આર્ટેમિસ મિશનમાં નાસા શું કરવા જઈ રહ્યું છે?

ચીને ચંદ્રને લઈને એક મોટી યોજના બનાવી છે
પ્રજ્ઞાન અને યુટુ 2 રોવર્સ વચ્ચેનું અંદાજિત અંતર કેટલું છે?
ભારતનું પ્રજ્ઞાન અને ચીનનું યુટુ 2 ચંદ્ર પર એકમાત્ર રોવર્સ છે.

અમેરિકાની સ્પેસ એજન્સી નાસાએ પણ ચંદ્ર પર બેઝ બનાવવાની ચીનની વધી રહેલી તૈયારીઓને પરાસ્ત કરવા માટે કમર કસી છે. નાસા તેના એક પછી એક લોન્ચ થનારા આર્ટેમિસ મિશન દ્વારા ફરીથી ચંદ્ર પર મનુષ્યને લેન્ડ કરવા જઈ રહ્યું છે. નાસાના ડેપ્યુટી એડમિનિસ્ટ્રેટર પામ મેલરોયે અઝરબૈજાનમાં આયોજિત ઈન્ટરનેશનલ એસ્ટ્રોનોટિકલ કોંગ્રેસની બેઠકમાં આ તૈયારી અંગે મોટી અપડેટ આપી હતી. તેમણે કહ્યું કે આર્ટેમિસ-2, આર્ટેમિસ-3 અને આર્ટેમિસ-4ના હાર્ડવેર પર કામ ખૂબ જ ઝડપથી ચાલી રહ્યું છે. આટલું જ નહીં, આર્ટેમિસ-2 માટે જઈ રહેલા રોકેટમાં એન્જિન ઉમેરવામાં આવ્યું છે.

આ બેઠકમાં ભારત, ચીન અને જાપાન સહિત વિશ્વના ઘણા દેશોના પ્રતિષ્ઠિત વૈજ્ઞાનિકો અને અવકાશ એજન્સીઓના અધિકારીઓ ભાગ લઈ રહ્યા છે. નાસાના અધિકારીએ જણાવ્યું કે આર્ટેમિસ-2 મિશન SLS રોકેટની મદદથી લોન્ચ કરવામાં આવશે. આ સિવાય આ મિશન સાથે જોડાયેલી ટીમે તાજેતરમાં અનેક કવાયત હાથ ધરી છે. નાસાના અધિકારીએ કહ્યું કે આર્ટેમિસ મિશન માટે હાર્ડવેર પર કામ જર્મનીના બ્રેમેનમાં ચાલી રહ્યું છે. નાસા ફરી એકવાર ચંદ્ર પર વિજય મેળવવા માટે આર્ટેમિસ મિશનની સંપૂર્ણ લાઇન તૈનાત કરવા જઈ રહ્યું છે.

નાસાનું આર્ટેમિસ 1 મિશન પૂર્ણ થઈ ચૂક્યું છે. આ અંતર્ગત વર્ષ 2022માં સ્પેસક્રાફ્ટ ક્રૂ વગર ઉડાન ભરી હતી. તે પ્રદક્ષિણા કરી હતી અને ચંદ્રની બહાર મુસાફરી કરી હતી. હવે નાસાએ આગામી મિશનની તૈયારી શરૂ કરી દીધી છે. આર્ટેમિસ-2 મિશન હેઠળ, આ રોકેટ ક્રૂ સાથે ઉડાન ભરશે અને મનુષ્યને અંતરિક્ષમાં એવા સ્થાનો પર લઈ જશે જ્યાં તેઓ હજી ગયા નથી. આર્ટેમિસ-3 મિશન હેઠળ 1972માં ઉતરેલા અપોલો 17 પછી ચંદ્ર પર આ પ્રથમ લેન્ડિંગ હશે.

નાસા પ્રથમ મહિલા અવકાશયાત્રીને ચંદ્ર પર ઉતારવા માંગે છે. આ દરમિયાન એક અશ્વેત અવકાશયાત્રી પણ મિશનનો ભાગ હશે. આ તમામ અવકાશયાત્રીઓ એક સપ્તાહ સુધી ચંદ્રની સપાટી પર રહેશે અને ત્યાં વિવિધ પદ્ધતિઓનો અભ્યાસ કરશે. આ પછી તેઓ પૃથ્વી પર પાછા ફરશે. આર્ટેમિસ-4 હેઠળ, ચંદ્ર પર સ્પેસ સ્ટેશન ગેટવે બનાવવા માટે મુખ્ય ભાગ મોકલવામાં આવશે. તેમજ વધુ બે અવકાશયાત્રીઓને ત્યાં ઉતારવામાં આવશે. આ પછી, આર્ટેમિસ-5 મિશન શરૂ થશે, જેના દ્વારા અન્ય મહત્વપૂર્ણ ભાગને સ્પેસ સ્ટેશન ગેટવે પર મોકલવામાં આવશે. આ સમય દરમિયાન, ત્રીજા અવકાશયાત્રીને પણ ચંદ્ર પર મોકલવામાં આવશે.

