Supreme Court 2022: જ્યાં આ વર્ષે સુપ્રીમ કોર્ટમાં ઘણા મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓની સુનાવણી થઈ અને ઘણા મોટા નિર્ણયો લેવામાં આવ્યા, ત્યારે ઈતિહાસમાં બીજી વખત કોર્ટને ત્રણ મુખ્ય ન્યાયાધીશ મળ્યા. કોલેજિયમ સિસ્ટમને લઈને સરકાર સાથેની ખેંચતાણ વચ્ચે સુપ્રીમ કોર્ટે આ વર્ષે ઘણા મહત્વપૂર્ણ ચુકાદાઓ સંભળાવ્યા હતા. આમાં 2002ના ગુજરાત રમખાણોમાં રાજ્યના તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીને ક્લીનચીટ આપવાના SITના નિર્ણયને સમર્થન, વિવાદાસ્પદ મની લોન્ડરિંગ અને EWS (આર્થિક રીતે નબળા વર્ગો) માટે એડમિશન અને સરકારી નોકરીઓમાં 10 ટકા અનામતને સમર્થન આપવાનો સમાવેશ થાય છે.
સર્વોચ્ચ અદાલતે કાયદા પ્રધાન કિરેન રિજિજુની આગેવાની હેઠળના કેન્દ્રની ન્યાયતંત્ર પર કૉલેજિયમ સિસ્ટમથી લઈને જામીનપાત્ર અને નાની પીઆઈએલ અને લાંબી કોર્ટની રજાઓ સુધીના મુદ્દાઓ પર વળતો પ્રહાર કર્યો હતો.
2022નું વર્ષ સુપ્રીમ કોર્ટ માટે કેમ ખાસ રહ્યું
સર્વોચ્ચ અદાલતે સર્વોચ્ચ અદાલત માટે ન્યાયાધીશોના નામ ક્લિયર કરવા બદલ કેન્દ્ર સરકારને ફટકાર લગાવી અને એમ પણ કહ્યું કે જો કોર્ટ વ્યક્તિગત સ્વતંત્રતાના ઉલ્લંઘનના કેસોમાં કાર્યવાહી ન કરે તો કોર્ટનું અસ્તિત્વ શું છે.
ત્રણ ન્યાયાધીશો
સર્વોચ્ચ અદાલતના 72 વર્ષના ઈતિહાસમાં, 2002 પછી બીજી વખત, એક વર્ષમાં ત્રણ મુખ્ય ન્યાયાધીશો હતા. જસ્ટિસ યુ યુ લલિત જસ્ટિસ એનવી રમનાની નિવૃત્તિ પછી મુખ્ય ન્યાયાધીશ બન્યા, જેઓ એપ્રિલ 2021 માં 48મા મુખ્ય ન્યાયાધીશ બન્યા હતા. જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડે જસ્ટિસ લલિતની નિવૃત્તિ બાદ 9 નવેમ્બરે દેશના 50મા મુખ્ય ન્યાયાધીશ તરીકે કાર્યભાર સંભાળ્યો હતો.
જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડના પિતા જસ્ટિસ વાયવી ચંદ્રચુડ 44 વર્ષ પહેલા સુપ્રીમ કોર્ટના ચીફ જસ્ટિસ પણ હતા. જસ્ટિસ વાયવી ચંદ્રચુડ 22 ફેબ્રુઆરી, 1978 થી 11 જુલાઈ, 1985 સુધી સુપ્રીમ કોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશ હતા.
ત્રણ મુખ્ય ન્યાયાધીશો, જસ્ટિસ રમના, જસ્ટિસ યુયુ લલિત અને જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડે 2022માં સુપ્રીમ કોર્ટમાં બઢતી માટે આઠ નામોની ભલામણ કરી હતી. તેમાંથી ત્રણ સુપ્રીમ કોર્ટના ન્યાયાધીશ બન્યા જ્યારે પાંચ નામો હજુ સુધી કેન્દ્ર દ્વારા ક્લિયર થવાના બાકી છે.
