ત્રણ રાજ્યોમાં બમ્પર જીત બાદ ભાજપના ત્રણ મોટા નેતાઓને સાઈડલાઈન કરવામાં આવ્યા હતા. છત્તીસગઢમાં રમણ સિંહને વિધાનસભાના સ્પીકર બનાવીને કહેવામાં આવ્યું કે તેમની રાજનીતિ માત્ર આટલા સુધી જ સીમિત છે. મધ્યપ્રદેશમાં પૂર્વ મુખ્યમંત્રી શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ અને રાજસ્થાનમાં વસુંધરા રાજે વિલા મોઢે રહી ગયા, આવી સ્થિતિમાં, બીજો સવાલ એ ઊભો થઈ રહ્યો છે કે એમપી-રાજસ્થાનમાં સીએમ ન બનાવાયા પછી પણ શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ અને વસુંધરા રાજેએ બળવો કેમ ન કર્યો.
ભાજપના બળવાખોર નેતાઓનો ઈતિહાસ
ત્રણ રાજ્યોના ત્રણ નવા મુખ્યમંત્રીઓની જાહેરાત બાદથી સોશિયલ મીડિયા પર ઘણા મીમ્સ વાયરલ થઈ રહ્યા છે. જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે જો કોંગ્રેસને આટલી મોટી જીત મળી હોત અને કોંગ્રેસના પ્રસ્થાપિત નેતાઓને મુખ્યમંત્રી બનાવવામાં ન આવ્યા હોત તો પક્ષ અનેક જૂથોમાં વિખેરાઈ ગયો હોત.
પશ્ચિમ બંગાળના સીએમ મમતા બેનર્જી અને આંધ્રપ્રદેશના સીએમ જગન મોહન રેડ્ડી આના મુખ્ય ઉદાહરણ છે. આ નેતાઓએ કોંગ્રેસ પક્ષ તોડીને પોતાનો પક્ષ બનાવ્યો અને હવે પોતપોતાના રાજ્યોના મુખ્યમંત્રી છે, પરંતુ ભાજપમાં બરાબર ઊલટું છે.
ભાજપમાં બળવો કરનાર તમામ અગ્રણી નેતાઓએ બળવો કર્યા બાદ કાં તો ભાજપના આશ્રયમાં પાછા આવવું પડ્યું હતું અથવા તો તેઓ રાજકારણમાં એટલા હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયા હતા કે તેમણે રાજકારણમાંથી નિવૃત્તિ લેવી પડી હતી.
કેશુભાઈ પટેલે બળવો કર્યો …
ગુજરાતમાં ભાજપના પ્રથમ મુખ્યમંત્રી કેશુભાઈ પટેલ તેનું સૌથી મોટું ઉદાહરણ છે. 2001માં કેશુભાઈ પટેલને હટાવીને નરેન્દ્ર મોદીને મુખ્યમંત્રી બનાવવામાં આવ્યા ત્યારે 2002ની ચૂંટણીમાં તેમને વિધાનસભાની ટિકિટ પણ મળી ન હતી. જો કે, તેમણે રાજ્યસભા દ્વારા કેન્દ્રીય રાજકારણમાં પ્રવેશ કર્યો. પરંતુ 2007માં તેમણે પાર્ટી વિરુદ્ધ બળવો કર્યો અને તેમના સમર્થકોને વિધાનસભા ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસને મત આપવા અપીલ કરી.
તેમણે ભાજપનું સભ્યપદ રિન્યુ પણ ન કરાવ્યું અને વર્ષ 2012માં તેમણે ભાજપ છોડીને નવી પાર્ટી ગુજરાત પરિવર્તન પાર્ટીની રચના કરી. આ પાર્ટીમાંથી તે ચૂંટણી જીતનાર તેમની પાર્ટીના એકમાત્ર ધારાસભ્ય હતા. ત્યારબાદ તેમણે વિસાવદર વિધાનસભામાંથી ભાજપના કનુભાઈ ભાલાળાને હરાવ્યા હતા.
