સારણ સંસદીય મતવિસ્તારમાં 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં કુલ 12 ઉમેદવારોમાં NOTA છાપરા (સદર) ત્રીજા ક્રમે છે. છેલ્લા બે દાયકામાં વિવિધ રાજકીય પક્ષોએ મતદારોની લાગણીને અવગણીને હજારો મતદારોને પસંદ ન હોય તેવા ઉમેદવારોને લોકસભા કે વિધાનસભાની બેઠકો કબજે કરવા માટે ઊભા કર્યા છે. આવી સ્થિતિમાં, ભારતના ચૂંટણી પંચ દ્વારા આપવામાં આવેલ NOTA (ઉપરમાંથી કોઈ નહીં) નો વિકલ્પ પણ ઈવીએમમાં આપવામાં આવ્યો છે, જેથી જે મતદારો સંબંધિત ઉમેદવારમાં ઉભા રહેલા કોઈપણ ઉમેદવારમાં વિશ્વાસ વ્યક્ત ન કરતા હોય તેઓ NOTA બટન દબાવી શકે.
વિવિધ રાજકીય પક્ષોના ઉમેદવારોને મતદારો પર થોપવાના વલણ પર તેની અસર સ્પષ્ટપણે જોવા મળી રહી છે. છેલ્લી બે લોકસભા ચૂંટણીઓમાં, કુલ માન્ય મતોના 2.5 થી 3 ટકા NOTA બટન દબાવવામાં આવ્યા છે, જે ચોક્કસપણે હજારો મતદારોએ ચૂંટણીમાં ઉભા રહેલા ઉમેદવારોને નકારી કાઢ્યા હોવાનો સંકેત છે. 2019ની સારણ લોકસભા ચૂંટણીમાં મહારાજગંજમાં 28286 મતદારો અને 22168 મતદારોએ NOTA બટન દબાવ્યું હતું.ચૂંટણીની જાહેરાત બાદ જિલ્લા ચૂંટણી અધિકારી દ્વારા આપવામાં આવેલી માહિતી પર નજર કરીએ તો વર્ષ 2019માં 28286 મતદારોએ NOTA બટન દબાવ્યું હતું. સારણ લોકસભા મતવિસ્તારમાં. જ્યારે 2014માં આ સંખ્યા 19163 હતી. 2014માં આ સંસદીય ક્ષેત્રમાં કુલ 8 લાખ 44 હજાર 91 માન્ય મત પડ્યા હતા. જ્યારે 2019માં 9 લાખ 14 હજાર 734 માન્ય મત પડ્યા હતા. આવી સ્થિતિમાં NOTA બટન દબાવવાનો રેશિયો 50 ટકા વધી ગયો છે.
તે જ સમયે, મહારાજગંજ સંસદીય ક્ષેત્રમાં, 2014 માં 23404 મતદારોએ NOTA બટન દબાવ્યું હતું, જ્યારે 2019 માં, 22168 મતદારોએ NOTA બટન દબાવ્યું હતું. 2014માં મહારાજગંજમાં કુલ 8 લાખ 23250 માન્ય મત પડ્યા હતા, જ્યારે 2019માં 9 લાખ 50 હજાર 535 માન્ય મત પડ્યા હતા. 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં સારણ સંસદીય ક્ષેત્રની સ્થિતિ એવી હતી કે વિજેતા ઉમેદવાર રાજીવ પ્રતાપ રૂડી અને તેમના નજીકના હરીફ ચંદ્રિકા રાય પછી, NOTA બટન દબાવનારા મતદારોની સંખ્યા ત્રીજા સ્થાને રહી હતી.
