અમેરિકન રાષ્ટ્રપતિ જો બિડેનના કોરોના રસી ઉપરના પેટન્ટને અસ્થાયીરૂપે હટાવવાના નિર્ણયના વિશ્વના મોટાભાગના ભાગોમાં સ્વાગત કરવામાં આવ્યું છે, પરંતુ ચીનના નિષ્ણાતોએ આ નિર્ણયને ફક્ત ‘ઓરલ સર્વિસ’ ગણાવ્યો છે. તે જ સમયે, ઇયુએ આ અંગે નારાજગી વ્યક્ત કરી છે.ગુરુવારની રાત સુધીમાં એવા સંકેત મળ્યા હતા કે ચીનની આ ટીકા યોગ્યતા ધરાવે છે. બિડેન વહીવટીતંત્રના નિર્ણયથી યુરોપિયન યુનિયન (ઇયુ) માં સખત પ્રતિક્રિયા આવી છે. તેમ છતાં યુરોપિયન કમિશનના અધ્યક્ષ, ઉર્સુલા વોન ડેર લિયને કહ્યું કે યુરોપિયન યુનિયન આ વિશે ખુલ્લી ચર્ચા માટે તૈયાર છે, જર્મન ચાન્સેલર એન્જેલા મર્કેલએ આ નિર્ણયનો જોરદાર વિરોધ કર્યો છે.
ચીનના સરકાર તરફી ગ્લોબલ ટાઇમ્સના જણાવ્યા મુજબ, આ નિષ્ણાતોએ કહ્યું હતું કે યુએસ સરકારે વિશ્વમાં તેની કલંકિત છબીને સુધારવા માટે આ નિર્ણય લીધો છે, પરંતુ આ ખરેખર કંઈ બદલાશે નહીં. તેમણે કહ્યું કે અમેરિકન વહીવટીતંત્રમાં વહીવટી અને કાયદાકીય પગલાઓને અમલમાં મૂકવાની ક્ષમતા નથી જે પેટન્ટને હટાવવા માટે ખરેખર જરૂરી છે.
વિશ્વ વેપાર સંગઠનની સહમતિ
બિડેન વહીવટીતંત્રમાં વર્લ્ડ ટ્રેડ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ડબ્લ્યુટીઓ) એ ભારત અને દક્ષિણ આફ્રિકાના કોરોના રસી પરનું પેટન્ટ હટાવવાના પ્રસ્તાવને ટેકો જાહેર કર્યો છે. પરંતુ ડબ્લ્યુટીઓ પ્રક્રિયા મુજબ નિર્ણય ત્યાં સંમતિથી લેવાય છે. કોઈપણ એક દેશ કોઈપણ પ્રસ્તાવનો વિરોધ કરી શકે છે અને તેનો અમલ અટકાવી શકે છે.
જર્મની પેટન્ટ હટાવવાનો વિરોધ કરશે
હવે તે લગભગ સ્પષ્ટ થઈ ગયું છે કે પેટન્ટને હટાવવાના પ્રસ્તાવનો જર્મની વિરોધ કરશે. જર્મન ચાન્સેલર એન્જેલા મર્કેલે કહ્યું – “કોરોના રસી પર પેટન્ટ સંરક્ષણ દૂર કરવાના યુ.એસ.ના સૂચનના સંપૂર્ણ રસી ઉત્પાદનમાં નોંધપાત્ર પરિણામો આવશે.” રસીના ઉત્પાદનમાં મર્યાદાનું કારણ ઉત્પાદન ક્ષમતામાં ઘટાડો અને પેટન્ટ નહીં પણ ઉચ્ચ ગુણવત્તાનું પાલન છે. બૌદ્ધિક સંપત્તિનું રક્ષણ એ શોધનું સાધન છે અને ભવિષ્યમાં પણ આવું રહેવું જોઈએ. ‘
ઇયુ રાજદ્વારીઓએ કહ્યું છે કે બિડેન વહીવટીતંત્રે આ નિર્ણય લીધો છે અને EU ને મોટી મૂંઝવણમાં મૂક્યો છે. જો ઇયુના દેશો આ નિર્ણયનો ખુલ્લેઆમ વિરોધ કરે છે, તો તેમની છબી દૂષિત થઈ જશે. તેમાંથી એવું માનવામાં આવશે કે ફાર્માસ્યુટિકલ કંપનીઓના નફાને બચાવવા માટે તેઓ માનવતાની વિરુદ્ધ એક વલણ અપનાવી રહ્યા છે. આ રાજદ્વારીઓના જણાવ્યા અનુસાર, બાયડન વહીવટીતંત્ર તેના યુરોપિયન સાથીઓની સલાહ લીધા વિના વ્યવસાયિક બાબતોમાં પણ મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો લઈ રહ્યું છે. જ્યારે તેના ઘણા નિર્ણયો, રસીના પેટન્ટ્સને દૂર કરવા સહિત, ઇયુના આર્થિક હિતો વિરુદ્ધ છે.