જ્યારે એવું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે વર્તમાન વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી હવે ગુજરાત નહીં પરંતુ દિલ્હી સંભાળશે અને 2014ની લોકસભાની ચૂંટણીમાં નરેન્દ્ર મોદી ભાજપનો વડા પ્રધાનપદનો ચહેરો હશે, ત્યારે કેશુભાઈ પટેલે તેમની પાર્ટીને ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP)માં ભેળવી દીધી. એક વાક્યમાં, ભાજપ સામેના તેમના બળવાએ તેમની રાજનીતિને સંપૂર્ણપણે નષ્ટ કરી દીધી.
કલ્યાણ સિંહે બળવો કરીને પાર્ટી બનાવી
ભાજપના બળવાખોરોની યાદીમાં ઉત્તર પ્રદેશના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી કલ્યાણ સિંહનું પણ મોટું નામ છે. તે સમયે ભાજપનું કેન્દ્રીય નેતૃત્વ અટલ બિહારી વાજપેયી અને લાલકૃષ્ણ અડવાણી હતા. વર્ષ 1999માં કલ્યાણ સિંહને ઉત્તર પ્રદેશના મુખ્યમંત્રી પદ પરથી હટાવવામાં આવ્યા હતા, ત્યારબાદ કલ્યાણ સિંહે બળવો કર્યો અને પોતાની નવી પાર્ટી બનાવી અને તેનું નામ રાષ્ટ્રીય ક્રાંતિ પાર્ટી રાખ્યું.
જો કે, ત્રણ વર્ષમાં, કલ્યાણ સિંહ સમજી ગયા કે તેઓ નવી પાર્ટીના બળ પર રાજકારણમાં કંઈ હાંસલ કરી શકશે નહીં, તેથી 2004માં તેઓ ભાજપમાં પાછા ફર્યા. તે સમયે તેઓ લોકસભાની ચૂંટણી પણ લડ્યા હતા અને જીત્યા હતા, પરંતુ 2009માં તેમણે ફરીથી ભાજપ છોડી દીધું હતું.
તેમણે પોતે સમાજવાદી પાર્ટીને સમર્થન આપ્યું હતું. કલ્યાણ સિંહના પુત્ર રાજવીર સપામાં જોડાયા અને 2009માં સપાના સમર્થનથી એટાહથી સ્વતંત્ર સાંસદ બન્યા. આ પછી, તેમનો મુલાયમ સિંહ યાદવ સાથે અણબનાવ થયો અને તેમની પોતાની નવી પાર્ટી બનાવવાની જાહેરાત કરી, જેને તેમણે જન ક્રાંતિ પાર્ટી નામ આપ્યું, પરંતુ 2014 માં ફરીથી ભાજપમાં જોડાયા.
ભાજપે તેમના પુત્રને સાંસદ બનાવ્યા અને કલ્યાણ સિંહને રાજ્યપાલ બનાવ્યા. બળવાની રાજનીતિ પર નજર કરીએ તો સ્પષ્ટ થાય છે કે કલ્યાણ સિંહે બળવાખોર બનીને કંઈ હાંસલ કર્યું નથી, જ્યારે તેઓ ભાજપમાં જોડાયા ત્યારે તેમના પુત્રો સાંસદ બન્યા અને તેઓ પોતે રાજ્યપાલ બન્યા.
ઉમા ભારતી અને લાલ કૃષ્ણ અડવાણી
મધ્યપ્રદેશના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી ઉમા ભારતીના વિદ્રોહની કહાની પણ આવી જ છે. 2003માં મધ્યપ્રદેશમાં ભાજપને સત્તામાં લાવનાર ઉમા ભારતી મુખ્યમંત્રી બન્યા, પરંતુ એક વર્ષમાં તેમના પર ધરપકડની તલવાર લટકી ગઈ. જ્યારે 10 જૂના કેસોમાં તેમની ધરપકડ કરવામાં આવી ત્યારે તેમણે ઓગસ્ટ 2004માં તેમના પદ પરથી રાજીનામું આપવું પડ્યું હતું.
