- જગન્નાથ મંદિરનો ‘રત્ન ભંડાર’ 39 વર્ષથી બંધ
- આ ખજાનામાં 150 કિલો સોનું અને 250 કિલો ચાંદી
- 2018માં HCના આદેશ બાદ પણ ‘રત્ન ભંડાર’ ખુલ્યું ન હતું
- સરકારની ચાવી શોધવા માટે તપાસ સમિતિની રચના કરીને પીછેહઠ
861 વર્ષ જૂના જગન્નાથ પુરી મંદિર એટલે કે રત્ના ભંડારની તિજોરી 39 વર્ષથી બંધ છે. તે છેલ્લે 1984માં ખોલવામાં આવી હતી. મંદિરના આ ખજાનામાં 150 કિલો સોનું અને 250 કિલો ચાંદી છે. ત્યારથી સીએમ પટનાયકની સરકાર ઘેરાયેલી છે. બીજેપીના વરિષ્ઠ નેતા પીતામ્બર આચાર્યએ કહ્યું કે સરકારે જનતાને જણાવવું જોઈએ કે આમાં શું પગલાં લેવામાં આવ્યા છે. ASI વિભાગે ઓડિશા હાઈકોર્ટમાં એક સોગંદનામું દાખલ કર્યું છે. જેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે રૂમનું સમારકામ કરવું પડશે. વિપક્ષ સરકારને સવાલ કરી રહ્યો છે કે જ્યારે રૂમનું સમારકામ કરાવવાનું છે તો સરકાર તેને કેમ ખોલી રહી નથી. હવે ફરી એકવાર ભાજપ અને કોંગ્રેસ આ તિજોરી ખોલીને તેનું ઓડિટ કરાવવા માંગ કરી રહ્યા છે. દિલીપ બરાલ પુરીના એક સામાજિક કાર્યકર તેણે હાઈકોર્ટમાં પિટિશન દાખલ કરી છે. 25 એપ્રિલના રોજ હાઈકોર્ટે મુખ્ય સચિવ અને કાયદા સચિવને સરકાર વતી જવાબ આપવાનો આદેશ આપ્યો હતો. હાઈકોર્ટે આ મામલે ઓડિશા સરકાર પાસેથી 10 જુલાઈ સુધીમાં જવાબ માંગ્યો છે.
ભાજપ અને કોંગ્રેસે જગન્નાથ મંદિરના રત્ન ભંડારને લઈને ઓડિશા સરકારને ચાર સવાલ પૂછ્યા છે.
39 વર્ષથી બંધ પડેલા ‘રત્ન ભંડાર’ને સરકાર કેમ ખોલતી નથી?
સરકાર કહી રહી છે કે ‘રત્ન ભંડાર’ના અંદરના રૂમની કોઈ ચાવી નથી. તો ચાવી ક્યાં ગઈ અને તેના માટે કોણ જવાબદાર?
આટલા દિવસો સુધી સરકાર આ મંદિરની તિજોરીનું ઓડિટ કેમ નથી કરાવી રહી?
ન્યાયિક પંચે પાંચ વર્ષ પહેલા નવેમ્બર 2018માં ઓડિશા સરકારને તેનો અહેવાલ સુપરત કર્યો હતો. શા માટે સરકારે આ રિપોર્ટ સાર્વજનિક ન કર્યો?
હવે રાજ્ય સરકાર 10 જુલાઈએ ઓરિસ્સા હાઈકોર્ટમાં આ સવાલોના જવાબ આપશે. તે જ સમયે, આ આરોપો પર બીજુ જનતા દળ એટલે કે બીજેડીએ કહ્યું છે કે રત્ન ભંડાર 1985 થી ખોલવામાં આવ્યો નથી. ભાજપ ભગવાન જગન્નાથના નામ પર રાજનીતિ કરી રહી છે.
જગન્નાથ મંદિરના ‘રત્ન ભંડાર’માં 1.25 લાખથી વધુ તોલા સોનું છે
જગન્નાથ મંદિરનો ઈતિહાસ જણાવતા પુસ્તક ‘જગડા પંજી’ના પેજ-31 પર લખવામાં આવ્યું છે કે મંદિરના ભોંયરામાં એક ખજાનો છે, જે ‘રત્ન ભંડાર’ તરીકે ઓળખાય છે. આ ‘રત્ન ભંડાર’માં બે ઓરડા છે.
