હિંદુ ધર્મના પ્રાચીન ગ્રંથોમાં જીવન વ્યવસ્થાપન સંબંધિત ઘણા સ્ત્રોતો જણાવવામાં આવ્યા છે. મહાભારત પણ આમાંથી એક છે. મહાભારતમાં યુદ્ધની શરૂઆત પહેલા મહાત્મા વિદુર (વિદુર નીતિ) અને ભીષ્મ પિતામહે તીર પર શૈયા પર સૂઈને જીવન વ્યવસ્થાપનના આવા ઘણા સૂત્રો કહ્યા છે જે આજના સમયમાં પણ સાચા છે. આ ઉપરાંત ભગવાન કૃષ્ણએ પણ સમયાંતરે અનેક નીતિઓ જણાવી છે. જો આમાંથી કેટલીક નીતિઓનું ધ્યાન રાખવામાં આવે તો ઘણી સમસ્યાઓથી બચી શકાય છે. મહાત્મા વિદુરે પોતાની એક પોલિસીમાં એવા 4 કારણો વિશે જણાવ્યું છે જેના કારણે કોઈપણ વ્યક્તિની રાતની ઉંઘ હરામ થઈ શકે છે. આવો જાણીએ આ કારણો વિશે…
अभियुक्तं बलवता दुर्बलं हीनसाधनम्।
ह्रतस्वं कामिनं चोरमाविशन्ति प्रजागराः।।
અર્થાત જેની બળવાન સાથે દુશ્મની છે, જેનું સર્વસ્વ છીનવી લેવામાં આવ્યું છે, ઠગ અને ચોર, આ ચારેયને રાત્રે અનિંદ્રાનો રોગ થાય છે.
1. જેનો દુશ્મન મજબૂત હોય છે
વિદુર નીતિ અનુસાર, જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ પોતાનાથી વધુ મજબૂત વ્યક્તિ સાથે દુશ્મનાવટ કરે છે, તો તેની નિદ્રાહીન રાતો દૂર થઈ જાય છે. નબળા માણસને હંમેશા પોતાનો જીવ ગુમાવવાનો ડર રહે છે. તે દરેક સમયે સચેત રહે છે. તે ન તો દિવસ દરમિયાન આરામ કરી શકે છે અને ન તો રાત્રે સૂઈ શકે છે. તે હંમેશા તેના શકિતશાળી દુશ્મનથી બચવાના રસ્તાઓ વિશે વિચારતો રહે છે. તેથી વ્યક્તિએ ક્યારેય પોતાનાથી વધુ શક્તિશાળી વ્યક્તિ સાથે દુશ્મની ન રાખવી જોઈએ.
2. જેની સંપત્તિ છીનવાઈ
જ્યારે કોઈ વ્યક્તિની સંપત્તિ બળપૂર્વક અથવા ષડયંત્ર દ્વારા છીનવાઈ જાય છે, ત્યારે તે વ્યક્તિની નિંદ્રાધીન રાતો દૂર થઈ જાય છે. આવી વ્યક્તિ મરેલા સાપની જેમ બદલો લેવાનું વિચારતી રહે છે. અને જ્યાં સુધી તેની આ ઈચ્છા પૂરી ન થાય ત્યાં સુધી તેને બીજું કોઈ કામ કરવાનું મન થતું નથી.
3. જેને મનમાં વાસના છે
જો કોઈ વ્યક્તિ વાસનાથી પીડિત હોય તો તેની નિંદ્રા દૂર થઈ જાય છે. તેના મગજમાં સતત એક જ વાત ચાલતી હોય છે. જ્યાં સુધી આવી વ્યક્તિની ઈચ્છા પૂરી ન થાય ત્યાં સુધી તે ઊંઘી શકતો નથી. જાતીય ઈચ્છાને કારણે વ્યક્તિનું મન અશાંત થઈ જાય છે અને કોઈ પણ વ્યક્તિ અશાંત મનથી શાંતિથી સૂઈ શકતી નથી.
4. જે વ્યક્તિ ચોરી કરે છે
જે વ્યક્તિ ચોરી કરીને પોતાનું ગુજરાન ચલાવે છે, તેને પણ રાત્રે ઊંઘ આવતી નથી કારણ કે પહેલા તેને લોકોના સૂવાની રાહ જોવી પડે છે જેથી તે સરળતાથી બીજાના સામાન પર હાથ સાફ કરી શકે અને તે પછી તેને પકડાઈ જવાનો ડર પણ લાગે છે. રહે છે. જેના કારણે તે રાત્રે સૂઈ શકતો નથી.