થોડા દિવસો બાદ ભાજપ કાર્યાલયમાં લાલકૃષ્ણ અડવાણી સાથે ઝઘડો થતાં ઉમા ભારતીને પાર્ટીમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવી હતી. સંઘની દરમિયાનગીરીને કારણે ઉમા ભારતીનું સસ્પેન્શન રદ કરવામાં આવ્યું હોવા છતાં, તેમણે ભાજપના ટોચના નેતૃત્વ સામે બળવાખોર વલણ અપનાવવાનું ચાલુ રાખ્યું હતું. તેમની એક જ માંગ હતી કે મધ્યપ્રદેશમાં શિવરાજ સિંહ ચૌહાણને હટાવીને ઉમા ભારતીને ફરીથી મુખ્યમંત્રી બનાવવામાં આવે. કેન્દ્રીય નેતૃત્વ આ માટે તૈયાર નહોતું, પરિણામ એ આવ્યું કે ઉમા ભારતીને ફરીથી પાર્ટીમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યા.
આ પછી, તેણીએ એક નવી પાર્ટી, ભારતીય જનશક્તિ પાર્ટીની રચના કરી અને દાવો કર્યો કે તેમની પાર્ટી સંઘની વિચારધારા પર ચાલશે અને સંઘના વડા મોહન ભાગવતને તેમની પાર્ટીનું સમર્થન હતું, પરંતુ આ પાર્ટીના કારણે ઉમા ભારતીને કંઈપણ પ્રાપ્ત થયું નહીં.
મજબૂરીમાં, ઉમા ભારતી જૂન 2011માં ફરીથી ભાજપમાં પાછા ફર્યા અને પછી 2012ની ઉત્તર પ્રદેશ વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ઉમા ભારતીને મુખ્યમંત્રીનો ચહેરો જાહેર કરવામાં આવ્યો. 2014માં ઉમા ભારતી સાંસદ બન્યા અને પછી મોદી સરકારમાં મંત્રી પણ બન્યા. તેઓ હજુ પણ ભાજપમાં છે, કારણ કે તેઓ જાણે છે કે બળવાથી તેમને કંઈ જ મળવાનું નથી.
બાબુ લાલ મરાંડીએ પણ બળવો કર્યો
ઝારખંડના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી બાબુલાલ મરાંડીએ પણ પાર્ટી સામે બળવો કર્યો છે. તેઓ ઝારખંડના પ્રથમ મુખ્યમંત્રી રહી ચૂક્યા છે. 2004માં મુખ્યમંત્રી પદ છોડીને સાંસદ બન્યા પછી પણ તેમણે ભાજપ વિરુદ્ધ બળવાખોર વલણ અપનાવ્યું અને 2006માં તેમણે ભાજપથી અલગ થઈને ઝારખંડ વિકાસ મોરચાના નામથી નવી પાર્ટી બનાવી.
2009માં તેઓ તેમની પાર્ટીમાંથી સાંસદ પણ બન્યા હતા, પરંતુ 2014માં રાજકારણના કેન્દ્રમાં પીએમ નરેન્દ્ર મોદીના આગમન સાથે બાબુ લાલ મરાંડીનું રાજકારણ પણ ચરમસીમાએ પહોંચી ગયું હતું. વર્ષ 2020માં બાબુ લાલ મરાંડીએ તેમની પાર્ટીને ભાજપમાં ભેળવી દીધી અને હવે તેઓ ઝારખંડમાં વિપક્ષના નેતાની ભૂમિકામાં છે.
યેદિયુરપ્પાએ રાજીનામું આપવું પડ્યું
બીજેપીના અન્ય બળવાખોર કર્ણાટકના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી બીએસ યેદિયુરપ્પાને કોઈ કેવી રીતે ભૂલી શકે. આ એ જ બીએસ યેદિયુરપ્પા છે, જેમણે કર્ણાટકમાં સાયકલ ચલાવીને ભાજપને મજબૂત કર્યો અને મુખ્યમંત્રી પદ સુધી પહોંચ્યા. લોકાયુક્તની તપાસમાં દોષી સાબિત થયા બાદ તેમણે મુખ્યમંત્રી પદેથી રાજીનામું આપવું પડ્યું હતું.
