Swami Vivekananda : ભારતના આધ્યાત્મિક ગુરુ સ્વામી વિવેકાનંદની જન્મજયંતિ 12 જાન્યુઆરીએ ઉજવવામાં આવી રહી છે. આ દિવસને દેશમાં રાષ્ટ્રીય યુવા દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. સ્વામી વિવેકાનંદનું જીવન દરેક માટે આદર્શ છે. તેમની વાણી અને અમૂલ્ય વિચારો યુવાનો માટે સફળતાના મંત્ર સમાન છે. ભગવાન અને જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ માટે, સ્વામી વિવેકાનંદ દુન્યવી ભ્રમણા છોડીને ભગવાન અને જ્ઞાનની પ્રાપ્તિના માર્ગ પર ચાલ્યા. તેમણે ગુરુ રામકૃષ્ણ પરમહંસના શિષ્ય બન્યા પછી જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું. દરેક વ્યક્તિના જીવનમાં આ જ્ઞાનને આત્મસાત કરવા માટે, વિવેકાનંદે પ્રેરણાત્મક સંદેશા આપવાનું શરૂ કર્યું. સ્વામી વિવેકાનંદના જીવન સાથે જોડાયેલી આવી ઘણી રસપ્રદ વાતો છે, જે દરેક માટે સફળતાનો મંત્ર બની શકે છે.
કોલકાતામાં જન્મેલા વિવેકાનંદનું (Swami Vivekananda) સાચું નામ નરેન્દ્ર નાથ હતું. તેમની માતા ધાર્મિક મહિલા હતી, જે પૂજા પાઠમાં ધ્યાન કરતી હતી. બાળપણથી જ નરેન્દ્રનાથ તેમની માતાના વર્તન અને વર્તનથી ખૂબ પ્રભાવિત હતા. આની અસર એ થઈ કે માત્ર 25 વર્ષની નાની ઉંમરે જ સાંસારિક મોહનો ત્યાગ કરીને નિવૃત્તિ લઈને જ્ઞાનની શોધમાં નીકળી પડ્યા.
1890માં જ્યારે સ્વામી વિવેકાનંદ હિમાલયના પ્રવાસે હતા ત્યારે સ્વામી અખંડાનંદ પણ તેમની સાથે હતા. એક દિવસ સ્વામી વિવેકાનંદ કડીઘાટમાં પીપળના ઝાડ નીચે તપસ્યામાં મગ્ન હતા, જ્યારે તેમને આ સ્થાન પર જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું. ત્યાંથી સ્વામી વિવેકાનંદ અલ્મોડાથી ચાલતા ચાલતા થોડે દૂર કબ્રસ્તાનમાં પહોંચ્યા અને ભૂખ અને થાકને કારણે બેભાન થઈ ગયા. એક ફકીરે તેને કાકડી ખવડાવી, જેનાથી તે હોશમાં આવ્યા.
ભારતના ઈતિહાસમાં દેશ માટે આ એક મોટી સિદ્ધિ અને ગૌરવની વાત હતી કે 11 સપ્ટેમ્બર 1893ના રોજ સ્વામી વિવેકાનંદે અમેરિકાના શિકાગો શહેરમાં યોજાયેલી ધર્મ સંસદમાં ભારત વતી ભાગ લીધો હતો. આ ધર્મ પરિષદમાં વિવેકાનંદે હિન્દીમાં ભાષણની શરૂઆત ‘અમેરિકાના ભાઈઓ અને બહેનો’ કહીને કરી હતી. તેમના વક્તવ્ય બાદ આખો હોલ બે મિનિટ તાળીઓના ગડગડાટથી ગુંજી ઉઠ્યો હતો.
એકવાર જ્યારે સ્વામીજી અલવરના મહારાજાના દરબારમાં પહોંચ્યા ત્યારે તેમણે રાજા દ્વારા શિકાર કરાયેલા ઘણા પ્રાણીઓના લેખો અને ચિત્રો જોયા. સ્વામીજીએ કહ્યું, ‘એક પ્રાણી પણ બીજા પ્રાણીને બિનજરૂરી રીતે મારતું નથી, તો પછી તમે માત્ર આનંદ માટે શા માટે મારી નાખો છો? મને તે અર્થહીન લાગે છે. મંગલ સિંહે સ્મિત સાથે જવાબ આપ્યો, ‘તમે જે મૂર્તિઓની પૂજા કરો છો તે માટી, પથ્થર કે ધાતુના ટુકડા સિવાય બીજું કંઈ નથી. મને આ મૂર્તિપૂજા અર્થહીન લાગે છે. હિંદુ ધર્મ પર સીધો હુમલો જોઈને સ્વામીજીએ રાજાને સમજાવ્યું કે હિંદુઓ માત્ર ભગવાનની જ પૂજા કરે છે, તેઓ મૂર્તિઓનો પ્રતીક તરીકે ઉપયોગ કરે છે.