આ દરમિયાન ચીને પણ ચંદ્ર પર એક પછી એક અનેક મિશન મોકલવાની જાહેરાત કરી છે. ચીન પહેલા ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ સુધી પહોંચવા માંગે છે. આ પછી ચીન ચંદ્ર પર સ્પેસ સ્ટેશન બનાવવાની પણ યોજના ધરાવે છે. આ માટે ચીને રશિયા સહિત વિશ્વના ઘણા દેશો સાથે હાથ મિલાવ્યા છે. ચીન ચંદ્ર પર હાજર બરફને શોધવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. ચીનનું Chang’e 6 અવકાશયાન આવતા વર્ષે લોન્ચ કરવામાં આવશે અને તે ચંદ્રની કાળી બાજુથી નમૂનાઓ લાવશે. આ પછી, વર્ષ 2026 માં ચાંગ ઇ 7 મિશન અને વર્ષ 2028 માં ચાંગ ઇ 8 મિશન શરૂ કરવાની યોજના છે. ચીને વર્ષ 2030 સુધીમાં ચંદ્ર પર બેઝ બનાવવાની યોજના બનાવી છે. આ પહેલા તે અવકાશયાત્રીઓને ચંદ્ર પર મોકલશે.

ભારત અને ચીન વચ્ચેની દુશ્મનાવટ અવકાશમાં વિસ્તરી છે. ગયા મહિને ચંદ્ર પર ચંદ્રયાન-3 ના સફળ લેન્ડિંગ સાથે , ભારત ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવની નજીક અવકાશયાન મૂકનાર પ્રથમ દેશ બની ગયો છે અને ચંદ્રના દક્ષિણમાં ઉતરાણ માટે ચીનનો રેકોર્ડ તોડ્યો છે.જોકે, ચીનના એક ટોચના વૈજ્ઞાનિકે હવે એવો દાવો કર્યો છે કે ચંદ્રયાન-3નું લેન્ડિંગ સાઈટ ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર નથી, ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ ક્ષેત્રમાં નથી અને ચંદ્ર દક્ષિણ ધ્રુવ પ્રદેશની નજીક નથી.

ચીનના ચંદ્ર સંશોધન કાર્યક્રમના પિતા તરીકે વખાણાયેલા ઓયુઆંગ ઝિયુઆને જણાવ્યું હતું કે ચંદ્રયાન-3 લેન્ડિંગ સાઈટ, 69 ડિગ્રી દક્ષિણ અક્ષાંશ પર, ધ્રુવની નજીક ક્યાંય ન હતી, જેને 88.5 અને 90 ની વચ્ચે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવી હતી.પૃથ્વી પર, 69 ડિગ્રી દક્ષિણ એન્ટાર્કટિક વર્તુળની અંદર હશે, પરંતુ વર્તુળનું ચંદ્ર સંસ્કરણ ધ્રુવની ખૂબ નજીક છે. ચંદ્રયાન-3 ધ્રુવીય ક્ષેત્રથી 619 કિલોમીટર (385 માઇલ) દૂર હતું, ઓયાંગે જણાવ્યું હતું.

ચંદ્રયાન-3 ના સફળ ઉતરાણ પછી , બેઇજિંગ સ્થિત વરિષ્ઠ અવકાશ નિષ્ણાત પેંગ ઝિહાઓએ કહ્યું કે ચીન પાસે ઘણી સારી ટેક્નોલોજી છે, બ્લૂમબર્ગે અહેવાલ આપ્યો છે. “ચીનનો અવકાશ કાર્યક્રમ 2010 માં ચાંગ’ઇ-2ના પ્રક્ષેપણ પછીથી સીધા જ પૃથ્વી-ચંદ્ર સ્થાનાંતરણ ભ્રમણકક્ષામાં ભ્રમણકક્ષા અને લેન્ડર્સ મોકલવામાં સક્ષમ છે, એક દાવપેચ જે ભારતે તેના પ્રક્ષેપણ વાહનોની મર્યાદિત ક્ષમતાને જોતાં હજુ સુધી પહોંચાડવાનું બાકી છે. ચીન જે એન્જિનનો ઉપયોગ કરે છે તે પણ વધુ અદ્યતન છે,” ઝિહાઓએ કહ્યું.

