શિયા સેન્ટ્રલ વક્ફ બોર્ડના પૂર્વ અધ્યક્ષ વસીમ રિઝવી આજે ઈસ્લામ છોડીને હિંદુ ધર્મ અપનાવવા જઈ રહ્યા છે. અહેવાલ છે કે, રાષ્ટ્રીય રાજધાની દિલ્હીને અડીને આવેલા ઉત્તર પ્રદેશના ગાઝિયાબાદમાં સ્થિત દશના દેવી મંદિરના મહંત યતિ નરસિમ્હાનંદ ગિરી તેમને સનાતન ધર્મ અપનાવશે. જો કોઈ હિંદુ બનવા માંગે છે, તો તેની પ્રક્રિયા શું છે? શું કોઈ અન્ય ધર્મના વ્યક્તિને મંદિરમાં કોઈ વિધિ હેઠળ હિંદુ બનાવી શકાય? હિન્દુ બનવાની પ્રક્રિયા અને પદ્ધતિ શું છે?
સૌ પ્રથમ, તમારે સમજવું જોઈએ કે હિંદુ હોવું એ જીવનશૈલી છે, તેથી તેની ફિલસૂફી અને આધ્યાત્મિકતાને પણ સમજવાની જરૂર છે. એ વાત સાચી છે કે કોઈ ખાસ સંસ્કાર કે પ્રક્રિયા હેઠળ મંદિરમાં જઈને સંપૂર્ણ હિન્દુ બનવું શક્ય નથી. તે એક લાંબી અને મુશ્કેલ પ્રક્રિયા છે, તો બીજી તરફ તે ખૂબ જ સરળ પણ છે.
ધર્મ બદલવાની કેટલી રીતો છે?
ધર્મ બદલવાની મુખ્યત્વે બે રીત છે.
– કાયદેસર રીતે ધર્મ પરિવર્તન
– ધાર્મિક સ્થળની મુલાકાત લઈને ધર્મ બદલવો
શું કાયદાકીય રીત?
સૌથી પહેલા ધર્મ બદલવા માટે એફિડેવિટ કરવી પડશે. તેને એફિડેવિટ પણ કહેવામાં આવે છે. વકીલ તેને કોર્ટમાં તૈયાર કરાવે છે. આમાં તમારે તમારું બદલાયેલું નામ, બદલાયેલ ધર્મ અને સરનામું લખવાનું રહેશે. આમાં એડ્રેસ પ્રૂફ અને આઇડેન્ટિટી પ્રૂફ પણ આપવાના છે. તે નોટરાઇઝ્ડ પ્રમાણિત થયેલ છે.
પછી, રાષ્ટ્રીય દૈનિક અખબારમાં, તમારા ધર્માંતરણ વિશેની માહિતીની જાહેરાત પ્રકાશિત કરવાની રહેશે.
તેને સત્તાવાર રીતે રજીસ્ટર કરવા માટે ગેઝેટ ઓફિસમાં અરજી કરવાની રહેશે. દરેક રાજ્યની પોતાની ગેઝેટ ઓફિસ છે. સામાન્ય રીતે આ કામ જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટની કચેરીઓમાંથી કરવામાં આવે છે. તેમાં કેટલાક દસ્તાવેજો અને પાસપોર્ટ સાઇઝના ફોટોગ્રાફ્સ સામેલ છે.
- અરજી કર્યા પછી, સરકારી પ્રક્રિયા પૂર્ણ થવામાં 60 દિવસ લાગી શકે છે. નવું નામ ધર્મની સાથે ગેઝેટમાં નોંધાય છે.
- બદલાયેલા નામ ગેઝેટમાં આવતાની સાથે જ. ધારો કે તમે સત્તાવાર રીતે તમારી પસંદગીના ધર્મમાં જોડાયા છો.
- કાયદાકીય માધ્યમથી કોઈપણ વ્યક્તિ સરળતાથી પોતાનો ધર્મ બદલી શકે છે.
ધાર્મિક સ્થળેથી કેવી રીતે થઇ શકે ધર્મ પરિવર્તન?
જેમાં દરેક ધર્મના ધાર્મિક સ્થળો અને સંસ્થાઓ પોતપોતાના હિસાબે કાર્યક્રમોનું આયોજન કરે છે. જો કોઈ હિંદુ ધર્મ અપનાવવા માંગે છે તો તેના માટે દરેક મંદિરમાં કોઈ સત્તાવાર વ્યવસ્થા નથી. મંદિરના પૂજારી રસ ધરાવતી વ્યક્તિની શુદ્ધિકરણ વિધિ કરીને વ્યક્તિને હિન્દુ બનાવી શકે છે. સંસ્થાકીય રીતે, વિશ્વ હિંદુ પરિષદ અને આર્ય સમાજ મંદિર હિંદુ ધર્મમાં પરિવર્તન માટે વધુ સારા છે. કોઈપણ વ્યક્તિ વિશ્વ હિન્દુ પરિષદ અથવા આર્ય સમાજ મંદિરની મુલાકાત લઈને હિંદુ ધર્મ સ્વીકારવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી શકે છે. આ માટે પૂજાનો પ્રોટોકોલ બનાવવામાં આવ્યો છે. તેને અનુસર્યા પછી કોઈપણ વ્યક્તિ હિન્દુ ધર્મમાં જોડાઈ શકે છે.