ફ્રાંસની સરકારે અગાઉ કોરોના રસી પર પેટન્ટ સંરક્ષણને દૂર કરવા સમર્થન આપ્યું હતું. પરંતુ ફ્રાન્સ પણ બિડેન વહીવટના નિર્ણયથી ખુશ નથી. ફ્રાન્સના નાયબ પ્રધાન યુરોપિયન બાબતોના ક્લેમેન્ટ બીને કહ્યું – ‘આ ખૂબ રાજકીય ચાલ છે. અમે આ માનીએ છીએ કારણ કે યુ.એસ.એ હજી સુધી કોઈ રસી નિકાસ કરી નથી.
યુરોપિયન સંસદમાં પ્રગતિશીલ સાંસદો બિડેન પ્રશાસનના નિર્ણયથી ખુશ છે. બેલ્જિયમથી ચૂંટાયેલા અને યુરોપિયન સંસદમાં સમાજવાદી જૂથ સાથે સંકળાયેલા કાથલિન વોન બ્રેન્પ્ટે કહ્યું કે, બાયડેન વહીવટીતંત્રએ ઇયુની નિષ્ફળતાનો પર્દાફાશ કર્યો છે.
તેમણે કહ્યું- ‘મને યાદ છે કે કટોકટી શરૂ થઈ હતી, ત્યારબાદ ઉર્સુલા વોન ડેર લિયને કહ્યું કે જ્યાં સુધી દરેક વ્યક્તિ સલામત ન હોય ત્યાં સુધી કોઈ સુરક્ષિત નથી. અમે યુરોપિયનો બાકીના વિશ્વ સાથે ઉભા છે. પરંતુ ખરેખર અમે તે કર્યું ન હતું. ‘
પરંતુ ઇયુના નારાજ રાજદ્વારીઓ કહે છે કે બિડેન વહીવટીતંત્રે અગાઉ પણ આવા નિર્ણયો લીધા છે, જેના કારણે ઇયુ વિલન જેવું લાગે છે. આમાં ચીન સામેનું વાતાવરણ વધુ તીવ્ર બનાવવું, ઇયુ અને ચીનના વ્યાપક રોકાણ કરાર સામે વાતાવરણ બનાવવાનું શામેલ છે.
તેવી જ રીતે યુ.એસ. રશિયા-જર્મની ગેસ પાઇપલાઇનના પ્રશ્ને અવાજ ઉઠાવશે. મોટી કંપનીઓ અને ધનિક લોકો પર ટેક્સ લાદવા અને કોર્પોરેટ ટેક્સનો લઘુતમ આંતરરાષ્ટ્રીય દર નિર્ધારિત કરવાની બાબતમાં પણ બાયડેન વહીવટીતંત્રએ ઇયુ સાથે વાત કર્યા વિના ઘોષણા કરી છે. આ બધાને લીધે બિડેન વહીવટીતંત્રની છબી પ્રગતિશીલ બની છે, જ્યારે ઇયુ માટે આવી છબી જાળવવી મુશ્કેલ બની રહી છે.