તેમ છતાં, ભારતનું ચંદ્રયાન-3 અન્ય અવકાશયાન કરતાં દક્ષિણમાં ઘણું દૂર ગયું. હાલમાં, ISRO ચંદ્રયાન-3 ના વિક્રમ લેન્ડર અને પ્રજ્ઞાન રોવર સાથે સંપર્ક સ્થાપિત કરવાની રાહ જોઈ રહ્યું છે. ભારતીય અવકાશ એજન્સી ચંદ્ર પર આગામી સૂર્યાસ્ત સુધી ચંદ્રયાન-3 લેન્ડર અને રોવરને પુનર્જીવિત કરવાના પ્રયાસો ચાલુ રાખશે જે 6 ઓક્ટોબરે થવાનું છે.

ચીનનું ચાંગે 4, 2019 માં ચંદ્રની દૂર બાજુ પર ઉતરનાર પ્રથમ, 45 ડિગ્રી દક્ષિણમાં નીચે પહોંચ્યું. 1968માં NASA ની તપાસ, સર્વેયર 7, લગભગ 41 ડિગ્રી દક્ષિણે ચંદ્ર પર પહોંચી હતી.નાસાના એપોલો પ્રોગ્રામ અડધી સદી પહેલા સમાપ્ત થયા પછી પ્રથમ વખત ચંદ્ર પર અવકાશયાત્રીઓને મોકલવાની તેમની આગામી યોજનાઓ માટે યુએસ અને ચીન બંને આ વિસ્તાર તરફ જોઈ રહ્યા છે.

ચંદ્રયાન 3 ના વિક્રમ લેન્ડરના ઐતિહાસિક ટચડાઉન પછી, પ્રજ્ઞાન રોવરને ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવની નજીક અસરકારક રીતે તૈનાત કરવામાં આવ્યું છે. હાલમાં, ચંદ્રની સપાટી પર ભારતના સિવાય એકમાત્ર સક્રિય રોવર ચીનનું યુટુ 2 રોવર છે, જે ચાંગ’ઇ 4 દ્વારા મોકલવામાં આવ્યું છે. તો, આ બે રોવર કેટલા દૂર છે?

ચીને તેના Yutu 2 રોવરની વર્તમાન સ્થિતિ વિશે મર્યાદિત અપડેટ્સ શેર કર્યા છે, જેને ચાઇનીઝમાં જેડ રેબિટ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જો કે, બ્લૂમબર્ગે અહેવાલ આપ્યો હતો કે રોવર હજુ પણ ચંદ્રની સપાટીથી પસાર થઈ રહ્યું છે, અને ઉમેર્યું હતું કે જ્યારે તાપમાન માઈનસ 170 °C થી નીચે જાય છે ત્યારે તે બે અઠવાડિયાની ચંદ્ર રાત્રિ દરમિયાન નીચે પાવર કરે છે.

ચાંગ’ઇ-4 3 જાન્યુઆરી 2019ના રોજ દક્ષિણ ધ્રુવ-એટકીન બેસિનમાં વોન કર્મન ક્રેટરમાં ઉતર્યું, જે ચંદ્રની દૂર બાજુએ નિયંત્રિત લેન્ડિંગ કરનાર પ્રથમ અવકાશયાન બન્યું. નેશનલ એરોનોટિક્સ એન્ડ સ્પેસ એડમિનિસ્ટ્રેશન (NASA) અનુસાર લેન્ડિંગ કોઓર્ડિનેટ્સ 45.4561 S અક્ષાંશ, 177.5885 E રેખાંશ હતા.વિક્રમ લેન્ડર માટે ચંદ્રયાન 3 આયોજિત લેન્ડિંગ સાઇટ 69.367621 S, 32.348126 E હતી અને ઇન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ISRO) એ જણાવ્યું હતું કે તે ઇચ્છિત વિસ્તારમાં સારી રીતે ઉતર્યું છે.

સૈયદ અહેમદ, ભૂતપૂર્વ ISRO નાસા વૈજ્ઞાનિક કે જેઓ હવે હૈદરાબાદ ખાતે XDLINX લેબ માટે કામ કરી રહ્યા છે, તેમણે HT ને જણાવ્યું કે રોવર્સ વચ્ચેનું અંતર આશરે 1,948 કિમી હશે.અન્ય અવકાશ નિષ્ણાત, ષણમુગા સુબ્રમણ્યન ચંદ્ર પરના 2 સક્રિય રોવર વચ્ચેનું અંતર અંદાજે 1,891 કિમી (± 5 કિમીના તફાવત સાથે) ગણે છે, તેમણે ઉમેર્યું કે પૃથ્વીવાસીઓને ચંદ્ર પર સતત બે રોવર મળ્યા હોય તેવી આ પહેલી ઘટના હશે.