- પાકિસ્તાન, ચીને મિઝો આતંકવાદીઓને ઉશ્કેર્યા
- MNF સૈન્ય મથકો કબજે કર્યાં
- ભારતથી સ્વતંત્રતાની ઘોષણા કરી
- વાયુસેનાના બોમ્બમારાથી ભારે વિનાશ સર્જાયો
- મિઝોરમમાં બે દાયકાથી અશાંતિ હતી
‘5 માર્ચ, 1966ના રોજ કોંગ્રેસે મિઝોરમમાં અસહાય લોકો ઉપર વાયુસેનાથી હુમલો કરાવ્યો હતો. શું મિઝોરમના લોકો ભારતના નાગરિક ન હતા? કોંગ્રેસે અહીં નિર્દોષ નાગરિકો પર હુમલો કરાવ્યો હતો. PM નરેન્દ્ર મોદીએ 10 ઓગસ્ટના રોજ અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવનો જવાબ આપતાં આ વાત કરી હતી. મણિપુર હિંસા અંગે વિપક્ષના સવાલો પર પીએમ મોદીએ 57 વર્ષ પહેલાંની આ ઘટનાનો ઉલ્લેખ કર્યો છે.
5 માર્ચ 1966, જગ્યા હાલના મિઝોરમની રાજધાની આઈઝોલ. સવારે સાડા અગિયાર વાગ્યે 4 ફાઈટર પ્લેન્સે શહેરને ચારે બાજુથી ઘેરી લીધું અને બોમ્બમારો શરૂ કરી દીધો. આ કોઈ દુશ્મન દેશનાં વિમાન ન હતાં, પરંતુ ભારતીય વાયુસેનાનાં હતાં. તે સમયે મિઝોરમ આસામનો એક ભાગ હતો અને તેને મિઝો હિલ્સ કહેવામાં આવતું હતું.
આ બોમ્બ વિસ્ફોટ 13 માર્ચ 1966 સુધી ચાલ્યા. આ બોમ્બ ધડાકાને હવે 57 વર્ષથી વધુ સમય થઈ ગયો છે. જોકે, આ કહાનીની શરૂઆત 6 વર્ષ પહેલાં 1960માં શરૂ થઈ ગઈ હતી…
ત્યારે મિઝો હિલ્સ આસામ રાજ્યનો એક ભાગ હતો. તે જ વર્ષે એટલે કે 1960માં, આસામ સરકારે આસામી ભાષાને સત્તાવાર ભાષા તરીકે જાહેર કરી. એટલે કે જેઓ આસામી ભાષા નથી જાણતા તેઓને સરકારી નોકરી મળી શકે નહીં.
મિઝો લોકોએ તેનો વિરોધ શરૂ કર્યો. આ કારણોસર 28 ફેબ્રુઆરી 1961ના રોજ, મિઝો નેશનલ ફ્રન્ટ એટલે કે MNFની રચના કરવામાં આવી, તેના નેતા લાલડેંગા હતા. શરૂઆતમાં MNF એ ધરણાં દ્વારા શાંતિપૂર્ણ રીતે વાત કરી.
1964માં, આસામી ભાષાના અમલને કારણે આસામ રેજિમેન્ટે તેની બીજી બટાલિયનને બરતરફ કરી. તેમાં મોટા ભાગના મિઝો લોકો હતા.
આનાથી મિઝો હિલ્સના લોકો ગુસ્સે થયા અને શાંતિપૂર્ણ વિરોધ કરી રહેલા MNFએ હિંસાનો આશરો લીધો.
આ દરમિયાન બટાલિયનમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવેલા મિઝો MNFમાં જોડાયા. આ લોકોએ સાથે મળીને મિઝો નેશનલ આર્મીની રચના કરી.
સરહદને કારણે મિઝો નેશનલ આર્મીને તત્કાલીન પૂર્વ પાકિસ્તાન અને આજના બાંગ્લાદેશથી હથિયારોના રૂપમાં મદદ મળવા લાગી.
ચીન પણ આ ષડ્યંત્રમાં સામેલ હતું અને MNFને ગુપ્ત રીતે સમર્થન આપી રહ્યું હતું. જ્યારે સુરક્ષા દળોએ કડકાઇ બતાવી ત્યારે મિઝો આતંકવાદીઓ મ્યાનમાર અને પૂર્વ પાકિસ્તાનમાં છુપાઈ ગયા હતા.
સુરક્ષા દળોએ વર્ષ 1963માં રાજદ્રોહના આરોપમાં લાલડેંગાની ધરપકડ કરી હતી. લાલડેંગા પર કેસ ચલાવવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ કોર્ટે તેને નિર્દોષ જાહેર કર્યા હતા. વર્ષ 1965માં પાકિસ્તાને ભારત પર હુમલો કર્યો હતો.
