ભારત સરકારે વીજ કટોકટીની શક્યતાને ફગાવી દીધી છે, એમ કહીને કે તેની પાસે પૂરતો કોલસો છે. છેલ્લા ઘણા દિવસોથી કોલસાના પાવર પ્લાન્ટ પાસે બળતણ સમાપ્ત થવાના અહેવાલો છે.
ભારત સરકારે કહ્યું છે કે પાવર પ્લાન્ટ્સની માંગને પહોંચી વળવા માટે તેની પાસે પૂરતો કોલસો છે. રવિવારે એક નિવેદન બહાર પાડીને ભારત સરકારે કહ્યું કે વીજળીની કટોકટી નથી. કેન્દ્ર સરકારે કહ્યું કે કોલસાના પાવર પ્લાન્ટમાં 7.2 મિલિયન ટન કોલસાનો ભંડાર છે, જે ચાર દિવસ માટે પૂરતો છે. આ સિવાય રાજ્યની કંપની કોલ ઇન્ડિયા લિમિટેડ પાસે પણ 40 મિલિયન ટન કોલસાનો ભંડાર હોવાનું કહેવાય છે.
કોલસા મંત્રાલયે રવિવારે જારી કરેલા નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે, વીજ કાપની આશંકા પાયાવિહોણી છે. દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલે કહ્યું હતું કે કોલસા સંકટને કારણે દિલ્હીને વીજળી કાપનો સામનો કરવો પડી શકે છે, ત્યારબાદ કેન્દ્રને આ સ્પષ્ટતા આપવી પડી હતી.
કોલસાની કટોકટી કેમ છે?
તાજેતરના મહિનાઓમાં, ભારતમાં ઘણા વિસ્તારોમાં વીજળીની મોટી સમસ્યા છે. દેશના કોલસા પ્લાન્ટમાં સપ્ટેમ્બરના અંતમાં માત્ર ચાર દિવસનો કોલસો બચ્યો હતો, જે કેટલાક દાયકાઓમાં સૌથી ઓછો છે. વિશ્વમાં કોલસાનો બીજો સૌથી મોટો વપરાશકર્તા દેશ ભારતમાં કોલસાની આ અછતનું મુખ્ય કારણ ચીનમાં વીજ કાપ છે. ચીનની વીજળીની કટોકટીના કારણે ફેક્ટરીઓ કામ કરી શકતી નથી અને ઉત્પાદન પ્રભાવિત થવાથી વૈશ્વિક પુરવઠો પ્રભાવિત થયો છે. ભારતમાં 70 ટકા વીજળી કોલસામાંથી ઉત્પન્ન થાય છે. આ માટે ત્રણ-ચતુર્થાંશ બળતણ સ્વદેશી છે. પરંતુ ચોમાસાના ભારે વરસાદને કારણે કોલસાની ખાણો છલકાઈ ગઈ છે અને પરિવહન પ્રભાવિત થયું છે, જેના કારણે કોલસાની અછત અને ભાવ આસમાને પહોંચ્યા છે. જો કે, કેન્દ્રીય કોલસા મંત્રાલયે ખાતરી આપી છે કે માંગમાં તીવ્ર વધારો અને ભારે ચોમાસા છતાં “સ્થાનિક પુરવઠાએ વીજ ઉત્પાદનને મોટા પ્રમાણમાં ટેકો આપવાનું ચાલુ રાખ્યું છે”.
બાયોમાસનો ઉપયોગ
કોલસાના પુરવઠા સિવાય, ભારતે વીજ ઉત્પાદનનું સ્તર જાળવવા માટે અન્ય ઘણા પગલાં લીધા છે. ઉદાહરણ તરીકે, કેટલાક કોલસા પાવર પ્લાન્ટમાં બાયોમાસનો ઉપયોગ ફરજિયાત કરવામાં આવ્યો છે. તેનો હેતુ કૃષિ કચરામાંથી વીજળી બનાવીને વાયુ પ્રદૂષણ ઘટાડવાનો છે. શુક્રવારે ઉર્જા મંત્રાલયે આ નિર્ણય લીધો હતો, જે અંતર્ગત થર્મલ પાવર પ્લાન્ટની ત્રણ કેટેગરીમાં કોલસા સાથે 5 ટકા બાયોમાસ મિક્સ કરવાનું કહેવામાં આવ્યું છે. ઉત્તર ભારતના કેટલાક ભાગોમાં, ખેડૂતો બાકીના ભાગને બાળીને પાક લણ્યા પછી ખેતરો સાફ કરે છે. આ વિસ્તારમાં વાયુ પ્રદૂષણનું કારણ બને છે, જેના વિશે છેલ્લા બે-ત્રણ વર્ષથી ઘણી ચિંતા વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે. સરકાર તેનો ઉપયોગ કોલસા પ્લાન્ટમાં કરવા માંગે છે. બાયોમાસના ઉપયોગ અંગેની કેન્દ્રીય નીતિ પણ બનાવવામાં આવી છે જે આવતા વર્ષે ઓક્ટોબરથી અમલમાં આવશે. આ નીતિ હેઠળ કોલ પાવર પ્લાન્ટની બે કેટેગરીમાં આગામી બે વર્ષમાં બાયોમાસનો ઉપયોગ 7 ટકા વધારવો પડશે.વીજ મંત્રાલયે તેના નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે, “બાયોમાસ (કોલસા સાથે) સળગાવવાની નીતિ 25 વર્ષ સુધી અથવા પ્લાન્ટનું જીવન સમાપ્ત થાય ત્યાં સુધી, જે પણ પહેલા હોય, અમલમાં રહેશે.”
