ પ્લાઝ્માના ભૌતિકશાસ્ત્ર અને અવકાશ હવામાનની ગતિશીલતા પર માહિતી એકત્ર કરવાનો ઇરાદો ધરાવે છે. તેની સાથે જ, તે સૌર વાતાવરણમાંથી પ્લાઝ્મા અને ચુંબકીય ક્ષેત્રોના મોટા પાયે વિસ્ફોટનો અભ્યાસ કરવાનો ઇરાદો ધરાવે છે.
આદિત્ય L-1 લગભગ 1.5 મિલિયન કિલોમીટર દૂર સ્થિત સૂર્યના રહસ્યો જાહેર કરશે. લેંગ્રેસ પોઈન્ટ એટલે કે L-1 સુધી પહોંચવામાં ચાર મહિના લાગશે. આદિત્ય L-1ને લેંગ્રેસ પોઈન્ટ નજીક ભ્રમણકક્ષામાં મૂકવામાં આવશે. લેંગ્રેસ બિંદુ એ અવકાશમાં એવા બિંદુનો ઉલ્લેખ કરે છે જ્યાં સૂર્ય અને પૃથ્વી જેવા બે અવકાશ સંસ્થાઓના ગુરુત્વાકર્ષણ બળને કારણે આકર્ષણ અને પ્રતિકૂળતાનું ક્ષેત્ર ઊભું થાય છે. તેનું નામ ઇટાલો-ફ્રેન્ચ ગણિતશાસ્ત્રી જોસેફ-લુઇસ લેંગરેંજના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે.
આદિત્ય L-1 સાત પેલોડ સાથે તેના ગંતવ્ય સ્થાને પહોંચશે. આ પેલોડ્સ દ્વારા, ઈસરોને ફોટોસ્ફિયર, ક્રોમોસ્ફિયર એટલે કે સૂર્યની દૃશ્યમાન સપાટીની બરાબર ઉપરની સપાટી અને કોરોના (સૂર્યનું સૌથી બહારનું પડ)ના અભ્યાસમાં મદદ મળશે.
આદિત્ય L-1 મિશનનું બજેટ લગભગ 400 કરોડ રૂપિયા છે. આદિત્ય L-1નું પ્રોડક્શન ડિસેમ્બર 2019થી શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. ચંદ્રયાન-3 14 જુલાઈના રોજ બપોરે 2:35 કલાકે LVM-3 મારફતે શ્રીહરિકોટાના સ્પેસ સેન્ટરથી લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. તે 23 ઓગસ્ટે સાંજે 6.04 કલાકે ચંદ્રની સપાટી પર ઉતર્યું હતું. આ સાથે ભારત ચંદ્ર પર સોફ્ટ લેન્ડ કરનાર ચોથો દેશ બન્યો છે. આ સાથે ભારતે બીજી મોટી સિદ્ધિ નોંધાવી છે. ભારત ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ કરનાર વિશ્વનો પ્રથમ દેશ બની ગયો છે. જ્યારે ચંદ્રયાન-3 ચંદ્રના રહસ્યો જાહેર કરશે, તો આદિત્ય L-1 સૂર્યના રહસ્યો વિશ્વને જાહેર કરશે. સૂર્યના રહસ્યો ખુલશે, જેનાથી દુનિયા હજુ અજાણ છે.
સૂર્યનું રિસર્ચ કરનાર પ્રથમ સ્પેસ બેસ્ડ ઇન્ડીયન ઓબ્ઝર્વેટરી સંબંધિત ભારતના સૂર્ય મિશન આદિત્ય-એલ વન (Aditya-L1), સૂર્યનો અભ્યાસ કરવા માટે 2 સપ્ટેમ્બરે લોન્ચ કરવામાં આવશે. ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) એ સોમવારે (28 ઓગસ્ટ) આ માહિતી આપી હતી.
ઇસરો જણાવ્યું હતું કે મિશનને શ્રીહરિકોટાથી ભારતીય સમયાનુસાર સવારે 11:50 વાગે લોન્ચ કરવામાં આવશે. ઇસરોએ આ મિશનના લોન્ચને જોવા માટે જનતાને પણ આમંત્રિત કરી છે.