મહત્વપૂર્ણ પગલાં
પોતાના કામકાજમાં પારદર્શિતા લાવવા માટે, સર્વોચ્ચ અદાલતે બંધારણીય બેંચની કાર્યવાહીનું જીવંત પ્રસારણ શરૂ કરવાનો, કેસોની યાદીની નવી સિસ્ટમ બનાવવાનો, RTI પોર્ટલ અને મોબાઈલ એપનું અપગ્રેડેડ વર્ઝન શરૂ કરવાનો અને કેસોમાં તેની હાજરી નોંધવાનો નિર્ણય લીધો છે. નવું વર્ષ. ‘એડવોકેટ અપીયરન્સ પોર્ટલ’ શરૂ કરવા જેવા મહત્વપૂર્ણ પગલાં લીધા.
મહત્વપૂર્ણ અરજીઓ પર સુનાવણી
વર્ષ દરમિયાન દિલ્હી અને કેન્દ્ર વચ્ચે સત્તાના વિભાજન, નોટબંધી, જલ્લીકટ્ટુ, મહારાષ્ટ્રની રાજકીય કટોકટી જેવા કેસો અને મુખ્ય ચૂંટણીની નિમણૂક માટે કોલેજિયમ જેવી સિસ્ટમની માંગ કરતી અરજીઓની સુનાવણી માટે અનેક બંધારણીય બેન્ચની રચના કરવામાં આવી હતી. કમિશનર અને ચૂંટણી કમિશનરો પર સુનાવણી.
પીએમને ક્લીન ચિટ
સુપ્રીમ કોર્ટમાં વડાપ્રધાન સાથે જોડાયેલા મામલા પણ હેડલાઇન્સમાં રહ્યા હતા. સુપ્રીમ કોર્ટે ગુજરાતમાં 2002 પછીના ગોધરા રમખાણો પાછળના કથિત મોટા કાવતરામાં તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી અને 63ને SIT દ્વારા આપવામાં આવેલી ક્લીનચીટને સમર્થન આપ્યું હતું.
આ વર્ષની શરૂઆતમાં મોદીની પંજાબની મુલાકાત દરમિયાન સુરક્ષામાં ક્ષતિઓની તપાસ કરવા માટે સુપ્રીમ કોર્ટના ભૂતપૂર્વ ન્યાયાધીશની અધ્યક્ષતામાં સુપ્રીમ કોર્ટે એક સમિતિની રચના કરી હતી. આ સુરક્ષા ખામીને લઈને કેન્દ્ર અને પંજાબની તત્કાલીન કોંગ્રેસ શાસિત રાજ્ય સરકાર વચ્ચે મોટો રાજકીય વિવાદ થયો હતો.
અનામત પર મોટો નિર્ણય
મહત્વના નિર્ણયોમાંના એકમાં, બે વિરુદ્ધ ત્રણની બહુમતીથી પાંચ ન્યાયાધીશોની બેન્ચે 2019 માં રજૂ કરાયેલ સરકારી નોકરીઓમાં EWS માટે 10 ટકા અનામતને સમર્થન આપ્યું હતું. SC/ST/OBC કેટેગરીના ગરીબોને આ અનામતમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા નથી. સુપ્રીમ કોર્ટે આ નિર્ણયને સમર્થન આપતાં કહ્યું કે તેનાથી બંધારણના મૂળભૂત સિદ્ધાંતોનું ઉલ્લંઘન થયું નથી.
પૈસા ની અવૈદ્ય હેરાફેરી
સુપ્રીમ કોર્ટે અન્ય એક મહત્વપૂર્ણ ચુકાદો આપ્યો જ્યારે તેણે મની લોન્ડરિંગ અધિનિયમ હેઠળ આરોપી/શંકાસ્પદની ધરપકડ કરવા માટે એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટની મની લોન્ડરિંગ મિલકતને જપ્ત કરવા, શોધવા અને જપ્ત કરવાની સત્તાઓને સમર્થન આપ્યું હતું.