આ પ્રસંગે દબાણ બનાવવા માટે MNFએ વડાપ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીને એક મેમોરેન્ડમ મોકલ્યું હતું. જેમાં લખવામાં આવ્યું હતું કે, ‘મિઝો દેશ ભારત સાથે લાંબા ગાળાના અને શાંતિપૂર્ણ સંબંધો રાખશે કે પછી દુશ્મની ખરીદશે, તેનો નિર્ણય હવે ભારતના હાથમાં છે.’
11 જાન્યુઆરી 1966ના રોજ દેશના વડાપ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીનું તાશ્કંદમાં અવસાન થયું હતું. શાસ્ત્રીના મૃત્યુને 11 દિવસ પણ નથી થયા કે 21 જાન્યુઆરીએ મિઝો નેશનલ ફ્રન્ટ એટલે કે MNF નેતા લાલડેંગાએ ઈન્ડોનેશિયાના રાષ્ટ્રપતિ સુકર્ણોને પત્ર લખ્યો.
તેઓએ લખ્યું કે, ‘અંગ્રેજોના સમયમાં પણ આપણે આઝાદીની સ્થિતિમાં રહ્યા છીએ. અહીં રાજકીય જાગૃતિમાંથી જન્મેલો રાષ્ટ્રવાદ હવે પરિપક્વ થયો છે. હવે આપણા લોકોની એક જ ઈચ્છા છે કે પોતાનો એક અલગ દેશ હોય.
પત્ર લખ્યાના ત્રીજા દિવસે એટલે કે 24 જાન્યુઆરીએ ઈન્દિરા ગાંધી દેશનાં વડાંપ્રધાન બન્યાં. ઇન્દિરા સામે એક અલગ પ્રકારનો પડકાર આવવાનો હતો.
ચાર દિવસ પછી 28 ફેબ્રુઆરી 1966ના રોજ, મિઝો નેશનલ ફ્રન્ટના આતંકવાદીઓએ ભારતીય સુરક્ષા દળોને મિઝોરમમાંથી બહાર કાઢવા માટે ‘ઓપરેશન જેરીકો’ શરૂ કર્યું.
પહેલા આઈઝોલ અને લુંગ્લાઈ ખાતે આસામ રાઈફલ્સ કેન્ટોનમેન્ટ પર હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો.
બીજા દિવસે એટલે કે 29 ફેબ્રુઆરીએ MNF એ ભારતથી સ્વતંત્રતા જાહેર કરી. મિઝો હિલ્સમાં તહેનાત સુરક્ષા દળો અચાનક ઓપરેશન જેરીકો માટે તૈયાર ન હતા.
થોડી જ વારમાં, આતંકવાદીઓએ આઈઝોલમાં સરકારી તિજોરી અને ચંફઈ અને લુંગલાઈ જિલ્લામાં આર્મી બેઝ સહિત મહત્ત્વપૂર્ણ સ્થાનો પર કબજો કરી લીધો.
‘મિઝોરમઃ ધ ડેગર બ્રિગેડ’ પુસ્તકમાં નિર્મલ નિબેદને લખ્યું છે કે MNF આતંકવાદીઓનું મુખ્ય જૂથ આસામ રાઈફલ્સના ઠેકાણા પર સતત ગોળીબાર કરી રહ્યું હતું, જેથી કોઈ બહાર ન નીકળી શકે. બીજી તરફ એક જૂથે સરકારી તિજોરીમાં તોડફોડ કરીને 18 લાખ રૂપિયાની લૂંટ ચલાવી હતી.
સરહદી શહેર ચંફાઈમાં વન આસામ રાઈફલ્સના ઠેકાણા પર મધ્યરાત્રિએ થયેલો હુમલો એટલો ઝડપી થયો કે સૈનિકો પાસે તેમનાં શસ્ત્રો લોડ કરવાનો અને લુંગ્લાઈ અને આઈઝોલને જાણ કરવાનો સમય નહોતો.
આતંકવાદીઓએ તમામ હથિયારો લૂંટી લીધાં હતાં. જેમાં 6 લાઇટ મશીનગન, 70 રાઇફલ્સ, 16 સ્ટેનગન અને 6 ગ્રેનેડ ફાયરિંગ રાઇફલ્સ સામેલ છે. જુનિયર કમિશન્ડ ઓફિસર સાથે 85 જવાનોને બંધક બનાવવામાં આવ્યા હતા.
