સમલૈંગિકના મુદ્દાની તપાસ માટે ઉચ્ચ સત્તા સમિતિની રચના

સુપ્રીમ કોર્ટના ચુકાદા બાદ કેન્દ્ર સરકારે સમલૈંગિક સમુદાયના મુદ્દાઓની તપાસ માટે કેબિનેટ સચિવની અધ્યક્ષતામાં એક સમિતિની રચના કરી છે. સુપ્રીમ કોર્ટે સુપ્રિયો વિરુદ્ધ કેન્દ્ર સરકારના કેસમાં પોતાના નિર્ણયમાં કહ્યું હતું કે LGBTQIA પ્લસ યુગલોને હિંસાથી બચાવવા જોઈએ. જોકે, સુપ્રીમ કોર્ટે સમલૈંગિકોના લગ્નને માન્યતા આપવાની અરજી ફગાવી દીધી હતી.

સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણય બાદ હવે કેન્દ્ર સરકારે કેબિનેટ સચિવના નેતૃત્વમાં એક સમિતિની રચના કરી છે. આ સમિતિમાં ગૃહ મંત્રાલય, મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય, આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલય અને સામાજિક ન્યાય મંત્રાલયના સચિવોને રાખવામાં આવ્યા છે. આ સંદર્ભમાં કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા એક નોટિફિકેશન બહાર પાડવામાં આવ્યું છે અને કહેવામાં આવ્યું છે કે સમિતિ કેટલાક મુદ્દાઓની તપાસ કરશે અને તે બાબતે ભલામણો કરશે. સૂચના અનુસાર, સમિતિ નિષ્ણાતો અને અન્ય અધિકારીઓની મદદ લઈ શકે છે.

કયા મુદ્દાઓ પર સમિતિએ ભલામણો કરવાની છે ભલામણો

LGBTQIA+ સમુદાયના લોકોને કોઈપણ સેવાઓનો લાભ લેવા માટે કોઈપણ પ્રકારના ભેદભાવનો સામનો કરવો ન પડે તેની ખાતરી કરવા માટે કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો દ્વારા લેવામાં આવતા પગલાઓ અંગે.
સમલૈંગિક સમુદાયને માલસામાન અને સેવાઓની બિન-ભેદભાવપૂર્ણ ઍક્સેસ સુનિશ્ચિત કરવા માટે કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોને પગલાંની ભલામણ કરો.
એ સુનિશ્ચિત કરવું જોઈએ કે LGBTQIA+ લોકો કોઈપણ હિંસા, ઉત્પીડન અથવા કોઈપણ ભેદભાવથી સુરક્ષિત છે.
એ સુનિશ્ચિત કરવું જોઈએ કે તેમને તેમની ઈચ્છા વિરુદ્ધ સારવાર આપવામાં ન આવે. આમાં માનસિક સ્વાસ્થ્યનો પણ સમાવેશ થાય છે.
LGBTQIA+ લોકોને કોઈપણ સામાજિક કલ્યાણ અધિકારોથી વંચિત ન કરવામાં આવે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે લેવાના પગલાં અંગેની ભલામણ.
સમિતિને અન્ય કોઈપણ મુદ્દા પર ભલામણો કરવા માટે પણ કહેવામાં આવ્યું છે જે જરૂરી હોઈ શકે.

17 ઓક્ટોબરે સુપ્રીમ કોર્ટનો શું નિર્ણય હતો?

સુપ્રીમ કોર્ટના પાંચ જજોની બેન્ચે સર્વસંમતિથી સમલૈંગિક લગ્નને માન્યતા આપી નથી. ઉપરાંત, સુપ્રીમ કોર્ટે બહુમતી સાથે કહ્યું હતું કે સમલૈંગિક યુગલો દત્તક લઈ શકતા નથી. જો કે પાંચ ન્યાયાધીશોએ સર્વસંમતિથી લગ્નને માન્યતા આપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો, પાંચ ન્યાયાધીશોએ કેન્દ્ર સરકારને ઉચ્ચ સત્તા સમિતિની રચના કરવા અને સમલૈંગિક યુગલોના નાગરિક અધિકારો અંગે તપાસ કરવા અને નિર્ણય લેવા જણાવ્યું હતું.