2013માં રાજસ્થાન, છત્તીસગઢ વગેરે રાજ્યોની વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ભારતના ચૂંટણી પંચ દ્વારા 2013માં મતદારોને પ્રથમ વખત NOTA બટન દબાવવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો હતો, જ્યારે 2014ની રાજ્યસભાની ચૂંટણીમાં NOTAનો વિકલ્પ EVM દ્વારા થયેલા મતદાનમાં બટન આપવામાં આવ્યું હતું.જેમાં એવી જોગવાઈ હતી કે જો ચૂંટણીમાં ઉભા રહેલા તમામ ઉમેદવારો કરતાં NOTAનું બટન વધુ દબાવવામાં આવશે, તો તે સ્થિતિમાં કોઈ ઉમેદવારને વિજયી જાહેર કરવામાં આવશે નહીં અને પુન: ચૂંટણી યોજવી પડશે. આ વખતે પણ મતદારો NOTA બટન દબાવવાના મૂડમાં જોવા મળી રહ્યા છે જેથી તેઓ વિવિધ રાજકીય પક્ષોને ટિકિટ આપી પોતાના અંગત સ્વાર્થ પૂરા કરે. તેમનું કહેવું છે કે મોટા ભાગના ઉમેદવારો પોતાના અંગત સ્વાર્થ માટે ચૂંટણી દરમિયાન આવે છે, પરંતુ તેમને જનહિત સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી.
મતદાર બનવા માટે જાગૃતિ જોવા મળી
સર્વે અનુસાર, 98.13 ટકા લોકો જાણતા હતા કે તેમને ક્યારે વોટ કરવા માટે વોટર બનવું છે. સ્ત્રીઓ પુરૂષો કરતાં આ અંગે વધુ જાગૃત લાગતી હતી. 18 થી 21 વર્ષની વયના યુવાનો તરફથી વધુ નોંધણીઓ પ્રાપ્ત થઈ હતી, જ્યારે 30 વર્ષથી વધુ વયના લોકો તરફથી ઓછી નોંધણી કરવામાં આવી હતી. આજે પણ લોકો ઓનલાઈન સેવાઓ કરતાં BLO પર વધુ નિર્ભર છે.
જાગૃતિ અભિયાનની અસર શું છે?
લોકસભા, વિધાનસભા અને નગરપાલિકાની ચૂંટણી દરમિયાન મોટા પાયે જાગૃતિ અભિયાન ચલાવવામાં આવે છે. સર્વેક્ષણ અહેવાલ દર્શાવે છે કે NOTA, VVPAT, SVEEP કાર્યક્રમો અંગે વધુ જાગૃતિ લાવવાની જરૂર છે.
એક કિમીથી ઓછા અંતરે બૂથઃ સર્વેમાં એવું પણ જાણવા મળ્યું છે કે જો મતદાન મથક ઘરથી એક કિમીથી ઓછા અંતરે હોય તો મહિલાઓની મતદાનની ટકાવારી વધી શકે છે. તે જ સમયે, શહેરી વિસ્તારની મોટાભાગની મહિલાઓ જેમના પતિ ચૂંટણી ફરજ પર હોય છે તેઓ મતદાન કરવા જતા નથી. આવી મહિલાઓએ કબૂલ્યું હતું કે તેઓ મતદાન કરવા માટે એકલા જવામાં આરામદાયક નથી. સ્વીપ જેવા કાર્યક્રમો દ્વારા આ અંગે જાગૃતિ વધારી શકાય છે.
2013 માં આપેલ નન ઓફ ધ અબોવ (NOTA) વિકલ્પ
2013માં દિલ્હી, મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન અને છત્તીસગઢમાં યોજાયેલી વિધાનસભા ચૂંટણીમાં પહેલીવાર NOTAનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.
નોટાની ભૂમિકા નિર્ણાયક બનાવવી જોઈએ
નોટાની ભૂમિકા નિર્ણાયક બનાવવી જોઈએ. ઘણી વખત કુલ મતદાનમાં બીજા નંબર પર હોવા છતાં પણ NOTAની કોઈ અસર થતી નથી. જો કોઈએ પોતાનો વિરોધ નોંધાવ્યો હોય તો તેની અસર દેખાતી હોવી જોઈએ.
આ પણ વાંચો:મોબાઈલ ફોનનો ઉપયોગ કરતા લોકો સરકારની મહત્વની સૂચના
આ પણ વાંચો:રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મૂ 5 મહાન વિભૂતિઓને ભારતરત્નથી કરશે સન્માનિત
આ પણ વાંચો:રાજ્યમાં કાળઝાળ ગરમી વચ્ચે લોકોને થશે રાહત, બેવડી ઋતુની આગાહી
