ભારતમાં બાગાયતી પાકોની ખેતીની પ્રથા વધી રહી છે. નિશ્ચિત આવક મેળવવા માટે ખેડૂતો દર વર્ષે ફળ અને શાકભાજીના બગીચાઓનું વાવેતર પણ કરે છે. સરકાર રાષ્ટ્રીય બાગાયત મિશન જેવી અનેક યોજનાઓ દ્વારા ખેડૂતોને ફળ અને શાકભાજીના બગીચાઓ વાવવા માટે પણ પ્રોત્સાહિત કરી રહી છે. વર્ષ 2022ની વાત કરીએ તો લીંબુના પાકે સૌથી વધુ હેડલાઈન્સ બનાવી છે. ખરાબ હવામાન અને કમોસમી વરસાદને કારણે લીંબુના બગીચાનો આખો પાક બગડી ગયો હતો, જેના કારણે બજારમાં લીંબુના ભાવ આસમાને પહોંચવા લાગ્યા હતા. દરમિયાન લીંબુ ખેડૂતોને પણ ભારે હાલાકી ભોગવવી પડી હતી. જો ખેડૂતો સમય પહેલા તેમના પાકનું સંચાલન કરે તો આ નુકસાન નફામાં બદલાઈ શકે છે.
લીંબુની ખેતી માટે સરકારની મદદ
ભારતમાં બાગાયતી પાકોનું ઉત્પાદન વધારવા માટે ભારત સરકાર ખેડૂતોને દરેક રીતે પ્રોત્સાહિત કરી રહી છે. બગીચાઓમાં વિવિધ કૃષિ કાર્યોમાં મદદ કરવા માટે વિવિધ પ્રકારની યોજનાઓ ચલાવવામાં આવી રહી છે. ઉદાહરણ તરીકે, વાવણી, સિંચાઈ, ખાતરની ખરીદી અને લણણીથી લઈને પાકને બજારમાં પહોંચાડવા સુધી સરકાર આર્થિક મદદ કરે છે. જો લીંબુની ખેતીની વાત કરીએ તો કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા ચલાવવામાં આવતા નેશનલ હોર્ટિકલ્ચર મિશન હેઠળ ખેડૂતોને 50% સુધીની સબસિડીની જોગવાઈ છે. ખેડૂતોને હરિયાણા સરકાર તરફથી લીંબુના બગીચા રોપવા માટે 12000 પ્રતિ હેક્ટરના દરે ગ્રાન્ટ પણ મળી રહી છે.
પાક વીમો તમને નુકસાનથી બચાવશે
આજે સમગ્ર વિશ્વ ગ્લોબલ વોર્મિંગ અને પર્યાવરણીય પ્રદૂષણને કારણે હવામાનની અનિશ્ચિતતાઓ સામે ઝઝૂમી રહ્યું છે. જેની સીધી અસર ખેતી પર પડી રહી છે. ખાસ કરીને કમોસમી વરસાદના કારણે બગીચા અને પાકને ઘણું નુકસાન થાય છે, જેનો બોજ સીધો ખેડૂતો પર પડે છે. ખેડૂતો પરના આ સંકટને ઘટાડવા માટે સરકારે પ્રધાનમંત્રી ફસલ વીમા યોજના બહાર પાડી છે. જે પાકને આફત સામે રક્ષણ પૂરું પાડે છે. આ યોજના હેઠળ ખેડૂતો તેમના પાકનો વીમો લે છે અને દર મહિને નિશ્ચિત પ્રીમિયમની રકમ ચૂકવે છે. બદલામાં, પાકના નુકસાનના કિસ્સામાં, વીમા કંપનીઓ ખેડૂતોને નુકસાન માટે વળતર આપે છે.
બાગકામ માટે યોગ્ય તાલીમ
જો કે લીંબુના પાકમાં જંતુઓ અને રોગોનું જોખમ ઓછું હોય છે, પરંતુ તેના બગીચામાંથી સારું ઉત્પાદન મેળવવા માટે સારી તાલીમ હોવી ખૂબ જ જરૂરી છે. સારી તાલીમ દ્વારા ખેડૂતો પાકમાં આવતી સમસ્યાઓનું સમયસર નિદાન કરી શકે છે. બાગાયતની તાલીમ માટે ખેડૂતો તેમના નજીકના કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દ્રનો સંપર્ક કરી શકે છે. અથવા તમે સરકાર દ્વારા ચલાવવામાં આવતી યોજનાઓ જેમ કે પરમપરાગત કૃષિ વિકાસ યોજના, રાષ્ટ્રીય બાગાયત મિશન, રાષ્ટ્રીય કૃષિ વિકાસ યોજના અને સંકલિત બાગાયત મિશન હેઠળ તમારી નોંધણી કરાવીને યોગ્ય તાલીમ અને નાણાકીય અનુદાનનો લાભ લઈ શકો છો.
ખર્ચ અને આવક
લીંબુના બગીચા રોપવા માટે જુલાઈથી સપ્ટેમ્બર શ્રેષ્ઠ સમય માનવામાં આવે છે, કારણ કે કમોસમી વરસાદને કારણે સિંચાઈનો ખર્ચ પણ બચે છે અને બગીચાને પોષણ પણ મળે છે. જો ખેડૂત ભાઈઓ એક એકર જમીનમાં લીંબુના બગીચા લગાવવા માંગતા હોય તો ત્રણ વર્ષ માટે 20,000 રૂપિયાનો ખર્ચ થાય છે. બીજી તરફ આવકની વાત કરીએ તો આ વર્ષે બજારમાં 200-400 રૂપિયા પ્રતિ કિલોના ભાવે લીંબુનું વેચાણ થયું હતું. પરંતુ સામાન્ય સ્થિતિમાં લીંબુની કિંમત 40-70 રૂપિયા પ્રતિ કિલો સુધી હોય છે. જ્યાં એક ઝાડમાંથી 30-40 કિલો લીંબુ મળે છે. જો તમે ગણતરી કરો તો, લીંબુ પ્રથમ ઉત્પાદન વેચતાની સાથે જ ખેડૂતોને સમૃદ્ધ બનાવી શકે છે.
