દેશમાં હાલ ચૂંટણીની મોસમ ચાલી રહી છે. વિશ્વના સૌથી મોટા લોકતંત્ર ભારતમાં સામાન્ય ચૂંટણીઓનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે. દેશભરની 543 લોકસભા સીટો પર હજારો ઉમેદવારો પોતાનું નસીબ અજમાવશે. આ ચૂંટણી કરાવવાની જવાબદારી ભારતના ચૂંટણી પંચની છે. ચૂંટણી લડતા તમામ ઉમેદવારો પાસે પોતપોતાનું પ્રતીક પણ હશે. તેમને તેમના પક્ષો તરફથી ‘પ્રતિક’ પણ મળશે. તો આ ચૂંટણી ચિહ્ન શું છે? કોઈપણ પક્ષ કે ઉમેદવાર આ કેવી રીતે મેળવે છે? આ આપવાનો હેતુ શું છે? આવો જાણીએ આ તમામ સવાલોના જવાબ આ સમાચાર દ્વારા.
ચૂંટણી ચિહ્નોનું મહત્વ જાણો
ચૂંટણી પ્રતીક એ રાજકીય પક્ષ અથવા ઉમેદવારને ફાળવવામાં આવેલ પ્રમાણભૂત પ્રતીક છે. પક્ષો દ્વારા તેમના પ્રચાર દરમિયાન તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. તે ઈલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ મશીન્સ (EVM) પર બતાવવામાં આવે છે, જ્યાં મતદાર ચિહ્ન પસંદ કરે છે અને સંબંધિત પક્ષને મત આપે છે. સિમ્બોલ આપવાનું બીજું કારણ એ છે કે જે લોકો વાંચી શકતા નથી તેઓ પણ સિમ્બોલ જોઈને તેમના ઉમેદવારને ઓળખી શકે છે.
ઉમેદવારને પ્રતીક કેવી રીતે મળે છે?
ભારતના ચૂંટણી પંચ પાસે વિવિધ પ્રકારના ચૂંટણી ચિહ્નો છે. ઘણા પક્ષો પણ આયોગને પ્રતીક માટે તેમની પસંદગી જણાવે છે. જો કોઈની પાસે તે પ્રતીક ન હોય તો તે તેને આપવામાં આવે છે. કમિશન પાસે અનામત પ્રતીકો પણ છે જેમ કે ભાજપનું કમળનું ફૂલ કે કોંગ્રેસનો હાથ. આ ઉપરાંત કમિશન પાસે મફત ચિન્હો પણ છે જે કોઈપણ નવા પક્ષ કે ઉમેદવારને આપવામાં આવે છે. અપક્ષ ઉમેદવારોને પંચ તરફથી પ્રતિક મળે છે. જ્યારે કોઈ રાજકીય પક્ષ તેના કોઈપણ નેતાને ચૂંટણીમાં ઉતારે છે, ત્યારે તે તે જ ચિહ્ન પર ચૂંટણી લડે છે જે તેના પક્ષને ચૂંટણી પંચ તરફથી મળેલ છે. આમાં શું થાય છે કે પાર્ટીના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ તેમના ઉમેદવારોના નામ પ્રદેશ અધ્યક્ષને આપે છે, જેને ફોર્મ-એ કહેવામાં આવે છે. આ પછી, તે પક્ષના પ્રદેશ અધ્યક્ષ ઉમેદવારોને ઉમેદવારી નોંધાવવા માટે ફોર્મ-B આપે છે. આને સામાન્ય ભાષામાં ‘પ્રતીક’ આપવું કહેવાય છે.
ચૂંટણી ચિન્હ આપવાનો નિયમ શું છે?
ભારતના બંધારણના ભાગ 15 માં કલમ 324 થી કલમ 329 સુધી ચૂંટણીઓ સમજાવવામાં આવી છે. બંધારણના અનુચ્છેદ 324એ જ ચૂંટણી આયોગને ચૂંટણી કરાવવાની જવાબદારી સોંપી છે. તેવી જ રીતે, ચૂંટણી પ્રતીકો (આરક્ષણ અને ફાળવણી) ઓર્ડર, 1968 ચૂંટણી પંચને રાજકીય પક્ષોને માન્યતા આપવા અને પ્રતીકોની ફાળવણી કરવાની સત્તા આપે છે. ચૂંટણી પંચ ચૂંટણી હેતુઓ માટે રાજકીય પક્ષોની નોંધણી કરે છે અને તેમના ચૂંટણી પ્રદર્શનના આધારે તેમને રાષ્ટ્રીય અથવા રાજ્ય પક્ષો તરીકે માન્યતા આપે છે. ત્યારબાદ દરેક રાષ્ટ્રીય પક્ષ અને દરેક રાજ્ય પક્ષને એક પ્રતીક ફાળવવામાં આવે છે.
પ્રતીકો આપવાનું કામ ક્યારે શરૂ થયું?
ભારતમાં આઝાદી પહેલા પણ કોંગ્રેસ અને મુસ્લિમ લીગ જેવા રાજકીય પક્ષો પાસે પ્રતીકો હતા. જો કે, વર્ષ 1951-1952 ની વચ્ચે પ્રથમ સામાન્ય ચૂંટણી દરમિયાન પ્રતીકો આપવાનું શરૂ થયું. આ સમયગાળા દરમિયાન દેશમાં સાક્ષરતા દર ઘણો ઓછો હતો. ચૂંટણીમાં સામાન્ય જનતાની ભાગીદારી વધારવાના હેતુથી પક્ષો અને ઉમેદવારોને પ્રતીકોનું વિતરણ શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું.
આ પણ વાંચો:યૂક્રેનના વિદેશમંત્રી આજથી બે દિવસ ભારતની સત્તાવાર યાત્રા પર, શા માટે મુલાકાત મહત્વની છે…
આ પણ વાંચો:ગૌણ સેવા પસંદગી મંડળ દ્વારા લેવાતી પરીક્ષાને લઈ મહત્વનું અપડેટ
આ પણ વાંચો:ગુજરાતમાં આગ ઝરતી ગરમીની શરૂઆત, ગરમીનો પારો 40 ડિગ્રીને પાર
