ચૂંટણીમાં મત આપ્યાની પ્રથમ સાબિતી એટલે આંગળી પરની જાંબલી રંગની 'ખાસ શાહી', જાણો તેનો ઇતિહાસ

ચૂંટણીમાં મત આપ્યાની પ્રથમ સાબિતી એટલે આંગળી પરની જાંબલી રંગની ‘ખાસ શાહી’. દેશમાં આ વર્ષે લોકસભાની ચૂંટણી યોજાવા જઈ રહી છે. ટૂંક સમયમાં ચૂંટણીની તારીખો જાહેર થવા જઈ રહી છે. આવી સ્થિતિમાં મૈસૂરનું નામ ફરી એકવાર ચર્ચામાં છે. તેનું કારણ ચૂંટણીમાં મતદાન કર્યા બાદ મતદારોની તર્જની પર લગાવવામાં આવતી ખાસ શાહી છે. લોકશાહીના પ્રતીક સમાન આ શાહીનો ઈતિહાસ દેશમાં 50 વર્ષથી વધુ જૂનો છે. આંગળી પર જાંબલી રંગની શાહીનું નિશાન ચૂંટણી મત આપ્યાની સાબિતી દર્શાવે છે. કહેવાય છે કે ચૂંટણીમાં ગેરરીતિ અટકાવવા આ પ્રયોગની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી. જેને મહદઅંશે મોટી સફળતા કહી શકાય કેમકે આજે પણ ચૂંટણીમાં તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

શાહી બનાવતી કંપની

આ ખાસ શાહી દેશની એકમાત્ર મૈસુર કંપની મૈસૂર પેઇન્ટ્સ એન્ડ વાર્નિશ લિમિટેડ દ્વારા બનાવવામાં આવે છે. આ શાહી વગર દેશમાં ચૂંટણી પૂર્ણ થતી નથી. આ જાંબલી રંગની શાહીનો સૌપ્રથમ ઉપયોગ 1962ની ચૂંટણીમાં કરવામાં આવ્યો હતો.

લોકસભા ચૂંટણીનુ બિગુલ વાગી ગયુ છે ત્યારે આ શાહી બનાવતી કંપની મૈસૂર પેઈન્ટ્સ એન્ડ વાર્નિશ લિમિટેડ (MPVL)માં હાલમાં ખૂબ જ વ્યસ્ત છે. કહેવાય છે કે આગામી લોકસભા ચૂંટણી માટે અત્યાર સુધીનો સૌથી મોટો ઓર્ડર મળ્યો છે. કેમકે દરેક ચૂંટણીની સાથે મતદારોની સંખ્યા વધી રહી છે ત્યારે આ ખાસ શાહીની માંગ પણ વધી રહી છે. આ વખતે સામાન્ય ચૂંટણીમાં આ શાહીની 26.6 લાખ શીશીઓની જરૂર પડશે. યુપીમાં ચૂંટણીની શાહીની સૌથી વધુ જરૂર પડે છે. ચૂંટણી માટે શાહીના ઉત્પાદન પર 55 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ થશે. 700 મતદારો માટે 10 મિલિગ્રામની એક શીશીનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. આ ઓર્ડર પછી, MPVLનું કહેવું છે કે ઓછામાં ઓછી 70% ઉત્પાદન જરૂરિયાત પૂર્ણ થઈ ગઈ છે. બાકીનું કામ 15 માર્ચ સુધીમાં પૂર્ણ થશે.

