કેન્દ્રીય સ્વાસ્થ્ય મંત્રાલયે સામાન્ય લોકોને બજાર કિંમત કરતાં ઓછી કિંમતે આવશ્યક દવાઓ ઉપલબ્ધ કરાવવા માટે 7 વર્ષ પછી આવશ્યક દવાઓની નવી રાષ્ટ્રીય યાદી બહાર પાડી છે. જેમાં 384 દવાઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. આમાં 34 નવી દવાઓનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. આ યાદીમાં પહેલાથી સામેલ 26 દવાઓને બાકાત પણ રાખવામાં આવી છે.
આ સૂચિમાં સામાન્ય રીતે એ દવાઓનો સમાવેશ થાય છે, જે સરકારના આરોગ્ય કાર્યક્રમોનો ભાગ છે. નવી સુધારેલી NLEM 2022માં વધુ કેન્સરની દવાઓ, નવી ડાયાબિટીસ દવાઓ અને પેટન્ટ હેઠળની ચાર દવાઓનો પણ સમાવેશ થાય છે. સહજતા જ પ્રશ્ન થાય કે આ લિસ્ટ શું છે અને સરકારે તેને શા માટે બહાર પાડ્યું છે, તો ચાલો જાણીએ…
આવશ્યક દવાઓની રાષ્ટ્રીય સૂચિ શું છે
આવશ્યક દવાઓની રાષ્ટ્રીય સૂચિ NLEM (National List Of Essential Medicines) નિષ્ણાતો દ્વારા હિતધારકો સાથે પરામર્શ કરીને તૈયાર કરવામાં આવે છે. આ યાદીમાં એવી દવાઓનો સમાવેશ થાય છે જે મોટાભાગની વસ્તીની પ્રાથમિક આરોગ્ય સંભાળની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે જરૂરી છે. તેમાં તે દવાઓનો સમાવેશ થાય છે જે ચોક્કસ સ્થિતિમાં સારવાર માટે શ્રેષ્ઠ છે. આ સાથે, તેનો ખર્ચ-અસરકારક પણ છે. આ જ કારણ છે કે જેનરિક (અનબ્રાન્ડેડ દવાઓ, જેમ કે ક્રોસીનની જગ્યાએ પેરાસીટામોલ) યાદીમાં સામેલ છે.
યાદીમાં ચાર વખત સુધારો કરાયો
સૂચિમાં સામાન્ય રીતે એવી દવાઓનો સમાવેશ થાય છે જે સરકારી આરોગ્ય કાર્યક્રમોનો ભાગ છે, જેમ કે બેડાક્વિલિન. તેનો ઉપયોગ દેશના ટીબી નાબૂદી કાર્યક્રમમાં થાય છે. ભારતમાં આવશ્યક દવાઓની રાષ્ટ્રીય સૂચિ (એનએલઇએમ) વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થાની આવશ્યક દવાઓની સૂચિના સિદ્ધાંતો પર તૈયાર કરવામાં આવી છે. ભારતની પ્રથમ દવાઓની યાદી 1996માં તૈયાર કરવામાં આવી હતી. ત્યારથી તેમાં 4 વખત સુધારો કરવામાં આવ્યો છે. પહેલો સુધારો વર્ષ 2003માં, બીજો વર્ષ 2011માં, ત્રીજો વર્ષ 2015માં અને હવે ચોથો સુધારો વર્ષ 2022માં કરવામાં આવ્યો હતો.
દવાઓ પર પણ માર્કિંગ પણ હોય છે
NLEM તમામ દવાઓને P, S, અથવા T તરીકે માર્ક કરે છે, અને તે પ્રાથમિક, ગૌણ અથવા તૃતીય આરોગ્ય સંભાળ સુવિધાઓ પર ઉપલબ્ધ હોવા જોઈએ કે કેમ તેના પર આધાર રાખે છે. આ યાદી હોસ્પિટલોને તેમની દવાની નીતિઓ ઘડવામાં પણ મદદ કરે છે. જેમ કે કઈ દવાનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. NLEM-2022 એ સૂચિમાં ઘણી એન્ટિબાયોટિક્સની જગ્યા લીધી. જેમ કે એન્ટિબાયોટિક મેરોપેનેમને યાદીમાંથી દૂર કરવામાં આવી છે. આ યાદી યુવા ડોકટરોને દવાઓના તર્કસંગત ઉપયોગ અંગે તાલીમ આપવામાં મદદ કરે છે. પરંતુ આ યાદીનો સૌથી મહત્વનો હેતુ આ દવાઓને સામાન્ય લોકો માટે સસ્તી બનાવવાનો છે.
