દિલ્હીની હવામાં ભળ્યુ ઝેર, કોર્ટે કહ્યું કે હવામાન પર ભરોસો ન કરી શકાય

દિલ્હીમાં પ્રદૂષણ પર સુનાવણી
દિલ્હી-એનસીઆરમાં પ્રદૂષણના મુદ્દે સુપ્રીમ કોર્ટનું કડક વલણ
કોર્ટે કહ્યું કે હવામાન પર ભરોસો ન કરી શકાય
પંજાબને પરસાળ સળગાવવા પર ઠપકો
ઓડ-ઈવનને લઈને સુપ્રીમ કોર્ટમાં એફિડેવિટ દાખલ કરવામાં આવી

શિયાળો આવતા જ હંમેશની માફક દેશની રાજધાની દિલ્હી ગેસ ચેમ્બરમાં ફેરવાઈ ગઈ છે જેને કારણે આરોગ્ય પર મોટો ખતરો ઉભો થયો છે. લોકોને શ્વાસ લેવામાં પણ તકલીફ પડી રહી છે. આ મામલો એટલો ગંભીર બન્યો છે કે તે હવે સુપ્રીમ કોર્ટ સુધી પહોંચી ગયો છે. સુપ્રીમ કોર્ટે ગુરુવારે દિલ્હી અને પંજાબની સરકારોને સખત ઠપકો આપ્યો. કોર્ટે કહ્યું હતું કે, કોઈપણ કિંમતે પરાળ સળગાવવાનું બંધ કરવું જોઈએ. દિલ્હી-એનસીઆરમાં પ્રદૂષણના મુદ્દે સુપ્રીમ કોર્ટે શુક્રવારે કડક વલણ અપનાવ્યું હતું. કોર્ટે કહ્યું કે હવામાન પર ભરોસો ન કરી શકાય. દિલ્હી સરકારને ફટકાર લગાવતા સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, ‘અમે ટેક્સીઓ પર ઓડ-ઈવન લાગુ કરવાનું ક્યારે કહ્યું?’ પંજાબને ઠપકો આપતાં કોર્ટે કહ્યું કે આ વખતે તમારું ધ્યાન પરસાળ સળગાવવાનું બંધ કરવા પર નથી.

એટલે જ આ સ્થિતિ બની રહી છે. SCએ કહ્યું કે, ખેતરોમાં સ્ટબલ સળગાવવાના કિસ્સાઓ કોઈપણ ભોગે બંધ થવા જોઈએ. કોર્ટે આ કેસની સુનાવણી 21 નવેમ્બર સુધી મુલતવી રાખી છે. અગાઉ, એફિડેવિટ દાખલ કરીને, દિલ્હી સરકારે ઓડ-ઇવન યોજનાના લાભોની ગણતરી કરી હતી. દિલ્હી સરકારે સુપ્રીમ કોર્ટને જણાવ્યું હતું કે વિશ્લેષણ મુજબ, ઓડ-ઇવન સમયગાળામાં વાહન કિલોમીટર મુસાફરી (VKT)માં લગભગ 6% ઘટાડો થયો હતો, જે 37.80 લાખ વાહન-કિમી/દિવસ હતો. દિલ્હી પ્રદૂષણ પર સુપ્રીમ કોર્ટમાં સુનાવણીના તમામ અપડેટ્સ જુઓ.

જસ્ટિસ કૌલે દિલ્હી સરકારના વકીલને કહ્યું, તમારે નિર્ણય લેવો પડશે. તમારે જે કરવું હોય તે કરવું પડશે. તો પછી તમે એમ ન કહી શકો કે પ્રદૂષણ છે કારણ કે સુપ્રીમ કોર્ટે આદેશ આપ્યો છે.વરિષ્ઠ વકીલ વિકાસ સિંહે કહ્યું કે, GRAP નિયમો પરલી પર સંપૂર્ણપણે મૌન છે. એનજીટીએ લીલી ઝંડી આપી દીધી છે. પંજાબે જોવું પડશે કે તેઓ કેવી રીતે સળગ્યા વિના તેનો નિકાલ કરી શકે છે.

સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે ‘ ખેડૂતોને પ્રોત્સાહિત કરવા પડશે. તમે જે ઈચ્છો તે કરી શકો છો.’ પરંતુ સ્ટબલ સળગાવવાનું બંધ કરવું જોઈએ. એક સૂચન આપતાં કોર્ટે કહ્યું હતું કે જે લોકો પરાળ સળગાવે છે તેમને આવતા વર્ષે એમએસપી મળવી જોઈએ નહીં. SCએ કહ્યું, તમામ રાજ્યો જવાબદાર છે. મુખ્ય સચિવોને મળો અને ઉકેલ શોધો. કોર્ટે કહ્યું કે પંજાબમાં હજુ પણ પરોઠા સળગાવવામાં આવી રહ્યો છે. પંજાબના એટર્ની જનરલે કહ્યું કે અમે તેમાં ઘણી હદ સુધી ઘટાડો કર્યો છે. તેના પર સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું, ‘ ઘટાડો ચાલુ રહેવો જોઈએ. દિવાળી પછી સાંભળીશું. પંજાબ એજીએ કહ્યું કે અમે સરહદી રાજ્ય છીએ અને તમામ પગલાં લઈ રહ્યા છીએ.

સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું, ‘ ખેડૂતો પણ સમાજનો એક ભાગ છે. તેઓએ વધુ જવાબદાર બનવું પડશે અને આપણે તેમની જરૂરિયાતો પ્રત્યે વધુ સંવેદનશીલ બનવું પડશે. પરંતુ લોકોને મરવાની મંજૂરી આપી શકાય નહીં. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે પંજાબના ખેડૂતો ચોખા કેમ ઉગાડે છે જે આટલું પાણી શોષી લે છે. જસ્ટિસ અમાનતુલ્લાએ કહ્યું કે પંજાબમાં ખેડૂતો સંગઠિત છે, તમે સંગઠનો સાથે વાત કેમ નથી કરતા.જસ્ટિસ કૌલે કહ્યું કે પ્રદૂષણનું સ્તર નીચે આવવું જોઈએ, આ માટે આપણે આવતીકાલની રાહ જોઈ શકીએ નહીં.

સુપ્રિમ કોર્ટમાં આજે સુનાવણી પૂરી થઈ. આગામી સુનાવણી 21 નવેમ્બરે હાથ ધરવામાં આવશે.શુક્રવારે સુનાવણી શરૂ થતાં જ સુપ્રીમ કોર્ટે પૂછ્યું કે તમે લોકો શું કરી રહ્યા છો? સ્મોગ ટાવર કેમ બંધ કરવામાં આવ્યો? વરિષ્ઠ વકીલ એએનએસ નાડકર્ણીએ કહ્યું કે દિલ્હી સરકારને રીમાઇન્ડર્સ મોકલવામાં આવ્યા છે કે વરસાદ દરમિયાન સ્મોગ ટાવર બંધ રાખવામાં આવે. અચાનક વાતાવરણમાં પલટો આવ્યો.

કોર્ટે કહ્યું કે ‘ દર વર્ષે આ સમય દરમિયાન આ (હવામાન)માં ફેરફાર થાય છે, પરંતુ તમે 6 વર્ષમાં આ (સમસ્યા)ને હલ કરી શક્યા નથી. આપણે જેના વિશે વધુ ચિંતિત છીએ તે ડેટા છે. Amicus Curiae અપરાજિતા સિંહે અહેવાલને ટાંકીને જણાવ્યું હતું કે પ્રદૂષણના પરિબળો જાણીતા છે. જ્યારે જસ્ટિસ કૌલે પૂછ્યું કે સમસ્યા શું છે તો સિંહે કહ્યું કે ઈચ્છા શક્તિનો અભાવ છે.જસ્ટિસ કૌલે કહ્યું, ‘અમને પરિણામો જોઈએ છે, ટેક્નિકલ લોકો નહીં. તમામ સમસ્યાઓ દર્શાવવામાં આવી છે, તેના ઉકેલ પણ છે, પરંતુ જ્યાં સુધી આ કોર્ટ ચાબુક ન મારે ત્યાં સુધી.આજે સવારે વરસાદ પર જસ્ટિસ કૌલે કહ્યું, ‘ જો ભગવાને લોકોની પ્રાર્થના સાંભળીને દરમિયાનગીરી કરી તો પણ આપણે શા માટે સરકારનો આભાર માનવો જોઈએ.દિલ્હી સરકારને ઠપકો આપતા કોર્ટે કહ્યું, ‘ અમે પૂછ્યું હતું કે દિલ્હીમાં ટેક્સીઓ કેવી રીતે આવે છે.તેઓએ કહ્યું કે અમે આમાં પણ ઓડ-ઈવન લાવશું. તેમણે કહ્યું કે તેઓ સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશની રાહ જોશે. પરંતુ સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશનો આ સાથે શું સંબંધ છે? ,

