કેદારનાથ: 300 કિલોમીટર દૂર સ્થાપિત 'ઓમ' પ્રતિકનું ગુજરાત સાથે ખાસ કનેકશન, જાણો કેવી રીતે તૈયાર થયું આ પ્રતિક

કેદારનાથ : દેશભરમાં આજે મહાશિવરાત્રીની ઉજવણી થઈ રહી છે. મહાશિવરાત્રી પર ભગવાન ભોલેનાથની પૂજાનું ખાસ માહાત્મ્ય છે. શ્રદ્ધાળુઓ આ દિવસે ઉપવાસ અને અભિષેક પૂજા કરે છે. મહાશિવરાત્રીના દિવસે શિવ મંદિરોમાં આખો દિવસ ભક્તોની ભીડ દર્શન કરવા ઉમટી પડે છે. શિવ ભક્તો માટે આજે વધુ એક સારા સમાચાર સામે આવ્યા છે. આજે મહાશિવરાત્રી પર્વ પર ભગવાન શિવના 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંથી એક કેદારનાથ ધામમાં ભગવાન શિવના પ્રિય પ્રતિક ‘ઓમ’ની મૂર્તિ સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. કેદારનાથ મંદિરથી ત્રણસો મીટર દૂર સ્થાપિત કરવામાં આવેલ ‘ઓમ’ની મૂર્તિનું ગુજરાત સાથે ખાસ કનેકશન છે.

કેદારનાથ મંદિરથી લગભગ ત્રણસો મીટર પહેલા સંગમની ઉપરના ગોળ પ્લાઝા પર ભગવાન શિવનું પ્રિય પ્રતિક ‘ઓમ’ની આકૃતિ સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીનો ડ્રીમ પ્રોજેક્ટ હેઠળ આ મૂર્તિ સ્થાપિત થયા બાદ કેદારનાથધામની ભવ્યતામાં વધારો થયો છે. ‘ઓમ’ની મૂર્તિ બનાવવાના પ્રોજેક્ટ સાથે સંકળાયેલા સચિન કાલુસ્કરે એક મીડિયા સાથેની પોતાની વાતો શેર કરી. તેમણે જણાવ્યું કે ‘ઓમ’ની મૂર્તિ સ્થાપિત કરવાને લઈને તેઓ કેટલીક દ્વુીધામાં હતા. પરંતુ જ્યારે-જ્યારે પ્રશ્નો આવ્યા ત્યારે તેના ઉપાયો પણ મળતા ગયા.

અમદાવાદની કંપનીનો પ્રોજેક્ટ

સચિન કાલુસ્કરે જણાવ્યું કે કેદારનાથમાં થયેલ ભયંકર હોનારત બાદ તેનો વિકાસ કરવા સંપૂર્ણ માસ્ટર પ્લાન તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. અમદાવાદ સ્થિત કંપની કેદારનાથના વિકાસ માટેનો માસ્ટર પ્લાન બનાવી રહ્યા છે. અગાઉ જે ડમરૂ ચોક કહેવાતો હતો જે સંગમ પછી આવે છે તેનો હોનારતમાં વિનાશ થયો. આ સ્થાનને હવે કેવી રીતે વિકસાવવું અને ત્યાં એવું તે શું કરવું વગેરેને લઈને ચર્ચાઓ કરવામાં આવી. આખરે લાંબી ચર્ચાઓ બાદ પીએમ મોદીના સૂચનથી ત્યાં ‘ઓમ’ પ્રતિક સ્થાપિત કરવાના સૂચનને અનુસરી એ મુજબનું પ્રતિક તૈયાર કરવામાં આવ્યું.

કેવી રીતે તૈયાર થયું આ પ્રતિક

અગાઉ દેહરાદૂન એરપોર્ટ પર આ પ્રકારનું આર્ટવર્ક બનાવ્યું હતું. તેથી કંપનીને ઉત્તરાખંડમાં કામ કરવાનો અનુભવ હતો. અમને તક મળી દહેરાદૂનમાં કામ કર્યુ હોવાથી શરૂઆતમાં તે સરળ લાગ્યું પરંતુ કેદારનાથમાં આ પ્રતિક બનાવવું એટલું સરળ નહોતું. આ સ્થાનની ભૌગોલિક સ્થિતિને કારણે ત્યાં ‘ઓમ’ પ્રતિક બનાવવું અમારા માટે બહુ મોટો પડકાર બન્યું. કારણ કે કેદારનાથ 6 મહિના સુધી બંધ રહે છે અને છ મહિના સુધી આ જગ્યા બરફથી ઢંકાયેલી રહે છે. તેથી, હવામાનની અસ્પષ્ટતાનો સામનો કરી શકે તેવું માળખું બનાવવા માટે કહેવામાં આવ્યું હતું.