એનએલઇએમથી દવાઓ કેવી રીતે બને છે સસ્તી
સરકાર જનહિતમાં આવશ્યક દવાઓના ભાવને નિયંત્રિત કરી શકે છે. એકવાર NLEM માં દવાનો સમાવેશ થાય છે, તેની કિંમતો કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા નિયંત્રિત થાય છે. કોઈપણ ફાર્માસ્યુટિકલ કંપની આ કિંમતોને પોતાની જાતે બદલી શકશે નહીં.
આ યાદી જાહેર કરતી વખતે કેન્દ્રીય સ્વાસ્થ્ય મંત્રી ડૉ.મનસુખ માંડવિયાએ કહ્યું કે આ યાદીના આધારે NPPA દવાઓની કિંમતો નક્કી કરશે. કંપનીઓ પોતે NLEM હેઠળ દવાઓના ભાવમાં વધારો કરી શકશે નહીં, પરંતુ દર વર્ષે જથ્થાબંધ ભાવ સૂચકાંક અનુસાર ભાવમાં વધારો અથવા ઘટાડો કરી શકાય છે.
મેરોપેનેમ અને એન્ટિ-પેરાસાઇટિક આઇવરમેક્ટીન (મેરોપેનેમ) જેવી એન્ટિબાયોટિક્સ પણ દવાઓની સુધારેલી સૂચિમાંથી દૂર કરવામાં આવી છે. તે સરકારના લિમ્ફેટિક ફાઇલેરિયાસિસ પ્રોગ્રામનો પણ એક ભાગ છે. હાથીના પગની બીમારી દૂર કરવા માટે સરકાર દ્વારા આ કાર્યક્રમ શરૂ કરવામાં આવ્યો છે. સરકારે આ યાદીમાંથી એન્ટિમાઈક્રોબાયલ કેપ્રિઓમાસીન અને ગેન્સીક્લોવીરને પણ દૂર કરી દીધા છે. આ દવાઓ માનવ ગર્ભમાં ખોડખાંપણનું કારણ બને છે. આ સાથે હેપેટાઈટીસની ખરાબ અસરવાળી દવાને પણ સંશોધિત દવાઓની યાદીમાંથી બાકાત રાખવામાં આવી છે. આ સાથે પેટ્રોલિયમ જેલી અને બ્લીચિંગ પાઉડરને પણ યાદીમાંથી હટાવી દેવામાં આવ્યા છે.
Released the National List of Essential Medicines 2022.
It comprises 384 drugs across 27 categories.
Several antibiotics, vaccines, anti-cancer drugs and many other important drugs will become more affordable & reduce patients’ out-of-pocket expenditure. pic.twitter.com/yz0Fx8er78
— Dr Mansukh Mandaviya (@mansukhmandviya) September 13, 2022
નવી યાદીમાં કઈ મહત્વની દવાઓ ઉમેરવામાં આવી
નવી યાદીમાં 34 દવાઓનો સમાવેશ થાય છે જે 2015ના NLEMમાં ન હતી. તેમાં કેન્સરની 4 દવાઓનો પણ સમાવેશ થાય છે. તેમાં બેન્ડમસ્ટિન હાઇડ્રોક્લોરાઇડનો સમાવેશ થાય છે જેનો ઉપયોગ અમુક પ્રકારના લોહી અને લસિકા ગાંઠોના કેન્સરની સારવાર માટે થાય છે. Irinotecan HCI Trihydrate નો ઉપયોગ કોલોરેક્ટલ (આંતરડાની-ગુદા) અને સ્વાદુપિંડના કેન્સરની સારવાર માટે થાય છે. આ સૂચિમાં લેનાલિડોમાઇડનો ઉપયોગ વિવિધ પ્રકારના કેન્સરની સારવાર માટે થાય છે અને લ્યુપ્રોલાઇડ એસિટેટનો ઉપયોગ પ્રોસ્ટેટ કેન્સરની સારવાર માટે થાય છે.