જગન્નાથ મંદિર 12મી સદીનું છે. મંદિરમાં રત્નોનો ભંડાર છે. એમાં બે ઓરડા છે. જેને બાહ્ય અને આંતરિક તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. બહારના ઓરડામાં ત્રણ ચાવીઓ છે. દર વર્ષે ભગવાન જગન્નાથની રથયાત્રા નીકળે છે. આ દરમિયાન એક ધાર્મિક વિધિ કરવામાં આવે છે જેને સુના બેશા કહેવામાં આવે છે. આ દરમિયાન દેવતાઓને આભૂષણો પહેરાવવામાં આવે છે. ત્યાં સંપૂર્ણ મેકઅપ છે. પછી બહારનો ખંડ ખુલે છે. તેની ચાવીઓ શારી પરિવાર પાસે છે. જે સંગ્રહની સંભાળ રાખે છે. જે ચાવી ખૂટે છે તે અંદરના ઓરડાની છે. રિપોર્ટ અનુસાર, રત્ના ભંડારની છેલ્લી યાદી 13 મેથી 23 મે, 1978 દરમિયાન કરવામાં આવી હતી. 1985માં મંદિર ફરી ખોલવામાં આવ્યું હોવા છતાં યાદીમાં કોઈ ફેરફાર કરવામાં આવ્યો નથી. મોટા ભાગનું સોનું મંદિરના અંદરના ઓરડામાં રાખવામાં આવ્યું છે. આ ખજાનાને રત્ન ભંડાર કહેવામાં આવે છે. મંદિરની સંપત્તિ અંગે 1978ની તપાસ બાદ હિસાબ છે, પરંતુ તે પછી દર વર્ષે દાનમાં આપવામાં આવતા સોના-ચાંદીનો કોઈ હિસાબ નથી.
રત્ન ભંડાર છેલ્લીવાર ક્યારે ખોલવામાં આવ્યું હતું?
1978માં રત્ન ભંડારમાં રાખવામાં આવેલા સોનાની તપાસ કર્યા બાદ એક યાદી તૈયાર કરવામાં આવી હતી. આ સમયે, તિજોરીમાં કેટલી મિલકત છે તેની માહિતી નીચે મુજબ છે.
- સોનું : 150 કિલોગ્રામ
- ચાંદી : 258 કિલોગ્રામ
- સોનાના ઘરેણાં અને કિંમતી ઝવેરાત : 1.50 લાખ ગ્રામ
- ચાંદીના ઘરેણાં અને કિંમતી ઝવેરાત : 2.50 લાખ ગ્રામ
સાત વર્ષ પછી, 1984 માં, ફરી એકવાર રત્ન ભંડારની અંદરની ચેમ્બર ખોલવામાં આવી અને તેની તપાસ કરવામાં આવી, પરંતુ આ વખતે કોઈ માહિતી જાહેર ક્ષેત્રમાં આવી નથી. આ પછી છેલ્લા 39 વર્ષથી રત્ન ભંડારની અંદરની ચેમ્બરનો દરવાજો ખોલવામાં આવ્યો નથી. આ અગાઉ 1984માં આ રત્ન ભંડાર ગૃહના ત્રણ કક્ષ ખોલવામાં આવ્યા હતા અને એનું નિરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું. એ વખતે પણ રત્ન ભંડારામાંથી સાપ નીકળ્યા હતા. કહેવાય છે કે, પ્રાચીન આ ભંડારામાં દેવી દેવતાઓના કિંમતી આભૂષણો રાખવામાં આવ્યા છે.
4 એપ્રિલ 2018 ના રોજ, શ્રી જગન્નાથ મંદિર પ્રબંધન સમિતિની બેઠકમાં, રત્ના ભંડારના અંદરના રૂમની ચાવી ગુમ થઈ ગઈ હોવાનું બહાર આવ્યું હતું. બે મહિના પછી, જૂન 2018 માં, આ બાબત જાહેર ક્ષેત્રમાં આવી.
29 ઓક્ટોબર 2019ના રોજ, ઓડિશાના મુખ્ય પ્રધાન નવીન પટનાયકે કહ્યું હતું કે તેમને પણ જૂન 2018માં જ મંદિરના તિજોરીની ચાવી ગુમ થવા વિશે જાણ થઈ હતી.
આ સમાચાર સામે આવતાની સાથે જ ઓરિસ્સા હાઈકોર્ટના આદેશ પર 16 સભ્યોની ટીમ ‘રત્ન ભંડાર’ની તપાસ માટે અંદર ગઈ હતી. આ ટીમ 40 મિનિટની તપાસ બાદ જ રત્ના ભંડારમાંથી બહાર આવી હતી. આ ટીમે માત્ર રત્ના ભંડારના બહારના રૂમની તપાસ કરી હતી. અંદર જવાની પરવાનગી ન હતી.