કોઈક રીતે બે સૈનિકો અહીંથી ભાગવામાં સફળ થયા. આ 2 જવાનોએ હુમલાની જાણકારી આપી હતી. આ દરમિયાન ટેલિફોન એક્સચેન્જને ટાર્ગેટ કરવામાં આવ્યું હતું જેથી આઈઝોલથી ભારત સાથેના તમામ જોડાણો તોડી નાખવામાં આવ્યાં હતાં.
ભારતીય સેના હેલિકોપ્ટર દ્વારા સૈનિકો અને હથિયારોને ત્યાંથી એરલિફ્ટ કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી હતી, પરંતુ MNF તરફથી ફાયરિંગને કારણે મદદ કરી શકી ન હતી.આ પછી, MNF આસામ રાઇફલ્સના મુખ્યાલય પરથી તિરંગો ઉતારીને પોતાનો ધ્વજ ફરકાવ્યો. બીજી તરફ દિલ્હીમાં થોડા દિવસ પહેલાં વડાપ્રધાન બનેલાં ઈન્દિરા ગાંધી પણ આ ઘટનાથી હચમચી ગયાં અને સેનાને જવાબી કાર્યવાહી કરવાનો આદેશ આપ્યો.
5 માર્ચ 1966ના રોજ એરફોર્સનાં 4 ફાઈટર પ્લેનને આઈઝોલમાં MNF આતંકવાદીઓ પર બોમ્બ વિસ્ફોટ કરવાની જવાબદારી આપવામાં આવી હતી. જેમાં ફ્રાન્સમાં બનેલાં 2 ફાઈટર એરક્રાફ્ટ, ડેઈસ ઓરેગોન અને 2 બ્રિટિશ હન્ટર એરક્રાફ્ટનો સમાવેશ થાય છે. આ ઓરેગોન ભારતમાં તુફાની તરીકે ઓળખાય છે.
આસામના તેજપુર, કુમ્બીગ્રામ અને જોરહાટથી ઉડાન ભર્યા બાદ આ ફાઈટર જેટ્સે પહેલા આતંકવાદીઓ પર મશીનગનથી ફાયરિંગ કર્યું હતું. બીજા દિવસે આ લડાયક વિમાનોએ ઉશ્કેરણીજનક બોમ્બનો વરસાદ કર્યો.
આઈએએફના લડાકુ વિમાનોએ આઈઝોલ અને અન્ય વિસ્તારોમાં 13 માર્ચ સુધી બોમ્બમારો કર્યો હતો. આ એરક્રાફ્ટ પાઇલટ્સમાં, બે વ્યક્તિઓ હતી જેમણે પાછળથી ભારતીય રાજકારણમાં નામ કમાવ્યું. એકનું નામ હતું રાજેશ પાઇલટ અને બીજાનું નામ સુરેશ કલમાડી.
બોમ્બમારાથી ગભરાઈને સ્થાનિક લોકોએ પહાડીઓમાં આશરો લીધો હતો. જ્યારે MNF આતંકવાદીઓ મ્યાનમાર અને પૂર્વ પાકિસ્તાનનાં જંગલોમાં છુપાયા હતા. બળવાખોરોને વિખેર્યા બાદ સેનાએ મિઝોરમ પર કબજો જમાવ્યો હતો.
આ ઘટનાને યાદ કરતાં થંગસાંગા જેઓ મિઝો નેશનલ ફ્રન્ટના સભ્ય હતા તેમણે જણાવ્યું હતું કે – બોમ્બમારાથી અમે બધા આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા હતા. અમારું નાનું શહેર અચાનક 4 ફાઈટર જેટથી ઘેરાઈ ગયું. અચાનક ગોળીઓનો વરસાદ શરૂ થયો અને બોમ્બ ફેંકવામાં આવ્યા. સળગતી ઇમારતો પડી ભાંગી અને દરેક જગ્યાએ ધૂળ અને અરાજકતા હતી.
કેટલાક અહેવાલોમાં કહેવામાં આવ્યું હતુ કે આઈઝોલ શહેરમાં આગ લાગી હતી, પરંતુ સદનસીબે આ ઘટનામાં માત્ર 13 નાગરિકોનાં મોત થયાં હતાં. સરકાર અને સેનાએ એ વાતનો પણ ઇનકાર કર્યો હતો કે આઇઝોલમાં બોમ્બ વિસ્ફોટ થયો હતો.
9 માર્ચ 1966ના રોજ કોલકાતાના અખબાર હિન્દુસ્તાન સ્ટાન્ડર્ડના એક અહેવાલમાં વડાંપ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધીને ટાંકવામાં આવ્યું હતું કે ફાઇટર પ્લેનને એરડ્રોપ અને પુરવઠો પૂરો પાડવા માટે મોકલવામાં આવ્યાં હતાં, બોમ્બ વરસાવવા માટે નહીં, પરંતુ સવાલ એ હતો કે પુરવઠો પૂરો કરવા માટે કોઈ ફાઇટર પ્લેન કેમ મોકલે?
