Congress President Election: કોંગ્રેસના નવા રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષની ચૂંટણી જાહેર થઈ ગઈ છે. કાર્યક્રમ અનુસાર કોંગ્રેસના નવા અધ્યક્ષની 19 ઓક્ટોબરે જાહેરાત કરવામાં આવશે. ચૂંટણી માટે જાહેરનામું 22 સપ્ટેમ્બરે બહાર પાડવામાં આવશે. 24 સપ્ટેમ્બરથી 30 સપ્ટેમ્બર સુધી નામાંકન ભરવામાં આવશે. જો એક કરતા વધુ ઉમેદવારો હશે તો 17 ઓક્ટોબરે ચૂંટણી યોજાશે.
કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ કેવી રીતે ચૂંટાય છે?
કોંગ્રેસ પાર્ટીના બંધારણ મુજબ પાર્ટીના વિવિધ પદો માટે ચૂંટણી યોજાય છે. રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષની ચૂંટણીની પ્રક્રિયા ઘણી લાંબી છે. તે સભ્યપદ ડ્રાઇવથી શરૂ થાય છે, જે લગભગ એક વર્ષ સુધી ચાલે છે. આ પછી બૂથ કમિટી, બ્લોક કમિટી અને ડિસ્ટ્રિક્ટ કમિટી બનાવવામાં આવે છે.
કોંગ્રેસ અધ્યક્ષની ચૂંટણીમાં દરેક જિલ્લામાંથી ઓલ ઈન્ડિયા કોંગ્રેસ કમિટી (AICC) ના એક પદાધિકારી મત આપે છે. સમગ્ર ચૂંટણી પ્રક્રિયા માટે કોંગ્રેસ વર્કિંગ કમિટી (CWC) દ્વારા કેન્દ્રીય ચૂંટણી સમિતિની રચના કરવામાં આવે છે. આ સમિતિ ચૂંટણીનું સંચાલન કરે છે. આ માટે દરેક રાજ્યમાં એક રાજ્ય રિટર્નિંગ ઓફિસર અને એકથી બે આસિસ્ટન્ટ રિટર્નિંગ ઓફિસરની નિમણૂક કરવામાં આવી છે.
કોણ વોટ આપી શકે છે?
રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષની ચૂંટણીની પ્રક્રિયા એક વર્ષ સુધી ચાલે છે. તે સભ્યપદ ડ્રાઇવથી શરૂ થાય છે. આ પછી બૂથ કમિટી અને પછી બ્લોક કમિટી બનાવવામાં આવે છે. જેના આધારે જિલ્લા સંગઠનના હોદ્દેદારોની પસંદગી કરવામાં આવે છે. દરેક બ્લોકમાંથી એક પ્રતિનિધિ ચૂંટાય છે. આ પછી, દર આઠ રાજ્ય કોંગ્રેસ સમિતિના સભ્ય માટે એક રાષ્ટ્રીય સભ્ય ચૂંટાય છે. AICC એટલે કે અખિલ ભારતીય કોંગ્રેસ સમિતિ અને PCC એટલે કે રાજ્ય કોંગ્રેસ સમિતિનો ગુણોત્તર 1:8 છે. પીસીસીના સભ્યો પ્રદેશ પ્રમુખની પસંદગી કરે છે. 2017માં યોજાયેલી સંસ્થાઓની ચૂંટણીમાં PCC સભ્યોની સંખ્યા નવ હજાર હતી, જ્યારે AICC સભ્યોની સંખ્યા 1500 હતી. તેઓ સાથે મળીને રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષની પસંદગી કરે છે.
ઉમેદવાર કેવી રીતે બને?
કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ પદ માટે નામાંકન કરવા માટે પણ અલગ શરત છે. આ મુજબ, નોમિનેશન કરતી વખતે કોઈપણ નેતા માટે 10 PCC સમર્થકોનું સમર્થન હોવું ફરજિયાત છે. આ સભ્યો પ્રસ્તાવક બને છે. આ પછી નામાંકનની ચકાસણી થાય છે. જો બધું બરાબર ચાલે તો ઉમેદવારી કન્ફર્મ થાય. જે ભાગમાં PCC પ્રતિનિધિઓને સૌથી વધુ મત મળે છે તેને વિજેતા જાહેર કરવામાં આવે છે.
કોંગ્રેસ અધ્યક્ષનો કાર્યકાળ કેટલો?
કોંગ્રેસના પ્રમુખની ચૂંટણી દર પાંચ વર્ષે યોજાય છે. અગાઉ આ પદનો કાર્યકાળ પણ ત્રણ વર્ષનો હતો. કટોકટીની પરિસ્થિતિમાં એટલે કે પ્રમુખનું મૃત્યુ અથવા અચાનક રાજીનામું, કાર્યકારી સમિતિ પક્ષના સૌથી વરિષ્ઠ મહામંત્રીને વચગાળાના પ્રમુખ તરીકે જવાબદારી સોંપે છે, જે આગામી પૂર્ણ-સમયના પ્રમુખ ચૂંટાય ત્યાં સુધી લગામ ધરાવે છે. નૈતિક ધોરણે રાહુલ ગાંધીના અચાનક રાજીનામું અને સોનિયા ગાંધીને કાર્યકારી પ્રમુખ બનાવવામાં આવ્યા પછી 2019 માં આવું જ બન્યું હતું.
ભાજપ પ્રમુખની ચૂંટણી કેટલી અલગ?
ભારતીય જનતા પાર્ટીમાં રાજ્ય સંગઠનોની ચૂંટણી બાદ રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષની પસંદગી કરવામાં આવે છે. નિયમો અનુસાર જો 50 ટકા રાજ્યોમાં સંગઠનની ચૂંટણી થઈ હોય તો રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષની ચૂંટણી થઈ શકે છે. રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષનો કાર્યકાળ ત્રણ વર્ષનો હોય છે. નડ્ડાએ 2020માં પાર્ટીની કમાન સંભાળી હતી. તેમનો કાર્યકાળ જાન્યુઆરીમાં પૂરો થાય છે. ભારતીય જનતા પાર્ટીના બંધારણની કલમ 19 રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષની ચૂંટણી માટે જોગવાઈ કરે છે. તદનુસાર, રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષની ચૂંટણી ઇલેક્ટોરલ કોલેજ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવશે. તેમાં રાષ્ટ્રીય પરિષદ અને રાજ્ય પરિષદના ઉલ્લેખિત સભ્યોનો સમાવેશ થાય છે.
રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ એકમાત્ર એવી વ્યક્તિ બની શકે છે જે ઓછામાં ઓછી ચાર ટર્મ માટે પાર્ટીનો સક્રિય સભ્ય રહ્યો હોય. ઈલેક્ટોરલ કોલેજમાંથી કુલ 20 સભ્યો એવા નેતાના નામની દરખાસ્ત કરશે જે રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ પદ માટે યોગ્યતા ધરાવતા હોય. અહીં એ પણ જરૂરી છે કે આ સંયુક્ત પ્રસ્તાવ ઓછામાં ઓછા પાંચ રાજ્યોમાંથી પણ આવે જ્યાં ચૂંટણી થઈ છે.
અધ્યક્ષ અને અન્ય સભ્યોનો કાર્યકાળ કેટલો?
ભાજપના બંધારણના અનુચ્છેદ 21 મુજબ કોઈપણ વ્યક્તિ ત્રણ-ત્રણ વર્ષની બે ટર્મ માટે જ ભાજપના અધ્યક્ષ બની શકે છે. રાજ્ય કારોબારી, પરિષદ, સમિતિના હોદ્દેદારો અને સભ્યોનો કાર્યકાળ પણ ત્રણ વર્ષ માટે નક્કી કરવામાં આવ્યો છે.