આ યાદીમાં ડાયાબિટીસને નિયંત્રિત કરવા માટેની Teneligliptin અને Insulin Glargine દવાઓનો પણ સમાવેશ થાય છે. રોટાવાયરસ રસી પણ આ યાદીમાં સામેલ છે. એવી ચાર દવાઓ પણ છે જે હજુ પેટન્ટ હેઠળ છે. આ પેટન્ટ દવાઓમાં બેડાક્વિલિન અને ડેલામેનિડ છે, જેનો ઉપયોગ ટીબીની સારવાર માટે થાય છે. જયારે એચઆઇવીની સારવાર માટે વપરાતા ડોલુટેગ્રાવીર અને હેપેટાઇટિસ સીની સારવાર માટે વપરાતા ડેક્લાટાસવીરનો સમાવેશ થાય છે.
દવાઓની યાદીમાં ફેરફાર કરવા માટે 2018માં સ્થાયી રાષ્ટ્રીય સમિતિની રચના કરવામાં આવી હતી. આ સમિતિના વડા ડૉ.વાય.કે.ગુપ્તાના જણાવ્યા અનુસાર, “વારંવાર એક પ્રશ્ન ઉઠાવવામાં આવે છે કે શું પેટન્ટવાળી દવાઓને NLEMમાં સામેલ કરવી જોઈએ. તેથી, સમિતિ તેમજ હિતધારકો અને મંત્રાલયે નિર્ણય લીધો છે કે પેટન્ટ દવાઓ પણ NLEMનો એક ભાગ હોઈ શકે છે.
આ યાદીમાં અન્ય એક મહત્વનો ભાગ ઉમેરવામાં આવ્યો છે. આમાં નિકોટિન અને ઓપિયોઇડ રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપીને સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. અગાઉની યાદીમાં આનો સમાવેશ થતો ન હતો. ઓપિયોઇડ રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપીનો ઉપયોગ હેરોઇનના વ્યસનમાંથી છુટકારો મેળવવા માટે થાય છે, જ્યારે નિકોટિન રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપીનો ઉપયોગ તમાકુ અથવા સિગારેટના વ્યસનમાંથી છુટકારો મેળવવા માટે થાય છે.
NLEMમાંથી કઈ ખાસ દવાઓને દૂર કરવામાં આવી
કેન્દ્રીય સ્વાસ્થ્ય મંત્રાલયે અગાઉની યાદીમાંથી 26 દવાઓ હટાવી હતી. આ સાથે NLEM-2022માં દવાઓની કુલ સંખ્યા 384 થઈ ગઈ છે. યાદીમાંથી ક્ષય રોગની સારવારમાં વપરાતી ત્રણ દવાઓને દૂર કરવાની સૌથી મહત્ત્વની બાબત હતી. આમાં કનામાસીન ઈન્જેક્શન પણ સામેલ છે. તે એન્ટિબાયોટિક છે અને તેનો ઉપયોગ ગંભીર બેક્ટેરિયલ ચેપ અને ટ્યુબરક્યુલોસિસની સારવાર માટે થાય છે. હવે સરકાર આવા દર્દીઓ માટે ઓરલ દવા શરૂ કરવા જઈ રહી છે. જણાવવામાં આવ્યું હતું કે કેનામિસિનના ઉપયોગથી કિડની પર ખરાબ અસર થઈ રહી છે અને સાંભળવાની ક્ષમતા પણ પ્રભાવિત થઈ રહી છે. આ કારણે, આ દવાને NLEM-2022 સૂચિમાંથી બાકાત રાખવામાં આવી હતી.
મેરોપેનેમ અને એન્ટિ-પેરાસાઇટિક આઇવરમેક્ટીન જેવી એન્ટિબાયોટિક્સ પણ દવાઓની સુધારેલી સૂચિમાંથી દૂર કરવામાં આવી છે. તે સરકારના લિમ્ફેટિક ફાઇલેરિયાસિસ પ્રોગ્રામનો પણ એક ભાગ છે. હાથી પગાની બીમારી દૂર કરવા માટે સરકાર દ્વારા આ કાર્યક્રમ શરૂ કરવામાં આવ્યો છે. સરકારે આ યાદીમાંથી એન્ટિમાઈક્રોબાયલ કેપ્રિઓમાસીન અને ગેન્સીક્લોવીરને પણ દૂર કરી દીધા છે. આ દવાઓ માનવ ગર્ભમાં ખોડખાંપણનું કારણ બને છે. આ સાથે હેપેટાઈટીસની ખરાબ અસરવાળી દવાને પણ સંશોધિત દવાઓની યાદીમાંથી બાકાત રાખવામાં આવી છે. આ સાથે પેટ્રોલિયમ જેલી અને બ્લીચિંગ પાઉડરને પણ યાદીમાંથી હટાવી દેવામાં આવ્યા છે.