ગુપ્ત રીતે શાહી તૈયાર કરવામાં આવે છે

આ શાહીમાં સિલ્વર નાઈટ્રેટ હોય છે. તે ગુપ્ત રીતે તૈયાર કરવામાં આવે છે. શાહી તૈયાર કરતી વખતે સંપૂર્ણ સુરક્ષા અને ગોપનીયતાનું ધ્યાન રાખવામાં આવે છે. શાહી સૂત્ર ગુણવત્તા મેનેજર પાસે છે. તે કોઈની સાથે શેર કરવામાં આવતું નથી. આ જ કારણ છે કે છેલ્લા પાંચ દાયકાથી કંપનીએ તેની પ્રતિષ્ઠા જાળવી રાખી છે. અદમ્ય શાહી લગભગ 10 દિવસ સુધી તેજસ્વી રહે છે. તે પછી તે ઝાંખું થવા લાગે છે. શરૂઆતમાં, કાચની બોટલોમાં અવિશ્વસનીય શાહી પૂરી પાડવામાં આવતી હતી. જો કે, નવી ટેકનોલોજીના આગમન સાથે, MPVL એ 1960 ના દાયકાના અંતથી એમ્બર રંગીન પ્લાસ્ટિક (HDPE) કન્ટેનરનો ઉપયોગ કરવાનું શરૂ કર્યું. 10 ગ્રામની દરેક શીશીની કિંમત 174 રૂપિયા છે. ગત ચૂંટણીમાં 160 રૂપિયા પ્રતિ શીશીથી વધુ છે. આવું જ એક મુખ્ય પરિબળ સિલ્વર નાઈટ્રેટના ભાવમાં થતી વધઘટ છે. કંપની શાહી ધરાવતી પ્લાસ્ટિકની બોટલોને બદલવા માટે માર્કર પેન બનાવવાના વિકલ્પની પણ શોધ કરી રહી છે. તેનું ઉત્પાદન હજુ વિકાસના તબક્કામાં છે.

વિદેશમાં પણ માંગ

દેશમાં ઉત્પાદિત લોકશાહી શાહી માત્ર દેશમાં જ નહીં પરંતુ વિદેશમાં પણ સપ્લાય થાય છે. ઈંગ્લેન્ડ, તુર્કી, મલેશિયા, નેપાળ, ઘાના, દક્ષિણ આફ્રિકા તેમજ ડેનમાર્ક જેવા દેશોમાં મેડ ઈન મૈસુર ઈંકનો ઉપયોગ થાય છે. હાલમાં, સ્થાનિક માંગ ઉપરાંત, કંપની પાસે નિકાસના ઓર્ડર પણ પૂરા કરવા માટે છે. આ એટલા માટે છે કારણ કે આ વર્ષે ચૂંટણીમાં જઈ રહેલા 60 દેશોમાંથી ઘણાને તેમની મતદાન પ્રક્રિયાઓ માટે આ અદમ્ય શાહીની જરૂર છે. કંપનીને અન્ય દેશોમાંથી માર્કર શીશીઓ માટે ઘણી વિનંતીઓ મળી છે. આગામી થોડા મહિનામાં વધુ ઓર્ડર આવવાની અપેક્ષા છે. કંપનીના એમડી મોહમ્મદ ઈરફાનનું કહેવું છે કે છેલ્લા કેટલાક મહિનામાં અમે કંબોડિયા, ફિજી આઈલેન્ડ, સિએરા લિયોન અને ગિની-બિસાઉથી નાના નિકાસ ઓર્ડર પૂરા કર્યા છે. અમે હવે મંગોલિયા, ફિજી ટાપુઓ, મલેશિયા અને કંબોડિયાના ઓર્ડરમાં વ્યસ્ત છીએ.

1937માં થઈ કંપનીની સ્થાપના

મૈસુર પેઇન્ટ્સની સ્થાપના 1937માં મહારાજા કૃષ્ણરાજા વાડિયાર IV દ્વારા કરવામાં આવી હતી. 1962માં, ચૂંટણી પંચે કાયદા મંત્રાલય, નેશનલ ફિઝિકલ લેબોરેટરી ઓફ ઈન્ડિયા અને નેશનલ રિસર્ચ ડેવલપમેન્ટ કોર્પોરેશનના સહયોગથી આવી શાહી બનાવવા માટે મૈસૂર પેઇન્ટ્સ એન્ડ વાર્નિશ લિમિટેડ સાથે કરાર કર્યો હતો. આ શાહીનું ફોર્મ્યુલા વૈજ્ઞાનિક અને ઔદ્યોગિક સંશોધન કેન્દ્ર દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવ્યું હતું. ખાસ વાત એ છે કે આ શાહી સરળતાથી ભૂંસી શકાતી નથી. હાલમાં આ ફેક્ટરીમાં લગભગ 100 લોકોની ટીમ કામ કરે છે. ફેક્ટરીમાં બહારના લોકોના પ્રવેશ પર પ્રતિબંધ છે. આ સિવાય કારખાનામાં ત્રણ તબક્કામાં સુરક્ષા તપાસ કરવામાં આવે છે.