એરફોર્સ દ્વારા બોમ્બ છોડવાને લઈને ઈન્દિરા ગાંધી પર પણ સવાલો ઉઠાવવામાં આવ્યા હતા. ‘ધ પ્રિન્ટ’ના પત્રકાર અને સંપાદક શેખર ગુપ્તાએ તેમના લેખમાં ‘વોસ ઇન્દિરા ગાંધી રાઇટ ટુ યૂઝ એર પાવર અગેઇન્સ્ટ હર ઓન કન્ટ્રીમેન? તેમને સંપૂર્ણપણે ક્લીનચીટ આપી.
શેખર ગુપ્તાએ પોતાના લેખમાં લખ્યું છે કે તમારે તમારી જાતને ઈન્દિરા ગાંધીની જગ્યાએ મૂકવી જોઈએ. લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીના મૃત્યુ પછી તેમને સત્તામાં આવ્યાને માત્ર 6 અઠવાડિયાં થયાં હતાં.
પાકિસ્તાન સાથે ભારતનું યુદ્ધ કોઈ ચોક્કસ પરિણામ વિના સમાપ્ત થયાને થોડા મહિના જ થયા હતા.
દક્ષિણમાં દ્રવિડ ચળવળ વેગ પકડી રહી હતી, ચીન અને પાકિસ્તાનના ખુલ્લા સમર્થનથી નાગાલેન્ડમાં અલગતાવાદી દળોએ માથું ઊંચક્યું હતું. આવા સમયે લાલડેંગાએ પણ બળવાનો ઝંડો લહેરાવ્યો હતો.
આ દરમિયાન કેન્દ્ર સરકારે બળવાને ડામવા માટે વધુ એક પગલું ભર્યું. જનરલ સામ માણેકશોના નેતૃત્વમાં નવી યોજના બનાવવામાં આવી હતી. 1967માં બોમ્બ ધડાકાના એક વર્ષ પછી સરકાર દ્વારા એક યોજના અમલમાં મૂકવામાં આવી હતી, જેના હેઠળ ગામડાઓનું પુનર્ગઠન કરવામાં આવ્યું હતું.
આ અંતર્ગત પહાડોમાં રહેતા હજારો મિઝો લોકોને તેમનાં ગામડાઓમાંથી હટાવીને મુખ્ય માર્ગની બંને બાજુએ વસાવવામાં આવ્યા હતા, જેથી ભારતીય વહીવટીતંત્ર તેમના પર નજર રાખી શકે. મિઝોરમનાં કુલ 764 ગામોમાંથી 516 ગામોના રહેવાસીઓને બહાર કાઢવામાં આવ્યા હતા.
માત્ર 138 ગામોનું રૂપાંતર થયું નથી. બોમ્બ ધડાકાએ તે સમયે મિઝો વિદ્રોહને કચડી નાખ્યો હશે, પરંતુ મિઝોરમ આગામી બે દાયકા સુધી અશાંતિમાં રહ્યું.
30 જૂન 1986ના રોજ કેન્દ્ર સરકાર અને MNF વચ્ચે ઐતિહાસિક મિઝો પીસ એકોર્ડ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. તેને રાજીવ ગાંધી સરકારની સૌથી મોટી ઉપલબ્ધિઓમાંની એક ગણવામાં આવે છે. 1987માં મિઝોરમ અલગ રાજ્ય બન્યું. તે જ વર્ષે મિઝોરમમાં પ્રથમ વખત ચૂંટણી યોજાઈ અને લાલડેંગા મિઝોરમના પ્રથમ મુખ્યમંત્રી બન્યા.
આ પણ વાંચો:કોર્પોરેટ કંપની છોડી ‘કૃષ્ણ બન્યો શ્રવણ’,ચેતક પર માતાને કરાવે છે દેવદર્શન
આ પણ વાંચો:SROએ રશિયાને પાઠવ્યા અભિનંદન, લૂના-25 ની સફળતા વિશે કહી આ વાત
આ પણ વાંચો:સામાન્ય નાગરિકોને પક્ષકાર બનવાની તક, આજે પણ સર્વે રહેશે ચાલુ; ધાબા પર તૈનાત સુરક્ષા ગાર્ડ
આ પણ વાંચો:આજે NDA પ્રવક્તાઓની બેઠક, આગામી લોકસભા ચૂંટણી અંગે થશે ચર્ચા; જેપી નડ્ડા રાખશે પોતાની વાત