આ અવકાશયાન સૂર્યના બાહ્ય સ્તરો (કોરોના) ના અવલોકન માટે અને સૂર્ય-પૃથ્વી લેગ્રેન્જ પોઈન્ટ (L1) પર સૌર પવનના સીટુ અવલોકન માટે બનાવવામાં આવ્યું છે. L1 પૃથ્વીથી લગભગ 1.5 મિલિયન કિલોમીટરના અંતરે છે. સૂર્યનું અવલોકન કરનાર આ પ્રથમ ભારતીય અવકાશ મિશન હશે. આદિત્ય-L1 મિશનનો ધ્યેય L1ની આસપાસની ભ્રમણકક્ષામાંથી સૂર્યનો અભ્યાસ કરવાનો છે.
આદિત્ય એલ-1 સાત પેલોડ લઇને જશે, જે અલગ અલગ વેવ બેંડમાં ફોટોસ્ફીયર (પ્રકાશમંડળ), ક્રોમોસ્ફીયર (સૂર્યની દેખાતી સપાટીથી ઠીક ઉપરની સપાટી) અને સૂર્યની સૌથી બહારની સપાટી (કોરોના)નું અવલોકન કરવામાં મદદ કરશે. ન્યૂઝ એજન્સી પીટીઆઇના અનુસાર ઇસરોના એક અધિકારીએ જણાવ્યું કે આદિત્ય એલ 1 સંપૂર્ણપણે સ્વદેશી પ્રયત્ન છે. જેમાં રાષ્ટ્રીય સંસ્થાની કોઇ ભાગીદારી છે.
ઈસરોના જણાવ્યા અનુસાર, સ્પેસક્રાફ્ટને સૂર્ય-પૃથ્વી લેગ્રેન્જ પોઈન્ટની L1 પ્રભામંડળ ભ્રમણકક્ષાની નજીક મૂકવાની યોજના છે. L1 બિંદુની આસપાસ પ્રભામંડળની ભ્રમણકક્ષામાં મૂકવામાં આવેલો ઉપગ્રહ કોઈપણ ગ્રહણ વિના સતત સૂર્યનું અવલોકન કરવાનો મોટો ફાયદો આપી શકે છે. આ સાથે, સૌર ગતિવિધિઓ અને અવકાશના હવામાન પર તેની અસર વાસ્તવિક સમયમાં શોધી શકાય છે.
મિશન મૂન હેઠળ, ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા (ઇસરો) એ ચંદ્રયાન-3નું ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર સફળતાપૂર્વક ઉતરાણ કરીને ઇતિહાસ રચ્યો હતો. આ પછી ISRO મિશન સન હેઠળ સૂર્ય સુધી પહોંચવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે. 2 સપ્ટેમ્બરના રોજ, ISRO PSLV રોકેટ દ્વારા સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટર SHAR (SDSC SHAR) શ્રીહરિકોટાથી આદિત્ય-L1 લોન્ચ કરશે.
ISROનું આદિત્ય L1 મિશન ભારતીય અવકાશ એજન્સીનું સૌથી મુશ્કેલ મિશન છે. ઈસરોના વડા એસ. સોમનાથે પણ તાજેતરમાં કહ્યું હતું કે ભારત હવે સૂર્ય પર જવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે. તેમણે કહ્યું, “છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી સ્પેસ એજન્સીનું ધ્યાન ચંદ્રયાન-3 પર હતું. તેમજ ISRO અન્ય પ્રોજેક્ટ્સ પર પણ કામ કરી રહ્યું છે જે આગામી મહિનાઓમાં ઉડવા માટે તૈયાર છે.