વિવેકાનંદે રાજાના મહેલમાં તેમના પિતાની તસવીર જોઈ. સ્વામીજી આ તસવીરની નજીક પહોંચ્યા અને દરબારના દિવાનને તેના પર થૂંકવા કહ્યું. આ જોઈને રાજા ગુસ્સે થઈ ગયા. તેણે કહ્યું, ‘તમે તેને મારા પિતા પર થૂંકવાનું કેવી રીતે કહ્યું? ક્રોધિત રાજાને જોઈને સ્વામીજી માત્ર હસ્યા અને જવાબ આપ્યો, ‘તારા પિતા ક્યાં છે? આ માત્ર એક પેઇન્ટિંગ છે – કાગળનો ટુકડો, તમારા પિતાનો નહીં.’ આ સાંભળીને રાજાને આશ્ચર્ય થયું કારણ કે તે મૂર્તિપૂજા અંગેના રાજાના પ્રશ્નનો તાર્કિક જવાબ હતો. સ્વામીજીએ આગળ સમજાવ્યું, ‘જુઓ મહારાજ, આ તમારા પિતાનું ચિત્ર છે, પણ જ્યારે તમે તેને જુઓ છો, ત્યારે તે તમને તેમની યાદ અપાવે છે, અહીં આ ચિત્ર ‘પ્રતિક’ છે. હવે રાજાને પોતાની મૂર્ખાઈનો અહેસાસ થયો અને તેણે સ્વામીજી પાસે તેમના વર્તન માટે માફી માંગી.
સ્વામી વિવેકાનંદના ભાષણના મુખ્ય મુદ્દાઓ
‘મારા અમેરિકાના ભાઈઓ અને બહેનો, મને ગર્વ છે કે હું એક એવા રાષ્ટ્રનો છું કે જેણે આ પૃથ્વી પરના તમામ રાષ્ટ્રો અને ધર્મોના સતાવાયેલા લોકોને આશ્રય આપ્યો છે.’
‘આપણા દેશની પ્રાચીન સંત પરંપરા વતી હું તમારો આભાર માનું છું. હું તમામ ધર્મોની માતા વતી તમારો આભાર માનું છું અને તમામ જાતિ અને સંપ્રદાયના લાખો અને કરોડો હિન્દુઓ વતી આભાર વ્યક્ત કરું છું. હું કેટલાક વક્તાઓનો પણ આભાર માનું છું જેમણે આ મંચ પરથી કહ્યું કે સહિષ્ણુતાનો વિચાર દૂર પૂર્વના દેશોમાંથી વિશ્વમાં ફેલાયો છે.’
સ્વામી વિવેકાનંદ રોચક વાતો
પીટર નામના ગોરા પ્રોફેસર સ્વામી વિવેકાનંદને નફરત કરતા હતા. સ્વામી તે સમયે તપસ્વી બન્યા ન હતા. એક દિવસ સ્વામીજી ભોજન ખંડમાં ભોજન લઈને પ્રોફેસરની બાજુમાં બેઠા. તેના વિદ્યાર્થીના રંગથી ચિડાઈને પ્રોફેસરે કહ્યું, ‘ડુક્કર અને પક્ષી સાથે જમવા નથી બેસતા.’ વિવેકાનંદજીએ જવાબ આપ્યો, ‘પ્રોફેસર ચિંતા કરશો નહીં, હું ઉડી જઈશ’ અને આટલું કહીને તેઓ બીજા ટેબલ પર બેસી ગયા. પીટર ગુસ્સાથી લાલ થઈ ગયો.
જ્યારે બુદ્ધિ પર પૈસા પસંદ કરવામાં આવ્યા – પ્રોફેસરે તેના અપમાનનો બદલો લેવાનું નક્કી કર્યું. બીજા દિવસે ક્લાસમાં તેમણે સ્વામીજીને એક પ્રશ્ન પૂછ્યો, ‘શ્રી દત્ત, જો તમે રસ્તા પર ચાલી રહ્યા હતા અને તમને રસ્તામાં બે પેકેટ મળ્યા, એક થેલી જ્ઞાનની અને બીજી પૈસાની, તો તમે કયું લેશો? સ્વામીજીએ જવાબ આપ્યો, ‘તે સ્વાભાવિક છે કે હું મની પેકેટ લઈશ.’ મિસ્ટર પીટર વ્યંગાત્મક રીતે હસ્યા અને કહ્યું, ‘હું, તમારી જગ્યાએ, જ્ઞાનનું પેકેટ લઈ ગયો હોત. સ્વામીજીએ માથું હલાવીને જવાબ આપ્યો, ‘દરેક વ્યક્તિ તેની પાસે જે નથી તે લે છે.’
વારંવારના અપમાનને કારણે પ્રોફેસરના ગુસ્સાની કોઈ સીમા ન રહી. તેણે ફરી એકવાર બદલો લેવાનું નક્કી કર્યું. પરીક્ષા દરમિયાન, જ્યારે તેણે સ્વામીજીને પરીક્ષાનું પેપર આપ્યું, ત્યારે તેણે તેને ‘ઇડિયટ’ લખેલું હતું. થોડીવાર પછી, સ્વામી વિવેકાનંદ ઊભા થયા, પ્રોફેસર પાસે ગયા અને તેમને આદરભર્યા સ્વરમાં કહ્યું, ‘મિસ્ટર પીટર, તમે આ કાગળ પર તમારી સહી કરી છે પણ મને ગ્રેડ નથી આપ્યો.’