જસ્ટિસ કૌલે દિલ્હી સરકારના વકીલને કહ્યું, ‘ આનો બોજ કોર્ટ પર નાખવાની કોશિશ ન કરો. હવે તમે અન્ય લોકો પર કેવી અસર થશે તે અંગે હલચલ મચાવી રહ્યા છો. એમિકસે કહ્યું છે કે ઓડ-ઈવનથી કોઈ ફાયદો નથી. હવે તમે તેને ટેક્સીઓ માટે માંગો છો? અમે આ ક્યાં કહ્યું છે? દિલ્હી સરકારના વકીલે કહ્યું કે નાની બાબતો મહત્વની છે. અમારી પાસે એક અભ્યાસ છે જે દર્શાવે છે કે ઓડ-ઇવન મદદ કરે છે. રસ્તાઓ પર ભીડ ઓછી છે, ટ્રાફિક ઓછો છે… તેનાથી ફરક પડે છે. આના પર જસ્ટિસ કૌલે કહ્યું- કુલ વાહન પ્રદૂષણ 17% છે. આ 17% માંથી, તમે કહો છો કે એક વિન્ડોમાં આ 17% માંથી 13% નો ઘટાડો થયો છે. કદાચ તેથી જ એમિકસ ક્યુરીએ કહ્યું કે એમિકસ ક્યુરીએ કહ્યું કે તેની કોઈ અસર નથી.દિલ્હી સરકારે 13 નવેમ્બરથી ઓડ-ઇવન સ્કીમ લાગુ કરવાની જાહેરાત કરી છે. સરકારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં એફિડેવિટ દાખલ કરી છે. શુક્રવારે પ્રદૂષણ મુદ્દે સુનાવણી દરમિયાન સુપ્રીમ કોર્ટ આ અંગે સંજ્ઞાન લઈ શકે છે.

દિલ્હી સરકારના સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, દિલ્હીમાં 2016માં બે વાર જાન્યુઆરી અને એપ્રિલ મહિનામાં ઓડ-ઈવન સિસ્ટમ લાગુ કરવામાં આવી હતી, પરંતુ તે દરમિયાન તેની અસરનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે કોઈ વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસ હાથ ધરવામાં આવ્યો ન હતો.બાદમાં, દિલ્હી સરકારની વિનંતી પર, 2019 માં લાગુ કરવામાં આવેલી ઓડ-ઇવન સિસ્ટમ દરમિયાન, DIMTSએ ટ્રાફિક પર ઓડ-ઇવન સ્કીમની અસર પર એક અભ્યાસ હાથ ધર્યો હતો. આ સમયગાળા દરમિયાન એકત્રિત કરવામાં આવેલા ડેટા પરથી જાણવા મળ્યું છે કે જ્યારે ઓડ-ઇવન લાગુ કરવામાં આવ્યું ત્યારે રસ્તાઓ પર ખાનગી કારની સંખ્યામાં 30 ટકાનો ઘટાડો થયો હતો.

જોકે, આ સમયગાળા દરમિયાન ટુ-વ્હીલરના ઉપયોગમાં 6.5 ટકા, ટેક્સીના ઉપયોગમાં 19.5 ટકા, ઓટોના ઉપયોગમાં 7.5 ટકા અને બસોના ઉપયોગમાં 4.7 ટકાનો વધારો થયો છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, જીટી રોડ પર ટ્રાફિકનું દબાણ 18 ટકા અને દિલ્હી નોઈડા લિંક રોડ પર 15 ટકાથી વધુ ઘટ્યું હતું.આ સમયગાળા દરમિયાન, પ્રતિ કિલોમીટર ટ્રાફિકની ભીડમાં ઘટાડો અને વાહનોની ગતિમાં વધારો થવાને કારણે, બળતણના વપરાશમાં પણ લગભગ 15 ટકાનો ઘટાડો થયો, જે પ્રદૂષણ ઘટાડવામાં મદદરૂપ સાબિત થયું.

ડીઆઈએમટીએસના આ અભ્યાસ ઉપરાંત, સુપ્રીમ કોર્ટમાં દાખલ કરવામાં આવેલા સોગંદનામાની સાથે, દિલ્હી સરકારે અન્ય બે અભ્યાસનો અહેવાલ પણ આપ્યો છે, જે અન્ય કેટલીક સંસ્થાઓ દ્વારા તેમના સ્તરે કરવામાં આવ્યા હતા અને જેના આધારે પરિવહન વિભાગ 2016માં આ યોજના અમલમાં મૂકવાનો નિર્ણય કર્યો હતો.મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડની અધ્યક્ષતા વાળી પીઠએ કહ્યું કે, આ સંપૂર્ણપણે નીતિગત મામલો છે. બેન્ચમાં જસ્ટિસ જે.બી.પારડીવાલા અને જસ્ટિસ મનોજ મિશ્રા પણ સામેલ હતા. તેમણે પૂછ્યું, ‘શું તમને લાગે છે કે દેશભરના તમામ જિલ્લાઓમાં સમિતિઓ બનવામાં આવશે તો પ્રદૂષણ મુક્તિ મળશે?’ આ પ્રકારની સમિતિઓની રચનાથી હાલની સ્થિતિ સુધારશે નહીં.

સુપ્રીમ કોર્ટના પ્રશ્નનો બાદ અરજદારના વકીલે PIL પાછી ખેંચી લીધી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટ અજય નારાયણરાવ ગજબહાર દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી અરજી પર સુનાવણી કરી રહી હતી, જેમાં પ્રદૂષણનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે જિલ્લા સ્તરે એક સ્થાયી નિષ્ણાત સમિતિની રચના કરવાના નિર્દેશોની માંગ કરવામાં આવી હતી.