આદિત્ય L1 વિશે માહિતી આપતાં ISROના વડાએ કહ્યું, “આ ભારતનું પહેલું સૌર મિશન છે જે સૂર્યનો અભ્યાસ કરશે. સપ્ટેમ્બરની શરૂઆતમાં આ અવકાશયાન લોન્ચ કરવાની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. પ્રોજેક્ટને એસેમ્બલ કરીને શ્રીહરિકોટા લોન્ચ સેન્ટરમાં ખસેડવામાં આવ્યો છે. ઈસરોના જણાવ્યા અનુસાર, આદિત્ય એલ1 અવકાશયાનમાં સાત પ્રકારના વૈજ્ઞાનિક પેલોડ હશે. તેઓ અલગ અલગ રીતે સૂર્યનો અભ્યાસ કરશે. આ વાહન લગભગ 5 વર્ષ સુધી સૂર્યનો અભ્યાસ કરશે.
આદિત્ય-L1, સૂર્યનો અભ્યાસ કરવા માટે પ્રથમ અવકાશ-આધારિત ભારતીય વેધશાળા, પ્રક્ષેપણ માટે તૈયાર થઈ રહી છે. બેંગલુરુમાં યુઆર રાવ સેટેલાઇટ સેન્ટર (યુઆરએસસી) ખાતે લોન્ચ કરાયેલો ઉપગ્રહ SDSC-SHAR, શ્રીહરિકોટા પહોંચ્યો છે.
દરમિયાન, ભારતે બુધવારે ઈતિહાસ રચ્યો જ્યારે ચંદ્રયાન-3 લેન્ડર મોડ્યુલ ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર સફળતાપૂર્વક ઉતરાણ કર્યું, જેનાથી તે ઐતિહાસિક સિદ્ધિ હાંસલ કરનારો પ્રથમ દેશ બન્યો અને ચાર વર્ષ પહેલા ચંદ્રયાન-2ના ક્રેશ લેન્ડિંગ અંગેની નિરાશાનો અંત આવ્યો. જ્યારે વિક્રમ તેની લેન્ડિંગ સાઇટ તરફ આગળ વધવા લાગ્યો ત્યારે ISRO હેડક્વાર્ટરના અધિકારીઓએ તેને વધાવી લીધો.
સોમનાથે જણાવ્યું હતું કે, ગગનયાન મિશન આ વર્ષે સપ્ટેમ્બરના અંતમાં અથવા ઓક્ટોબરના પ્રથમ સપ્તાહમાં લોન્ચ કરવામાં આવશે. ભારતીય અંતરિક્ષ એજન્સી પણ આ વર્ષે પોતાના જીએસએલવી રોકેટથી ઈન્સેટ 3ડીએસ ઉપગ્રહની પરિક્રમા કરવાની યોજના બનાવી રહી છે.
પીએસએલવી રોકેટ પર રડાર ઇમેજિંગ સેટેલાઇટ – રિસેટ -1 બી – ના પ્રક્ષેપણની યોજના 2023 દરમિયાન કરવામાં આવી છે. ભારતીય અંતરિક્ષ એજન્સી બે આઈડીઆરએસએસ (ઈન્ડિયન ડેટા રિલે સેટેલાઈટ સિસ્ટમ) સેટેલાઈટની પરિક્રમા કરવાની પણ યોજના બનાવી રહી છે. આ રોકેટિંગ મિશન (ઇસરો ન્યૂ ગગન મિશન) ઉપરાંત, ઇસરો વિવિધ સિસ્ટમોનું પરીક્ષણ કરશે જે પ્રથમ માનવ અવકાશ મિશન માટે તેના એલવીએમ 3 રોકેટમાં જશે. ઇસરોએ ૨૦૨૪ માં શુક્રની ફ્લાઇટ ‘વિનસ મિશન’ પણ નક્કી કરી છે.
આ પણ વાંચો:જમીનથી જોજનો દૂર વિમાનમાં બાળકીના થંભ્યા શ્વાસ…તબીબોએ સેકેન્ડોમાં બચાવ્યો જીવ
આ પણ વાંચો:વિપક્ષી ગઠબંધનની બેઠકના એક દિવસ પહેલા મમતા બેનર્જી અમિતાભ બચ્ચનને મળશે, જયાએ આપ્યું આમંત્રણ
આ પણ વાંચો:ચંદ્રને હિન્દુ રાષ્ટ્ર જાહેર કરવાની ઉઠી માગ, ઈસરોએ કર્યો આ મોટો દાવો