8 મહિનાનો થયો સમય

‘ઓમ’ પ્રતિક રાખવાનો વિચાર વર્ષ 2022ના જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી મહિનામાં આવ્યો હતો. અમે તેની સ્થાપના એપ્રિલ 2023માં કરી હતી. તેની યોજના બનાવવામાં અમને 8 મહિના લાગ્યા. કારણ કે, તેના ઘટકોનું વિવિધ સ્થળોએ પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ પરીક્ષણ નાગપુરની VNIT યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર દિલીપ પેશ્વા દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું.

સામગ્રીનો ઉપયોગ કરવા મામલે કર્યો અભ્યાસ

‘ઓમ’ પ્રતિક બનાવવામાં દોઢથી બે મહિનાનો સમય લાગ્યો હતો. સૌથી મહત્વની બાબત એ હતી કે કઈ સામગ્રીનો ઉપયોગ કરવો. સામગ્રીનું વિતરણ કરવામાં આવશે કે નહીં. પિત્તળ બનાવવી હોય તો પિત્તળની રચના શું હોવી જોઈએ. જો ત્યાં બરફ હશે તો કેટલું ઓક્સિડેશન હોવું જોઈએ. તે પિત્તળનું હોવું જોઈએ, તો તેમાં કેટલું નિકલ, જસત અને કોપર હોવું જોઈએ? અમે આ બધાનો અભ્યાસ કર્યો અને તે મુજબ અમે સામગ્રી પસંદ કરી. આ પ્રતિક બનાવવા અમે જર્મનીથી ખાસ સામગ્રી આયાત કરી. તમામ અભ્યાસ અને પ્રયાસના અંતે આખરે ‘ઓમ’ પ્રતિક બનાવવામાં મળી સફળતા.

સ્ટુડિયો, વડોદરાથી સોનપ્રયાગ

આ ‘ઓમ’ પ્રતિક ક કુલ 6000 કિલોગ્રામનું બનેલું છે. ઓમની અંદર સ્ટેનલેસ સ્ટીલ પ્લેટિંગ છે એટલે કે સ્ટેનલેસ સ્ટીલ સ્ટ્રક્ચર અને ટોચ પર સંપૂર્ણ પિત્તળ પ્લેટિંગ. અમે તેને કુલ 17 ભાગોમાં બનાવ્યું છે. અમારો સ્ટુડિયો વડોદરામાં છે. ત્યાંથી તેને સોનપ્રયાગ લઈ જવામાં આવ્યો. ત્યાંથી કેદારનાથ જવા માટે મોટરેબલ રોડ નથી. સોનપ્રયાગથી ચાલીને જવું પડે છે. અમે 200 લોકોની મદદથી કેદારનાથ પહોંચ્યા. આ લોકો માથા પર તમામ અંગો લઈને પહોંચ્યા. વ્યક્તિગત ભાગોનું વજન 150 કિગ્રાથી 400 કિગ્રા છે.

ભૌગોલિક સ્થિતિ પડકારજનક

આ ભાગોને ત્યાં મેળવવું ખૂબ જ પડકારજનક હતું. કારણ કે વરસાદ પડી રહ્યો હતો, બરફ પડી રહ્યો હતો. તે સમયે કેદારનાથ યાત્રા શરૂ થઈ ન હતી. ચારે બાજુ બરફ હતો. તે સમયે અમે તમામ ભાગો સાથે આવી પહોંચ્યા હતા. જ્યારે મંદિરના દરવાજા ખુલ્યા, અમે તેની સ્થાપના કરી. ત્રણ કલાકારો દ્વારા ડિઝાઇન કરવામાં આવી છે. લગભગ 10-12 કામો થયા. જુદા જુદા સમયે જુદા જુદા લોકો કામ કરતા હતા. કેટલાક લોકોએ બફિંગનું કામ કર્યું જ્યારે 3 લોકોએ પોલિશિંગનું કામ કર્યું. તેને બનાવનાર ત્રણ મુખ્ય કલાકારો હતા. તેમાં કામદારો અને વેલ્ડરનો સમાવેશ થાય છે (3 લોકો મુંબઈથી આવ્યા હતા). કુલ 22-24 લોકોએ કામ કર્યું. ત્યાં 200 લોકોને ત્યાં લઈ જવાના હતા.

અદભૂત કલાનો નમૂનો

કેદારનાથ ઝોન 5 માં આવે છે, તેથી ઘણી બાબતોનું ધ્યાન રાખવામાં આવ્યું છે. તેનો પાયો અને માળખું IIT રૂરકી અને IIT BHU દ્વારા મંજૂર અને ભારાંકિત કરવામાં આવ્યું હતું. ‘ઓમ’ પ્રતિક એન્જિનિયરિંગ અને કલાનો અદભૂત અજાયબી છે.