ધર્મ પરિવર્તન એ માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં એક વિવાદાસ્પદ મુદ્દો રહ્યો છે. જ્યારે પણ કોઈ ધર્મ બદલાય છે ત્યારે તેની સાથે અનેક પ્રશ્નો પણ ઉભા થાય છે. જો કે આપણો કાયદો કહે છે કે દેશના દરેક નાગરિકને ધર્મની સ્વતંત્રતા છે, એટલે કે તે ગમે તે ધર્મ સાથે રહી શકે છે, પરંતુ આપણે જાણવું જોઈએ કે દેશમાં ધર્મ પરિવર્તનને લઈને કોઈ કાયદો છે કે કેમ અને જો તે કેટલો અસરકારક છે. તે છે.
ભારત એક બિનસાંપ્રદાયિક રાષ્ટ્ર હોવાથી, તે ન તો કોઈ ધર્મનું જતન કરે છે અને ન તો કોઈના અંગત જીવન, માન્યતાને ધાર્મિક રીતે તોડફોડ કરે છે. ધર્મ મૂળભૂત રીતે પસંદગી અને માન્યતાનો વિષય છે. કાયદો કહે છે કે દરેક વ્યક્તિને તેમની પસંદગીનો ધર્મ પસંદ કરવા માટે સ્વતંત્ર છોડવો જોઈએ. ભારતીય બંધારણ તમામ વ્યક્તિઓને કોઈપણ ધર્મનો પ્રચાર અને પાલન કરવાની સ્વતંત્રતા આપે છે. પરંતુ ધર્મ પરિવર્તન એ સમાજ અને રાજકારણમાં સૌથી ગરમ મુદ્દાઓમાંથી એક છે. એવા ઘણા કારણો છે જેના માટે લોકો તેમના ધર્મને પરિવર્તિત કરે છે:
કાયદો કહે છે કે કોઈ પણ વ્યક્તિ પોતાની મરજીથી ધર્મ બદલી શકે છે, તે તેનો અંગત અધિકાર છે.
પરંતુ કાયદો એ પણ કહે છે કે ધાકધમકી કે લાલચ આપીને કોઈનું ધર્માંતરણ કરી શકાતું નથી.
- દેશમાં ઘણા લોકો લગ્ન માટે ધર્મ બદલી નાખે છે
- કેટલાક લોકો પોતાની સગવડ કે વિચારધારાને કારણે ધર્મ બદલી નાખે છે
અલબત્ત, કાયદો કહે છે કે પૈસાની લાલચ આપીને ધર્મ પરિવર્તન કરી શકાતું નથી, પરંતુ દેશમાં મોટા પાયા પર આવું કરવાનો આરોપ લાગ્યો છે.
કેન્દ્રીય સ્તરે, ભારતમાં એવો કોઈ કાયદો નથી કે જે ‘બળજબરીથી ધર્માંતરણ’ના કિસ્સામાં કોઈ મંજૂરીની જોગવાઈ કરે. 1954 માં, ભારતીય ‘ધર્મ પરિવર્તન (નિયમન અને નોંધણી બિલ)’ પસાર કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ ભારે વિરોધને કારણે સંસદ તેને પસાર કરવામાં નિષ્ફળ ગઈ હતી. બાદમાં રાજ્ય કક્ષાએ વિવિધ પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા હતા. 1968માં, ઓરિસ્સા અને મધ્ય પ્રદેશે બળ દ્વારા “ધાર્મિક પરિવર્તનને રોકવા” માટે અમુક કાયદાઓ પસાર કર્યા. ઓરિસ્સાનો ‘પરિવર્તન વિરોધી કાયદો’ વધુમાં વધુ બે વર્ષની જેલ અને દંડની જોગવાઈ કરે છે.
તમિલનાડુ અને ગુજરાત જેવા અન્ય રાજ્યોની સાથે સમાન કાયદાઓ પસાર કરવામાં આવ્યા હતા, જેણે ભારતીય દંડ સંહિતા, 1860ની કલમ 295A અને 298 હેઠળ બળજબરીથી ધર્માંતરણને નોંધનીય ગુનો બનાવ્યો હતો. આ જોગવાઈઓ અનુસાર, બળજબરીથી ધર્માંતરણ માટે જવાબદાર વ્યક્તિને જેલની સજા થશે.
એવા લોકો પણ છે જેઓ કોઈ કારણસર પોતાનો ધર્મ બદલી નાખે છે. આરક્ષણ લાભો મેળવવા માટે, સંસ્થાઓમાં પ્રવેશ માટે, લગ્ન યી છૂટાછેડા માટે. આવા લોકો વિશે કાયદો શું કહે છે? આ અંગે ઐતિહાસિક નિર્ણયો લેવામાં આવ્યા છે.
જો કોઈ હિન્દુ પુરુષ બીજા લગ્નમાં પરિવર્તિત થાય છે, તો આવા લગ્ન હિન્દુ લગ્ન અધિનિયમ, 1955ની કલમ 17 હેઠળ સામૂહિક ધોરણે રદબાતલ ગણાશે અને આવી વ્યક્તિ ભારતીય દંડ સંહિતા, 1860ની કલમ 494 હેઠળ જવાબદાર રહેશે. .
આજની તારીખમાં, માત્ર સાત રાજ્યો એવા છે કે જેઓ ધર્માંતરણ વિરોધી કાયદો પસાર કરવામાં સફળ થયા છે, પરંતુ માત્ર મધ્યપ્રદેશ, ઓડિશા, ગુજરાત, છત્તીસગઢ અને હિમાચલ પ્રદેશ એવા રાજ્યો છે જ્યાં ધર્માંતરણ વિરોધી કાયદા અમલમાં છે. તાજેતરમાં ઝારખંડે ધર્માંતરણ વિરોધી બિલની દરખાસ્ત કરી છે જેનો હેતુ બળજબરીથી થતા ધર્માંતરણ પર પ્રતિબંધ મૂકવાનો છે.