સુપ્રીમ કોર્ટ સમક્ષ દત્તક લેવાનો કેસ પણ હતો. સુપ્રીમ કોર્ટના ચીફ જસ્ટિસ અને જસ્ટિસ કૌલે જેલના નિયમનને ગેરબંધારણીય ગણાવ્યું હતું અને કહ્યું હતું કે અપરિણીત યુગલ અથવા સમલૈંગિક દંપતી બાળકને દત્તક લઈ શકે છે. બાકીના ત્રણ ન્યાયાધીશોએ જેલના નિયમનને બંધારણીય જાહેર કર્યું હતું અને આમ દત્તક લેવાની માંગ 3-2થી નકારી કાઢવામાં આવી હતી.
જસ્ટિસ રવિન્દ્ર ભટ્ટે કહ્યું કે સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટને લિંગ તટસ્થ બનાવી શકાય નહીં. અરજદારે કહ્યું હતું કે એક્ટને લિંગ તટસ્થ બનાવવો જોઈએ કારણ કે હાલમાં સ્ત્રી અને પુરુષના લગ્નને માન્યતા આપવામાં આવી છે. બધાએ સર્વસંમતિથી સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટમાં ફેરફાર કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. ચુકાદામાં કેન્દ્ર સરકારને એક સમિતિ બનાવવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું.
પાંચ ન્યાયાધીશોએ કેન્દ્ર સરકારને ઉચ્ચ સત્તા સમિતિની રચના કરવા અને સમલૈંગિક યુગલોના નાગરિક અધિકારો અંગે તપાસ કરવા અને નિર્ણય લેવા જણાવ્યું હતું. કેન્દ્રએ પોતે કહ્યું હતું કે તે એક સમિતિની રચના કરશે અને સમલૈંગિક દંપતીના પીએફ, ગ્રેચ્યુઇટી, બેંકમાં નોમિની અને વીમા વગેરે બાબતે તપાસ કરશે.
કોર્ટે કહ્યું હતું કે લાઈફ પાર્ટનર પસંદ કરવાનો કોઈ પણ વ્યક્તિનો અધિકાર મુખ્ય અધિકાર છે અને આ એક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય છે. આ કલમ 21 હેઠળ આપવામાં આવેલ જીવન અને સ્વતંત્રતાના અધિકારમાં સામેલ છે. સમલૈંગિકો સહિત દરેક વ્યક્તિને ગુણવત્તાયુક્ત જીવન જીવવાનો અધિકાર છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે એમ પણ કહ્યું હતું કે જો ટ્રાન્સજેન્ડર લોકો વિજાતીય સંબંધમાં લગ્ન કરવા માંગતા હોય, તો તેઓ સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ અને પર્સનલ લો હેઠળ લગ્ન કરી શકે છે.

સમલૈંગિકો માટે આગળનો માર્ગ સમિતિની ભલામણ પર નિર્ભર છે.

6 સપ્ટેમ્બર 2018 ના રોજ સમલૈંગિકતા કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણય પછી, પુખ્ત વયના લોકો વચ્ચે સહમતિથી સમલૈંગિક સંબંધો હવે ગુનો નથી. પરંતુ 17 ઓક્ટોબરે સુપ્રીમ કોર્ટે લગ્નને માન્યતા આપવા અને આવા યુગલોને દત્તક લેવાની મંજૂરી આપવાનો ઇનકાર કરી દીધો હતો. જો કે, ત્યારબાદ સુપ્રીમ કોર્ટે કેન્દ્ર સરકારને તેમના નાગરિક અધિકારોની તપાસ કરવા જણાવ્યું હતું. કેન્દ્ર સરકારે સુપ્રીમ કોર્ટને કહ્યું હતું કે તે સમલૈંગિક યુગલોના લગ્નને માન્યતા આપ્યા વિના તેમના કાયદાકીય અધિકારોની તપાસ કરવા માટે એક સમિતિની રચના કરશે. આ સમિતિ સમલૈંગિકોના નાગરિક અધિકારોને લગતા પ્રશ્નોની તપાસ કરશે. આવી સ્થિતિમાં, આગામી દિવસોમાં સમિતિ તેમની સુરક્ષા કેવી રીતે કરવી તેની તપાસ કરશે અને તેમની ભલામણના આધારે, સમલૈંગિકોનું ભવિષ્ય નક્કી કરવામાં આવશે.