આ રાજીનામા માટે લાલકૃષ્ણ અડવાણીથી લઈને રાજનાથ સિંહ, નીતિન ગડકરી અને વેંકૈયા નાયડુએ તેમને મનાવવા માટે ઘણી મહેનત કરવી પડી હતી. જોકે, યેદિયુરપ્પાએ પણ રાજીનામું આપી દીધું હતું અને જેલમાં જવું પડ્યું હતું. 25 દિવસ પછી તે જેલમાંથી બહાર આવ્યો અને ભાજપ સામે બળવો કર્યો.
તેણે પોતાનો નવો પક્ષ પણ બનાવ્યો હતો, પરંતુ મોદી યુગમાં ફરીથી ભાજપમાં સ્વિચ કર્યા હતા. પહેલા સાંસદ અને પછી મુખ્યમંત્રી બન્યા. હવે તેમનો વારસો તેમના પુત્ર દ્વારા સંભાળવામાં આવી રહ્યો છે જે કર્ણાટકમાં ભાજપના પ્રદેશ અધ્યક્ષ બન્યા છે.
કર્ણાટકના મુખ્યમંત્રી રહી ચૂકેલા જગદીશ શેટ્ટર બીએસ યેદિયુરપ્પાના ખાસ હતા. યેદિયુરપ્પાએ તેમને મુખ્યમંત્રી બનાવ્યા હતા, પરંતુ જ્યારે 2023ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ભાજપે તેમને ટિકિટ ન આપી, ત્યારે તેઓ બળવો કરીને કોંગ્રેસમાં જોડાયા. તેઓ ચૂંટણી લડ્યા અને કોંગ્રેસની લહેરમાં હારી પણ ગયા. મજબૂરીમાં કોંગ્રેસે તેમને વિધાન પરિષદના સભ્ય બનાવ્યા છે. દેખીતી રીતે જ જગદીશ શેટ્ટરને બળવાથી બહુ ફાયદો ન થયો. દિલ્હીના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી મદનલાલ ખુરાનાની પણ આવી જ હાલત હતી.
દિલ્હીના સીએમને ભાજપે પાર્ટીમાંથી હાંકી કાઢ્યા
દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી પદ પરથી હટી ગયા બાદ મદનલાલ ખુરાનાને અટલ બિહારી વાજપેયી સરકારમાં મંત્રી બનાવવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ તેમણે વારંવાર કેન્દ્રીય નેતૃત્વ અને ખાસ કરીને ભાજપના પ્રમુખ લાલકૃષ્ણ અડવાણી સામે બળવાખોર વલણ અપનાવ્યું હતું. પરિણામ એ આવ્યું કે તેને પાર્ટીમાંથી બહાર ફેંકી દેવામાં આવ્યો. જો કે તેઓ ભાજપમાં પાછા આવ્યા, તેમ છતાં તેમનું વલણ એવું જ રહ્યું અને પછી બીજી વખત જ્યારે ભાજપે તેમને પક્ષમાંથી હાંકી કાઢ્યા ત્યારે તેઓ ક્યારેય રાજકારણમાં પાછા ફર્યા નહીં.
હવે વિદ્રોહની આ બધી વાતો માત્ર પુસ્તકોમાં જ નોંધાયેલી નથી, પરંતુ એક પછી એક રાજકારણની સીડી ચડી ચૂકેલા ભાજપના તમામ નેતાઓ આ વાર્તાઓ જાણે છે. શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ હોય, વસુંધરા રાજે સિંધિયા હોય કે રમણ સિંહ હોય, તેઓ જાણે છે કે જેઓ ભાજપ સામે બળવો કરે છે તેઓ કંઈ હાંસલ કરતા નથી. હા, જો તેઓ ભાજપ સાથે જ રહેશે તો તેમને હંમેશા સાંસદ, કેન્દ્રમાં મંત્રી કે રાજ્યના રાજ્યપાલ બનવાની તક મળશે.
આ પણ વાંચોઃ
આ પણ વાંચોઃ
આ પણ વાંચોઃ