મીડિયા રિપોર્ટમાં એવો દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે તિજોરીમાં કુલ 7 ચેમ્બર બનાવવામાં આવી છે, જેમાંથી માત્ર 3 ચેમ્બરની તપાસ કરવામાં આવી હતી.
જૂન 2018 માં, રાજ્યના મુખ્ય પ્રધાન નવીન પટનાયકે મંદિરની ‘રત્ન ભંડાર’ની ચાવીઓ ગુમ થવા અંગે ન્યાયિક તપાસનો આદેશ આપ્યો હતો. હાઇકોર્ટના નિવૃત્ત ન્યાયાધીશ રઘુબીર દાસના નેતૃત્વમાં એક સમિતિની રચના કરવામાં આવી હતી. આ કમિટિનું કામ મંદિરની તિજોરીની ગુમ થયેલ ચાવી શોધવાનું હતું.
આ કમિટીની રચના થયાના 9 દિવસ જ થયા હતા કે 13 જૂન, 2018ના રોજ પુરીના કલેક્ટર અરવિંદ અગ્રવાલે કહ્યું કે રેકોર્ડ રૂમમાંથી તિજોરીની ડુપ્લિકેટ ચાવી મળી આવી છે. તેમણે કહ્યું કે આ ચાવીને લઈને તપાસ થઈ રહી છે.
5 મહિના પછી, 29 નવેમ્બર 2018 ના રોજ, ન્યાયિક પંચે તેનો 324 પાનાનો રિપોર્ટ રાજ્ય સરકારને સુપરત કર્યો. કમિશન ઓફ ઇન્ક્વાયરી એક્ટ-1952 મુજબ સરકારે આ માહિતી વિધાનસભામાં આપવાની હતી, પરંતુ સરકારે તેમ કર્યું ન હતું. વિપક્ષની માંગ છતાં સરકારે આ અહેવાલ સાર્વજનિક કર્યો ન હતો.
7 ડિસેમ્બર 2021 ના રોજ, તત્કાલિન કાયદા પ્રધાન પ્રતાપ જેનાએ વિધાનસભામાં કહ્યું કે સરકારે રત્ન ભંડારની અંદરની ચેમ્બર ખોલવા માટે હજી સુધી કોઈ નિર્ણય લીધો નથી. હકીકતમાં, જગન્નાથ મંદિરના કાયદા અનુસાર, તિજોરીની અંદરની ચેમ્બર ખોલવા માટે રાજ્ય સરકારના આદેશની જરૂર છે.
ઓડિશા સરકારનું કહેવું છે કે જગન્નાથ મંદિરના ‘રત્ન ભંડાર’ની અંદરની ચેમ્બરની ચાવી ગુમ થવાને કારણે તિજોરીનું ઓડિટ નથી થઈ રહ્યું.
આ ચાવી ગુમ થવા માટે શ્રી જગન્નાથ મંદિર પ્રશાસનના ચીફ ઓફિસર પીકે મહાપાત્રાને જવાબદાર ગણવામાં આવી રહ્યા છે.
ભાજપના પ્રવક્તા પિતાંબર આચાર્યનું કહેવું છે કે જગન્નાથ મંદિરની તિજોરીની મૂળ ચાવી ક્યાં ગઈ? તિજોરી રૂમની ડુપ્લીકેટ ચાવી ક્યાંથી આવી? હાઈકોર્ટના આદેશ બાદ તપાસ માટે ગયેલી ટીમને તિજોરીની અંદર કેમ જવા દેવામાં આવી નહીં?
વિરોધ પક્ષોની માંગ છે કે સરકારે રત્ન ભંડારની ગુમ થયેલી ચાવી અને ડુપ્લીકેટ ચાવીને લઈને તમામ મુદ્દાઓ લોકો વચ્ચે રાખવા જોઈએ.
સોના, ચાંદી અને કિંમતી ઝવેરાતો ઉપરાંત મંદિરના નામે 7 રાજ્યોમાં હજારો એકર જમીન પણ છે.
- ઓડીશા : 60,426 એકર
- પશ્ચિમ બંગાળ : 322 એકર
- મહારાષ્ટ્ર : 28 એકર
- મધ્યપ્રદેશ : 25 એકર
- આંધ્રપ્રદેશ : 17 એકર
- છતીસગઢ : 1.7 એકર
- બિહાર : 0.27 એકર
1150 એડીમાં, ઓડિશાની આસપાસના વિસ્તાર પર ગંગા રાજવંશનું શાસન હતું. રાજા અનંતવર્મન ચોડાગુંગ દેવ અહીંના રાજા હતા. પુરી જિલ્લાની વેબસાઈટ પર કહેવામાં આવ્યું છે કે અનંતવર્મને આ મંદિરનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું. આ મંદિર 861 વર્ષ પહેલા ઈ.સ. 1161 માં પૂર્ણ થયું હતું.