પૅગસુસ કેસ
પેગાસસના કથિત અનધિકૃત ઉપયોગ અંગેનો વિવાદ પણ સર્વોચ્ચ અદાલતમાં પહોંચ્યો હતો. તેમણે જણાવ્યું હતું કે તેમની સમિતિએ પરીક્ષણ કરેલા 29 ફોનમાંથી પાંચમાં માલવેર મળ્યાં છે, પરંતુ સમિતિ એ નિષ્કર્ષ આપી શકી નથી કે શું આ ઇઝરાયેલના સ્પાયવેરને કારણે હતું.
રાજદ્રોહ કાયદો
2022 માં, સર્વોચ્ચ અદાલતે વસાહતી-યુગના રાજદ્રોહ કાયદાને ‘યોગ્ય’ સરકારી ફોરમ દ્વારા ફરીથી તપાસવામાં ન આવે ત્યાં સુધી સ્ટે આપ્યો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટે કેન્દ્ર અને રાજ્યોને ત્યાં સુધી આ કાયદા હેઠળ કોઈ એફઆઈઆર ન નોંધવા નિર્દેશ આપ્યો હતો.
વ્યક્તિગત સ્વતંત્રતા
નાગરિકોની વ્યક્તિગત સ્વતંત્રતાની જાળવણી પર ભાર મૂકતા, સર્વોચ્ચ અદાલતે જીએન સાઈબાબા, પી વરવરા રાવ, ગૌતમ નવલખા અને આનંદ તેલતુમ્બડે સહિતના સામાજિક કાર્યકરોના કેસોની કાર્યવાહી કરી.
સર્વોચ્ચ અદાલતે દિલ્હી યુનિવર્સિટીના ભૂતપૂર્વ પ્રોફેસર જીએન સાઈબાબાને માઓવાદી લિંક્સના કેસમાં નિર્દોષ જાહેર કરવાના બોમ્બે હાઈકોર્ટના આદેશ પર રોક લગાવી હતી પરંતુ ભીમા કોરેગાંવ કેસના આરોપી 82 વર્ષીય કવિ-કાર્યકર રાવને સ્વાસ્થ્યના આધારે જામીન આપ્યા હતા.
સર્વોચ્ચ અદાલતે માઓવાદી લિંક્સ કેસમાં બોમ્બે હાઈકોર્ટ દ્વારા તેલતુમ્બડેને આપવામાં આવેલ જામીન માટે NIAના પડકારને ફગાવી દીધો હતો. આવા જ એક કેસમાં, તેમણે નવલખાની બગડતી તબિયતને કારણે તેમને નજરકેદ કરવાની મંજૂરી આપી હતી.
બિલકિસ બાનો
બિલકિસ બાનો ગેંગરેપ અને પરિવારના સાત સભ્યોની હત્યાના 11 આરોપીઓને માફી આપવાનો મુદ્દો પણ સુપ્રીમ કોર્ટમાં પહોંચ્યો હતો અને તેણે માફી અને આરોપીઓને મુક્ત કરવાના મુદ્દાની તપાસ કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો.
કર્ણાટક હિજાબ વિવાદ
કર્ણાટક હિજાબ વિવાદ પર સર્વોચ્ચ અદાલતે વિભાજિત ચુકાદો આપ્યો હતો. કર્ણાટક હાઈકોર્ટ દ્વારા હિજાબ પ્રતિબંધને યથાવત રાખવામાં આવ્યો હતો જેને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટના એક ન્યાયાધીશે કર્ણાટક હાઈકોર્ટના ચુકાદા સામે દાખલ કરેલી અપીલને ફગાવી દીધી હતી, જ્યારે અન્ય ન્યાયાધીશે કહ્યું હતું કે કોઈ પ્રતિબંધ નહીં હોય. હવે આ વિવાદ પર નિર્ણય લેવા માટે ચીફ જસ્ટિસે મોટી બેંચની રચના કરવી પડશે.