અનંગભીમ દેવ, જેઓ 1238 સુધી ઓડિશા પ્રદેશના રાજા હતા, તેમણે આ મંદિરમાં 1.25 લાખ તોલાથી વધુ સોનું દાન કર્યું હતું. આ સિવાય 1465માં રાજા કપિલેન્દ્ર દેવે પણ આ મંદિરમાં ઘણું સોનું દાન કર્યું હતું.
1952માં એક કાયદો ઘડવામાં આવ્યો હતો જે અંતર્ગત મંદિરની તમામ સંપત્તિની યાદી તૈયાર કરવામાં આવી હતી. આ યાદી પુરીના કલેક્ટરના ટ્રેઝરી રૂમમાં રાખવામાં આવી હતી. આ સમયે મંદિરની તિજોરીમાં સોના-ચાંદીથી બનેલી કુલ 837 વસ્તુઓ રાખવામાં આવી હતી. તેમાંથી 150 પ્રકારની જ્વેલરી રત્ન ભંડારના બહારના રૂમમાં રાખવામાં આવી છે.
હવે આખરે જાણો જગન્નાથ મંદિરને લૂંટવા અને તોડવાના ઈરાદે ક્યારે અને કેટલા હુમલા થયા…
- જગન્નાથ મંદિર પર થયેલ મોટા હુમલાની તાઈમલાઇન
સુલતાન ઇલિયાસ ખાન : ઇ.સ. 1340 - સુલતાન ફિરોઝશાહ તુગલક : ઇ.સ. 1360
- સુલતાન અલ્લાઉદીન હુસૈન : ઇ.સ. 1509
અફગાન હુમલાખોર કાલા પહાળ : ઇ.સ. 1568 - સુલતાન ઉસ્માન ઔર સુલેમાન : ઇ.સ. 1592
- નવાબ ઇસ્લામ ખાનના કમાંડર મિર્ઝા ખુર્મ : ઇ.સ. 1601
- સુબેદાર હાશિમ ખાન : ઇ.સ. 1608
- રાજા ટોડરમલના દિકરા કલ્યાણમલ : ઇ.સ. 1611
- કલ્યાણમલ : ઇ.સ. 1617
બાદશાહ જહાંગીરના સેનાપતિ મુકર્મ ખાન : ઇ.સ. 1617
- મિર્જા મક્કી : ઇ.સ. 1621
- ગવર્નર મિર્જા મક્કી : ઇ.સ. 1641
- ગવર્નર મિર્જા મક્કી : ઇ.સ. 1651
- ઔરંગઝેબના આદેશ પર ઇકરામ ખાન : ઇ.સ. 1692
- મુહમ્મદ તકી ખાન : ઇ.સ. 1699
જગન્નાથ મંદિર અધિનિયમ મુજબ રત્ન ભંડારનું દર 3 વર્ષે ઓડિટ થવું જોઈએ. જોકે એક પછી એક સરકારો તેમના રાજકીય પરિણામો વિશે ડરતી હોવાથી ઓડિટથી દૂર રહી રહી છે કારણ કે આસ્થાને હાનિ પહોંચતા સરકાર સામે અસ્થિરતા ઉભી થઈ શકે છે.
આ પણ વાંચો:આગામી પાંચ વર્ષમાં ભારતીય જોબ માર્કેટમાં 22 ટકા ફેરફારઃ વર્લ્ડ ઇકોનોમિક ફોરમ
આ પણ વાંચો:કોંગ્રેસની મોદીને 92મી ગાળ, મલ્લિકાર્જુન ખડગે બાદ પુત્ર પ્રિયંકે પીએમને કહ્યા’અપશબ્દો’
આ પણ વાંચો: ‘કેરળ સ્ટોરી’ ફિલ્મ શું છે અને જાણો તેનો વિવાદ
આ પણ વાંચો: છૂટાછેડામાં છ મહિનાના પ્રતીક્ષા સમયગાળા અંગે સુપ્રીમ કોર્ટનો મહત્વનો નિર્ણય
આ પણ વાંચો:કર્ણાટકમાં ચૂંટણી પહેલા ભાજપે આ બાબતમાં મારી બાજી, કોંગ્રેસ હજી અવઢવમાં
